خاطره ای از دیدار روحانی با بنی صدر

خبرآنلاین/ حجت‌الاسلام حسن روحانی در کتاب خاطراتش که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ شده است، جزئیات هشتمین‌ سفر خود به پاریس‌ را نقل می‌کند که در این سفر به منزل ابوالحسن بنی‌صدر می‌رود.

مشروح این خاطره را در زیر می‌خوانید:

مروز جمعه‌ (22/10/1357) از طریق‌ بندر «دوور» و «کاله‌» به‌ پاریس‌ و به‌ محله‌ کشان‌ رفتم‌. حدود ساعت‌ نه‌ شب‌ رسیدم‌ و لذا شب‌ را همان‌ جا ماندم‌ و صبح‌ شنبه‌ (23/10/1357) به‌ نوفل‌لوشاتو رفتم‌. خبرها فراوان‌ است‌. ظاهراً دولت‌ آمریکا از طریق‌ دولت‌ فرانسه‌ پیامی برای امام‌ فرستاده‌ است‌ مبنی بر اینکه‌ با دولت‌ شاپور بختیار مخالفت‌ نکند و ضمناً در صورت‌ ناتوانی دولت‌ بختیار، احتمال‌ کودتای نظامی وجود دارد. امام‌ در جواب‌ بسیار صریح‌ و قاطعی به‌ آنها گفته‌ بود دولت‌ بختیار غیرقانونی است‌ و تأیید او خلاف‌ قانون‌ و خواست‌ مردم‌ است‌. همچنین‌ فرموده‌ بود اگر کودتایی رخ‌ دهد، مسئولیت‌ آن‌ بر عهده‌ی آمریکاست‌، چون‌ قطعاً به‌ دستور آمریکا انجام‌ شده‌ و باید منتظر عواقب‌ وخیم‌ آن‌ باشد.

پیام‌ دیروز امام‌، بسیار مهم‌ بود. صبح‌ امروز متن‌ پیام‌ را در نوفل‌لوشاتو خواندم‌. امام‌ در این‌ پیام‌ تشکیل‌ شورای انقلاب‌ را اعلام‌ کرده‌اند. در واقع‌ امام‌ وارد فاز دوم‌ انقلاب‌ شده‌اند و آن‌ نحوه‌ انتقال‌ قدرت‌ و نحوه‌ تشکیل‌ دولت‌ اسلامی و قانون‌ اساسی جدید می باشد. ضمناً امام‌، مسئله‌ کودتای احتمالی ارتش‌ را هم‌ در این‌ پیام‌ مطرح‌ کرده‌ و اینکه‌ مردم‌ باید خودشان‌ را برای این‌ احتمال‌ آماده‌ کنند. در زمینه‌ شورای انقلاب‌ از آقای محمد منتظری نسبت‌ به‌ اعضای این‌ شورا سؤال‌ کردم‌. ایشان‌ هم‌ فقط‌ از چند نفر از اعضای این‌ شورا مطلع‌ بود: دکتر بهشتی، آقای طالقانی، استاد مطهری، آقای هاشمیرفسنجانی و مهندس‌ بازرگان‌. قاعدتاً عدد آنها بیشتر از اینهاست‌. یکی از دوستان‌ گفت‌: اعضای شورای انقلاب‌ نه‌ نفر هستند.

آقای سیدمحمد خاتمی هم‌ از هامبورگ‌ به‌ نوفل‌لوشاتو آمده‌ بود. ایشان‌ در آن‌ زمان‌، مسئولیت‌ مرکز اسلامی هامبورگ‌ را برعهده‌ داشتند. سال‌هاست‌ با پدر ایشان‌ آیت‌الله روح‌الله خاتمی آشنا هستم‌ و بارها خدمت‌ ایشان‌ رسیده‌ام‌، ولی اولین‌ بار است‌ که‌ ایشان‌ را از نزدیک‌ میبینم‌. آقای خاتمی به‌ من‌ گفت‌ سال‌ گذشته‌ که‌ در شهرستان‌ یزد سخنرانی داشتید، آمدم‌ شما را ببینم‌، ولی شما همان‌ روز یزد را ترک‌ کرده‌ بودید. اصرار داشت‌ که‌ برای هفده‌ ربیع‌الاول‌ میلاد پیامبر اسلام‌(ص‌) و امام‌ صادِ(ع‌) برای سخنرانی در مرکز اسلامی به‌ هامبورگ‌ بروم‌. قبول‌ کردم‌، ولی گفتم‌: اگر امام‌ به‌ ایران‌ برگردد، من‌ هم‌ با ایشان‌ به‌ ایران‌ خواهم‌ رفت‌ و در آن‌ صورت‌ بعید است‌ بتوانم‌ به‌ هامبورگ‌ بیایم‌.

ظاهراً امام‌ امروز (23/10/1357) سخنرانی ندارند، ولی چندین‌ مصاحبه‌ دارند و سرشان‌ بسیار شلوغ‌ است‌. با آقای اشراقی برای ملاقات‌ با امام‌ صحبت‌ کردم‌، قرار شد تلاش‌ کنند عصر امروز وقتی را برای ملاقات‌ تعیین‌ کنند. امام‌ موقع‌ ظهر برای نماز تشریف‌ آوردند و به‌ منزل‌ برگشتند. بعد از ناهار آقای لاهوتی برای دانشجویان‌ سخنرانی میکرد و از زندان‌های ایران‌ و شکنجه‌های رژیم‌، سخن‌ میگفت‌.

امام‌ امروز ضمن‌ پیامی به‌ ملت‌ ایران‌ پرده‌ از توطئه‌ای برداشتند که‌ رژیم‌ تصمیم‌ دارد بعد از خروج‌ شاه‌ عده‌ای مزدور تحت‌ عنوان‌ گروه‌های انقلابی به‌ نظامیان‌ حمله‌ کنند و آنها را برای کشتار عمومی مردم‌ تحریک‌ کنند. امام‌ در این‌ پیام‌ توصیه‌ کردند که‌ مردم‌ با نیروهای نظامی با مهربانی و برادری رفتار کنند و آنها نیز با ملت‌ برادر باشند. مهم‌ترین‌ استراتژی امام‌ جذب‌ ارتش‌ و نیروهای مسلح‌ در مردم‌ مسلمان‌ و انقلابی کشور و جلوگیری از درگیری شدید بین‌ مردم‌ و نیروهای مسلح‌ است‌. برخی این‌ استراتژی را غیرکارآمد و خوشبینانه‌ میدانند، ولی امام‌ به‌ این‌ استراتژی ایمان‌ دارد و بر اجرای آن‌ مصرّ است‌.

عصر امروز (23/10/1357) خدمت‌ امام‌ شرفیاب‌ شدم‌ و عرض‌ کردم‌ از نظر همه‌ی تحلیلگران‌ حتی غرب‌، رژیم‌ شاه‌ قابل‌ دوام‌ نخواهد بود و شاه‌ به‌ زودی از ایران‌ خارج‌ خواهد شد. بنابراین‌ اولین‌ مرحله‌ی انقلاب‌ که‌ سرنگونی رژیم‌ باشد، تقریباً به‌ پایان‌ خود نزدیک‌ شده‌ است‌، لکن‌ نحوه‌ی استقرار نظام‌ جدید، کوتاه‌ نمودن‌ دوران‌ انتقال‌ و کم‌ کردن‌ خسارت‌ها بسیار مهم‌ است‌ که‌ قطعاً با تدبیر جنابعالی به‌ نتیجه‌ خواهد رسید و لازم‌ است‌ شورای انقلاب‌ برای مراحل‌ مختلف‌ آن‌ برنامه‌ریزی کند. بعد عرض‌ کردم‌ نکته‌ای که‌ میخواستم‌ مطرح‌ کنم‌ آنکه‌ اعتصابات‌ گسترده‌، زندگی روزمره‌ی مردم‌ و تهیه‌ی مایحتاج‌ عمومی را گاهی با مشکل‌ مواجه‌ کرده‌ است‌ و اگر تا پیروزی انقلاب‌ یکی دو ماه‌ دیگر طول‌ بکشد، مردم‌ دچار مشکلات‌ فراوانی خواهند شد، اگر موافقید دستور فرمایید که‌ برای اعتصابات‌ نوعی برنامه‌ریزی شود؛ مخصوصاً برای تأمین‌ مایحتاج‌ عمومی مردم‌. امام‌ فرمودند: نگران‌ نباشید، زمان‌ طولانی نخواهد شد و انقلاب‌ به‌ زودی به‌ پیروزی خواهد رسید. فرمودند: این‌ نهضت‌ و انقلاب‌، الهی است‌ و خداوند مردم‌ را پیروز خواهد کرد. امام‌ این‌ جملات‌ کوتاه‌ را آن‌ چنان‌ با اطمینان‌ و قاطعیت‌ بیان‌ کردند که‌ گویی پیروزی انقلاب‌ را ظرف‌ چند هفته‌ی آینده‌ به‌ وضوح‌ میبینند. در این‌ دیدار همچنین‌ وجوهی که‌ مردم‌ داده‌ بودند، اعم‌ از پوند و دلار و ریال‌، خدمت‌ ایشان‌ تقدیم‌ کردم‌.

غروب‌ با محمد منتظری و دکتر هادی، جلسه‌ی کوتاهی پیرامون‌ تحولات‌ داخل‌ ایران‌ و برنامه‌ریزیهای ضروری داشتیم‌. موقع‌ اذان‌، امام‌ برای نماز مغرب‌ و عشا تشریف‌ آوردند. بعد از رفتن‌ امام‌ دوباره‌ آقای لاهوتی زیر چادر بلندگو را در دست‌ گرفت‌ و شروع‌ کرد به‌ بیان‌ نحوه‌ی شکنجه‌ در زندان‌ها. احمد آقا به‌ شوخی گفت‌: بیایید برویم‌، منبرهای تکراری لاهوتی تمام‌شدنی نیست‌! شب‌ به‌ محله‌ی کشان‌ آمدیم‌. دکتر هادی پیشنهاد میکند فردا صبح‌ زود به‌ ما کله‌ی پاچه‌ بدهد. فکر کردم‌ شوخی میکند. ولی صبح‌ زود ما را راه‌ انداخت‌ و در محله‌ی الجزائریها در پاریس‌ ما را به‌ یک‌ کله‌پزی برد. اصلاً فکر نمیکردم‌ در پاریس‌ هم‌ کله‌پزی باشد. در لندن‌ از این‌ خبرها نیست‌. علاوه‌ بر کلّه‌ پاچه‌، قلیان‌ عربی هم‌ مفصل‌ به‌پا بود!

حدود ساعت‌ نه‌ صبح‌ به‌ نوفل‌لوشاتو رسیدیم‌. ظاهراً امروز امام‌ برای جمع‌ دانشجویان‌ سخنرانی دارد. جمعیت‌ زیادی گرد آمده‌اند. تمامی فضای زیر چادر پُر از جمعیت‌ است‌. قبل‌ از ظهر، امام‌ تشریف‌ آوردند و سخنرانی نسبتاً مفصلی ایراد کردند. خیلی سخنرانی جامعی بود، همه‌ی احتمالات‌ را بیان‌ کردند؛ از کودتای نظامی گرفته‌ تا تشکیل‌ یک‌ دولت‌ به‌ ظاهر مذهبی تا انواع‌ طرح‌ها و نقشه‌های دیگر. امام‌ مردم‌ را دعوت‌ کردند که‌ در برابر همه‌ی این‌ احتمالات‌ بیدار و هوشیار باشند. ضمن‌ اینکه‌ امام‌ این‌ احتمالات‌ را ضعیف‌ میدانست‌، ارتش‌ را به‌ همراهی با ملت‌ دعوت‌ کرد و گفت‌: ارتش‌، ارتش‌ شاه‌ نیست‌، ارتش‌ ملت‌ است‌ و به‌ جز چند نفر از سران‌ خونریز و خائن‌، بقیه‌ی آنها جزو ملت‌ هستند. امام‌ دولت‌ بختیار را غیرقانونی اعلام‌ کرد و ترفندها و نقشه‌های بختیار را برملا نمود و او را نوکر آمریکا خواند. امام‌ پیروزی و فرج‌ الهی را بسیار نزدیک‌ دانست‌ و حرکت‌ عمومی مردم‌ را الهی خواند و لذا به‌ مردم‌ وعده‌ی داد که‌ همه‌ی توطئه‌ها خنثی خواهد شد. بسیار سخنرانی جامع‌ و امیدبخشی بود.

بعدازظهر، محمد منتظری اصرار داشت‌ به‌ منزل‌ بنی صدر برویم‌ تا با او راجع‌ به‌ آینده‌ی انقلاب‌ صحبت‌ کنیم‌. حدود ساعت‌ سه‌ بعدازظهر به‌ منزل‌ بنی صدر رفتیم‌. هر دو با لباس‌ روحانی و معمّم‌ بودیم‌. ایشان‌ قبلاً چند بار به‌ منزل‌ آقای بنی صدر رفته‌ بود، ولی من‌ برای اولین‌ بار بود که‌ به‌ منزل‌ ایشان‌ می رفتم‌. زنگ‌ منزل‌ را زدیم‌، دخترش‌ آمد و در را باز کرد، از اینکه‌ بی حجاب‌ بود و حتی روسری هم‌ سر نکرده‌ بود، خیلی متأثر شدم‌. در اتاقِ بنی صدر هم‌ یک‌ عکس‌ بزرگ‌ دکتر مصدِق و عکس‌ کوچکی از امام‌ بود. خیلی هم‌ از موضع‌ غرور و کبر حرف‌ می زد. نه‌ تنها در مسائل‌ اقتصادی که‌ در مسائل‌ فقهی هم‌ خودش‌ را صاحب‌نظر می دانست‌! وقتی از منزل‌ او خارج‌ شدیم‌، به‌ آقای منتظری گفتم‌: چرا به‌ منزلش‌ آمدیم‌؟ وضع‌ حجاب‌ دخترش‌، عکس‌ مصدِق و حرف‌هایش‌ نشان‌ می دهد که‌ با انقلاب‌ اسلامی و امام‌ خیلی سنخیتی ندارد. گفت‌: اکثر این‌ افرادی که‌ سال‌ها در خارج‌ از کشور بوده‌اند، این‌ چنین‌ هستند، باید تحمل‌ کنیم‌ و به‌تدریج‌ اینها را به‌ خطّ درست‌ هدایت‌ نماییم‌. (آنچه‌ در روز اول‌، برداشت‌ اولیه‌ من‌ از بنی صدر بود، بعدها همان‌ تصورات‌ در ذهن‌ من‌ تثبیت‌ شد و لذا جزو مخالفین‌ سرسخت‌ ریاست‌ جمهوری ایشان‌ بودم‌ و در ایام‌ انتخابات‌ علیه‌ او چند بار مصاحبه‌ کردم‌ که‌ خودش‌ در دوران‌ ریاست‌ جمهوری چند بار مصاحبه‌ی من‌ در روزنامه‌ی کیهان‌ را به‌ رُخ‌ من‌ کشید که‌ بعداً درباره‌ی این‌ مسائل‌ بحث‌ خواهم‌ کرد).

شب‌ دوشنبه‌ (25/10/1357) من‌ از پاریس‌ به‌ لندن‌ آمدم‌. قرار شد هر وقت‌ امام‌ تصمیم‌ به‌ بازگشت‌ به‌ ایران‌ گرفتند، دوستان‌، من‌ را خبر کنند تا فوراً به‌ نوفل‌لوشاتو برگردم‌. عصر سه‌شنبه‌ (26/10/1357) اولین‌ خبر رادیوها و تلویزیون‌ها فرار شاه‌ از ایران‌ بود. در خبرها آمده‌ بود که‌ شاه‌ به‌ مصر رفته‌ است‌. واقعاً این‌ خبر، خوشحال‌کننده‌ترین‌ خبر همه‌ی عمر من‌ و همه‌ی ایرانیان‌ است‌. غروب‌ با تهران‌ تماس‌ گرفتم‌، سراسر ایران‌، غرِق در شادی است‌. واقعاً پایان‌ استبداد و ظلم‌ و ستم‌ یک‌ مزدور بر یک‌ ملت‌ بزرگ‌ چقدر زیباست‌. امشب‌ در خبرها بود که‌ امام‌ فرموده‌اند: در اولین‌ فرصت‌ به‌ ایران‌ بازخواهم‌ گشت‌ و به‌ زودی دولت‌ موقت‌ را اعلام‌ خواهم‌ نمود.

امروز چهارشنبه‌ (27/10/1357) امام‌، پیام‌ شادباشی به‌ ملت‌ ایران‌ فرستادند و فرار شاه‌ را به‌ مردم‌ تبریک‌ گفتند و از آنها خواستند که‌ نظم‌ کشور را برعهده‌ گیرند و از نیروهای مسلح‌ هم‌ خواستند که‌ به‌ ملت‌ بپیوندند. این‌ خبر در روزنامه‌ی گاردین‌ و برخی دیگر از روزنامه‌ها منعکس‌ بود. با دوستان‌ در نوفل‌لوشاتو راجع‌ به‌ زمان‌ سفر امام‌ به‌ تهران‌ تماس‌ گرفتم‌، گرچه‌ دقیقاً هنوز معلوم‌ نیست‌، ولی معتقد بودند برای آخر هفته‌، من‌ به‌ پاریس‌ بروم‌، چون‌ احتمال‌ می دهند اوایل‌ هفته‌ی آینده‌ امام‌ به‌ تهران‌ بروند.

پنجشنبه‌ (28/10/1357) سراسر ایران‌ برای راهپیمایی بزرگ‌ فردا که‌ روز اربعین‌ است‌، آماده‌ میشوند. امام‌ هم‌ پیامی داده‌اند که‌ کسی حق‌ ندارد به‌ عکس‌ مراجع‌ اهانت‌ کند و اگر کسی به‌ عکس‌ من‌ اهانت‌ کرد، مقابله‌ نکنید و سکوت‌ کنید. یک‌ مشکلی که‌ از سال‌ 1342 تا امروز داریم‌، دغدغه‌ی بازیهای طرفداران‌ آقای شریعتمداری است‌، خداوند عاقبت‌ همه‌ی ما را به‌خیر کند.

با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: خبرآنلاین