اجلاس ژنو ٣ و یک پرسش بی‌پاسخ در بحران سوریه

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

برگزاری نشست ژنو ٣ میان نیروهای اپوزیسیون سوریه و دولت این کشور زیر نظر سازمان ملل متحد هنوز با مشکلات فراوانی مواجه است، این مشکلات بیشتر در جبهه نیروهای اپوزیسیون سوریه و کشورهای حامی آنان در منطقه و جهان دیده می‌شود. اگر بخواهیم مشکلات موجود را دسته‌بندی کنیم باید آن را در چند محور و میان چند محور جست‌وجو کنیم. از یک سو میان امریکا و روسیه بر سر تعریف نیروهای اپوزیسیون مسلح و تروریست و اپوزیسیون سیاسی ملی اختلاف‌نظر شدیدی وجود دارد. طبق تصمیمات نشست ژنو ٢ قرار بود کشور اردن به نمایندگی از کشورهای شرکت‌کننده در این نشست لیستی از نیروهای تروریستی مطابق با معیارهای بین‌المللی آماده کند تا این نیروها از روند مذاکرات سیاسی حل و فصل بحران سوریه حذف شوند. دولت عربستان سعودی پیش از اعلام این لیست، اقدام به برپایی نشستی در ریاض کرد که در آن نمایندگان بخشی از نیروهایی که مطابق تعریف جهانی تروریست خوانده می‌شوند شرکت کرده و دولت عربستان سعودی به گونه‌ای آشکار خود را حامی این نیروها معرفی کرد، از دیگر سو میان نیروهای اپوزیسیون مسلح سوریه که طبق تعریف جهانی تروریست خوانده می‌شوند و میان نیروهای اپوزیسیون مسلح این کشور که در لیست نیروهای تروریستی قرار ندارند نظیر ارتش اسلام و جبهه النصره اختلاف‌نظر شدیدی درباره مشروعیت شرکت در مذاکرات سیاسی مستقیم با نمایندگان دولت سوریه بروز کرد. بخشی از نیروهای اپوزیسیون مسلح و تروریست سوریه، دیگر نیروها و جناح‌های اپوزیسیون مسلح را متهم به نقض تعهدات قبلی خود درباره حرمت مذاکره با دولت اسد کردند. نیروهای داعش که بخش‌های وسیعی از شرق و شمال شرق سوریه را تحت اشغال خود دارند، تقریبا همه نیروهای اپوزیسیون مسلح سوریه را به خاطر پذیرش اصل مذاکره سیاسی با دولت سوریه مورد نکوهش قرار داده و آنها را تهدید به جنگ و ترور کردند. خبرگزاری اعماق وابسته به داعش این روزها از ادبیات بسیار زننده علیه شرکای دیروز خود بهره می‌گیرد و آنها را به خاطر مشارکت در نشست ریاض و به طور کلی پذیرش راه‌حل‌های سیاسی برای خروج از بحران سوریه خـائن، منافق بزدل و وابسته بــه قدرت‌های خارجــی خطاب می‌کنـد. داعش در توجیه علل شکست‌هــای پی‌درپی‌اش در سوریه و عراق طی چند ماه اخیر انگشت اتهام خود را به سوی نیروهای اپوزیسیون مسلح سوریه نشانه گرفته است. داعش همچنین برای اینکه روحیه نیروهای تحت امر خود را تقویت کند و نیز به منظور ارسال این پیام به کشورهای شرکت‌کننده در ائتلاف جهانی در روسیه مبنی بر پویایی داعش در همه قلمروهای در دسترس، دامنه عملیات انتحاری خود را به جاکارتا پایتخت اندونزی در شرق آسیا کشانده است. سوی دیگر اختلافات موجود بر سر مذاکرات ژنو ٣ اختلافات بسیار شدیدی است که میان اپوزیسیون ملی و اپوزیسیون مسلح (تروریست و غیرتروریست) شکل گرفته است. اپوزیسیون ملی سوریه بر این باور است که دعوت از نمایندگان نیروهای مسلح و تروریست برای شرکت در نشست ژنو ٣ به این معناست که کشورهایی که آنها را حامی تروریسم می‌داند نظیر سعودی، قطر، امارات، امریکا و ترکیه، در تحمیل اراده خود برای ترسیم آینده سوریه موفق شدند. مطابق آخرین برآوردها حدود ١٧ سازمان و گروه مسلح از نیروهای عبادی تکفیری وابسته به القاعده یا منشعب از آن نظیر النصره گرفته تا نیروهای تکفیری لجام‌گسیخته و بسیار خشونت‌گرا نظیر داعش، علیه دولت سوریه می‌جنگند. دولت سوریه از همان آغاز بحران بارها و بارها روی این نکته تاکید کرده است که نیروی تروریستی، نیرویی است که با اتکا به عملیات نظامی و با پشتیبانی نیروهای خارجی به ایجاد دگرگونی ساختاری در دولت مستقر می‌اندیشد. دولت سوریه و همپیمانان منطقه‌ای‌اش نظیر ایران و حزب‌الله لبنان و حامیان جهانی‌اش نظیر روسیه از معیارهای دوگانه غرب در توصیف مفهوم تروریسم و مصادیق آن ابراز نگرانی کرده و

امریکا را به خاطر دسته‌بندی تروریسم خوب و تروریسم بد مورد نکوهش قرار دادند.
با توجه به نقاط فوق طرح این پرسش بسیار ضروری است که قدرت‌های بزرگ جهانی نظیر ایالات متحده و کشورهای اروپایی و حتی روسیه به عنوان حامی وحدت و تمامیت ارضی سوریه با وجود حجم بسیار بالای نیروهای درگیر در جنگ داخلی سوریه و رنگ‌آمیزی بسیار متنوع و حتی متضاد نیروهای اپوزیسیون مسلح تروریست و غیرتروریست و اپوزیسیون ملی و غیرمسلح در سوریه و نیز با وجود تنوع و تضاد موجود در صفوف نیروهای حامی همه انواع اپوزیسیون این کشور و نیز تنوع و تضاد موجود در راهبردهای حامیان منطقه‌ای و جهانی دولت بشار اسد، چگونه می‌خواهند سرنوشت یک کشور و یک ملت را (با فرض موفقیت در سرنگونی دولت سوریه چه از طریق عملیات نظامی و چه از طریق فرمول دوره گذار انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در این کشور) به نمایندگان نیروهایی بسپارند که هم با یکدیگر و هم به صورت جمعی با دولت سوریه می‌جنگند و هم به صورت منفرد متحد غرب به‌ویژه امریکا یا متحد روسیه و هم متحد با عربستان سعودی و هم مخالف سرسخت سعودی شناخته می‌شوند.
امروزه حتی رهبران کشورهای مداخله‌گر در بحران سوریه در چگونگی دسته‌بندی نیروهای اپوزیسیون مسلح و غیرمسلح، تروریست و غیرتروریست، میانه‌رو و تندرو، اسلامگرا و سکولار، ناسیونالیست و غیرناسیونالیست دچار سردرگمی آشکار هستند. برخی رهبران کشورهای غربی عضو ائتلاف بین‌المللی علیه تروریسم در سوریه از توانایی شمارش این نیروها و ارایه تعریف شناسنامه‌ای از این نیروها عاجز بوده و در برخی موارد دچار لکنت زبان می‌شوند! اگر دایره پرسش محوری یاد شده را کمی بازتر و این نکته را مطرح کنیم که اگر مقاومت جمهوری اسلامی ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش و نیز اگر پافشاری مسکو در برابر شعار به شدت تکراری ضرورت کناره‌گیری بشار اسد از قدرت در ماه‌های نخستین بحران سوریه نبود و دولت اسد در اثر عملیات نظامی ده‌ها توده و سازمان مسلح آن هم از اتباع ده‌ها کشور جهان سرنگون می‌شد، سوریه به عنوان یک سرزمین و دولت این کشور به عنوان سازمان بروکراتیک سامان‌دهنده اوضاع داخلی و ارتش این کشور به عنوان قدرت بازدارنده با چه سرنوشتی مواجه می‌شد؟ این پرسش همچنان و به‌رغم دگرگونی‌های حاصله در فرمول‌های ارایه شده از سوی امریکا به عنوان رهبر ائتلاف بین‌المللی و عربستان سعودی به عنوان پدر معنوی اپوزیسیون مسلح جهادی و تکفیری و تقدم راه‌حل‌های سیاسی برون‌رفت از بحران بر فرمول‌های خشک و چوبین گذشته، بی‌پاسخ مانده است، حتی اگر نشست ژنو ٣ با موفقیت برگزار شود.

*سید حسین موسوی

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید

منبع: اعتماد