مرور گوشه ای از تاریخ مناطق کردنشین در موزه های استان کردستان

به گزارش خبرنگار مهر، در میان ۱۰ شهرستان استان کردستان تنها شهرستان سنندج به عنوان مرکز استان دارای موزه است و مابقی شهرستان ها علی رغم داشتن ظرفیت ها و پتانسیل های لازم هنوز از داشتن موزه محروم هستند.

تپه باستانی توس‌نوذر در كنار رودخانه قشلاق و قلعه حسن‌آباد و سایر شواهد مانند قبرهایی با قدمت بیش از هزار سال كه در سنندج پیدا شده است گواهی بر قدمت این شهر دارد.

سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیائی و فعالیت‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی باارزشی برخوردار است كه بناهای مسكونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تكیه در آن باقی‌مانده است.

موزه حبیبی

موزه سنندج از عمارات باشکوه و اعیانی سنندج است که حدود ۱۵۰ سال پیش توسط   «ملا لطف الله شیخ الاسلام» یکی از علمای بزرگ آن دوره ساخته شده است .

این عمارت پس از فوت بانی آن توسط نوادگان او به دو بخش مجزا تفکیک و به فروش رسید. بخش اندرونی این عمارت به تملک خانواده حبیبی و بخش بیرونی به تملک عبدالحمیدخان سنندجی (سالار سعید) درآمد و از این رو امروز هر بخش از بنا با ناممالکان جدید شناخته می شود .

بخش اندرونی نیز تا سال ۱۳۷۱ در مالکیت خانواده حبیبی بود و در این سال به تملک اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان درآمد. این موزه از ابتدا دارای دو بخش باستان شناسی و مردم شناسی بوده است .

بخش باستان شناسی آن شامل دوره های مختلف از ماقبل تاریخ تا دوره قاجار است که قسمتی از اشیای این بخش متعلق به استان های همجوار و برخی متعلق به استان های دیگر و مکشوفه از قاچاقچیان است.

بخش مردم شناسی موزه در قبل از انقلاب به صورت نمایشگاه موقت اداره می شد و هر چند مدت یک بار اشیای یکی از استان های کشور را در این بخش به نمایش می گذاشتند.

بعد از انقلاب این بخش صرفا به نمایش اشیای مردم شناسی کردستان اختصاص داده شده و با تاسیس خانه کرد در سال ۱۳۸۲ اشیا مردم شناسی موزه به خانه کردمنتقل شده و کل فضای موزه به نمایش اشیا باستان شناسی و تاریخی اختصاص یافت.

موزه سنندج بر گرفته از چهار بخش پیش از تاریخ، تاریخی، اسلامی و بخش نمایش موقت است، در بخش پیش از تاریخ یک مجموعه ظروف سفال نگهداری می شوند که مکشوفه از مناطق کردستان و بخصوص شهرستان بانه و تعدادی از ظروف هم مربوط به کنگاور است، در بین اشیا این بخش پیه سوزهای مکشوفه از بانه بسیار قابل توجه هستند.

 سالن اصلی و یکی از اتاق های جنب سالن و راهرو خروجی اشیا تاریخی به نمایش گذاشته شده است که مهم ترین آنها اشیای مکشوفه از تپه زیویه یعنی مهمترین تپه تاریخی استان کردستان است که اشیای طلایی شامل زیورآلات زنانه و انواع ظروف سفال به رنگ های خاکستری، قرمز و نخودی که زیباترین آنها تنگ کوچک لعابدار منقوش است که لعاب آن فیروزه ای و سفید و زرد بوده نقش گل ها آن به شکل ذرت است، در این موزه موجود است.

 از دیگر اشیا تاریخی مکشوفه این تپه اشیای مفرغی شامل ظروف و انواع تبر، سنجاق های تدفینی و سوزن های دوخت و حلقه ها، اشیایی از جنس استخوان و عاج شامل قطعات تصاویری از شکار و نبرد نقش های اسطوره ای و گله ای رزت، نقوش هندسی و سر پیکان، اشیا سنگی هم چون سردوك ها، حلقه و مهره های ریز و درشت از جنس خمیر شیشه  است.

 علاوه بر اشیا زیویه مجموعه ای از اشیا فلزی و سفالی دیگر شامل انواع سر نیزه، خنجر، حلقه های گوناگون و مجسمه های کوچک و ظروف سفالی با اشکال مختلف با نقوش کنده و یا ترسیم شده به رنگ ها قرمز، خاکستری، نخودی و همچنین ظروف شیشه ای شامل انواع پیاله و عطردان در این بخش وجود دارد که با توجه به توقیف بودن آنها، محل دقیق کشفشان معلوم نیست.

 قسمت دیگری از اشیای بخش دوران تاریخی خمره های سفالی هستند که اصطلاحا به خمره های تدفین مشهورند، آخرین اشیای این بخش اشیایی است که از حفاری های غار کرفتو به دست آمده و قابل مقایسه با اشیای زیویه هستند.

اشیای بخش اسلامی در این موزه به دو قسمت سفالی و فلزی تقسیم شدند که در سالن سفال اشیای زیبایی از هنر سفالگری هنرمندان دوره اسلامی نگهداری می شود که عبارتند از تنگ، کاسه، قدح، بشقاب، مجسمه و ریتون  است.

موزه سنندج

بخش بسیار کمی از این اشیای دوره اسلامی متعلق به کردستان است و اکثریت آنها مربوط به نقاط دیگر کشور و به ویژه کاشان و نیشابور است. در قسمت اشیای فلزی انواع کاسه و بادیه، تنگ، سینی، سنگابه، دیگچه و انواع پیه سوزی نگهداری می شود .

زیر زمین ساختمان یا همان حوضخانه به بخش نمایش موقت اختصاص یافته است، در این بخش اشیای هنری و خارجی به نمایش گذاشته شده و از اشیای مهم این بخش می توان به مجسمه های برنزی و ظروف شیشه ای اشاره کرد.

موزه مردم شناسی کرد

احداث بنای اصلی عمارت آصف به دوره صفویه برمی گردد و در دوره های بعدی به ویژه قاچار و پهلوی به تدریج بخش های دیگری به این عمارت افزوده شد.

عمارت آصف درضلع شمالی خیابان امام خمینی(ره) واقع شده است و این بنا در بافت قدیمی محله سرتپوله درمجاورت بناهایی همچو «دژسنه» قلعه سنندج و مسجدجامع، عمارت ملالطف الله شیخ الاسلام قرار دارد.

ساختمان این عمارت  دارای چهار حیاط شامل بیرونی، اندرونی، حیاط مطبخ، حیاط اصطبل است که دو حیاط آن سالم مانده و یکی از آنها تخریب شده است. سردر ورودی بنا با نمای آجری که به شکل نیم هشتی است که متاثر از سبک باروك ساخته شده است و تالار تشریفات آن که ایوان ستوندار با اروسی پرکار آن از بخش هایی بسیار زیبای بنا محسوب می شود.

 در بخش غربی نیز اروسی های زیبایی تعبیه شده است و در ضلع جنوب غربی عمارت حمام خصوصی با سبک و اسلوب معماری حمام های ایرانی ساخته شده است که دارای نقش های آهکبری و ستون های سنگی بسیار زیبایی است که این بنا در نوع خود از نظر معماری منحصر بفرد است.

باتوجه به مطالعات صورت گرفته این مجموعه به عنوان خانه کرد-موزه مردم شناسی کردستان در نظر گرفته  شد و تمام عملیات استحکام بخشی، مرمتی و تجهیز و تکمیل آن به موازات این هدف صورت گرفته است.

در فضاهای این مجموعه باتوجه به تنوع و گستردگی فرهنگ و آداب و رسوم مردم کرد به ترتیب آداب و رسوم، آیین ها، مراسم، نحوه معیشت، خوراک، پوشاک، صنایع دستی، هنرهای سنتی، شکار و کشاورزی و غیره مردم کرد به نمایش گذاشته شده است.

عمارت آصف / خانه کرد

این مجموعه ی بزرگ قریب به چهارهزار مترمربع عرصه و اعیانی دارد و در زمره خانه اعیانی مسکونی مورد توجه در معماری مسکن به شمار می آید.

عمارت آصف به شماره ۱۸۲۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و اکنون در تملک اداره میراث فرهنگی استان کردستان قرار دارد.

آب این مجموعه از یک رشته قنات که از غرب شهرسنندج توسط تنبوشه های سفالی قدیمی و لوله های فلزی جدیدجاری است تامین می شود و برای تنظیم و تقسیم مناسب آب فضایی درکناردالان  ورودی ساخته شده که به اتاق تقسیم آب فضاهای اندرونی و سردر ورودی مجموعه ساخته شدکه متاسفانه تاریخ دقیق ساخت هیچ یک ازفضاها مشخص نیست.

این مجموعه درسه مرحله تکمیل وراه اندازی شده است، که درمرحله اول عملیات ساخت خانه کرد-موزه ی مردم شناسی کردستان-در پایان سال ۱۳۸۱ به اتمام رسید و در مرحله دوم فضاهای جنبی تبدیل به یک مجموعه فرهنگی شدند و دراین مجموعهی فرهنگی کتابخانه، آمفی تئاتر، تالارنمایشگاه غیره دایرشد

در سومین مرحله هم عمارت مشیردیوان که بخشی از آن خریداری شده به عنوان مرکزآموزش هنرهای سنتی کردستان راه اندازی شده است.

ویدیو مرتبط :
18 کشته در ادامه تظاهرات مناطق کردنشین ترکیه