یک اقتصاددان: فروش سربازی به همه متقاضیان بی عدالتی نیست/ برخی با پول خود به کشور خدمت کنند

 سازمان نظام وظیفه اعلام کرد، استقبال مشمولان غایب از مرحله دوم طرح خرید خدمت سربازی کمتر بوده است.  بررسی‌ها نشان می‌دهد در مجموع دو مرحله مشمولان غایب استقبال سردی از این طرح کرده‌اند، «وقایع اتفاقیه» در گفت‌وگویی با صادق الحسینی، اقتصاد‌دان، ابعاد اقتصادی این موضوع را بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید:  آقای صادق الحسینی، شما به عنوان یک اقتصاد‌دان دو روز قبل در همایش اقتصاد سربازی در ایران حاضر بودید، به نظر شما دلیل استقبال سرد از طرح خرید خدمت مشمولان غایت در سال جاری چیست؟  به نظر من نکته مهمی که باعث شده این گروه از غایبان استقبال بالایی از این طرح نکنند، ساختار کنونی زندگی آنهاست. اکثر این آقایان غایب، کسانی هستند که خود را در اقتصاد غیر رسمی جای داده‌اند و سال‌ها با این شکل از فعالیت اجتماعی و اقتصادی کنار آمده‌اند و هزینه‌های بالای فعالیت در اقتصاد غیر رسمی را پرداخت کرده‌اند و حالا توان مالی پرداخت دوباره هزینه‌های غیبت خود را ندارند. آنها یک‌بار در دورانی که غایب بودند از فعالیت در شغل‌های رسمی محروم بودند، بدون گواهینامه رانندگی کردند، از سفر خارجی محروم بودند و حتی توانایی به نام‌زدن ملک و املاکی هم به نام خود نداشتند. در روزهایی که 25ساله بودند به سربازی نرفتند و حالا که 35سالشان شده است، دیگر با این شکل زندگی کنار آمده‌اند. همچنین بخش زیادی از این افراد الان متأهل هستند و شاید فعالیت در همین اقتصاد غیر رسمی، تله فقری برای آنها ایجاد کرده است و اگر 20 یا 30 میلیون تومان داشته باشند، آن را به زخمی در زندگی اقتصادی خود می‌زنند. به‌ویژه در در اقتصاد ما که خانواده‌های نوپا تا حد زیادی درگیر چالش‌های اقتصادی به‌ویژه در حوزه مسکن و نیاز‌های اولیه خود هستند. به‌همین‌دلیل وقتی یک فرد هشت سال به شکل غیر رسمی تاوان سربازی‌نرفتن را داده و به این شکل عادت کرده و در تله فقر گیر کرده است، دیگر خیلی سخت است که دوباره هزینه‌ای بدهد و سربازی‌اش را بخرد.  به نظر شما مجلس باید چه کاری می‌کرد تا حالا که این طرح قرار است اجرائی شود، شرایط برای استفاده‌کنندگان راحت‌تر شود؟  به نظرم بهترین گزینه پرداخت قسطی بود. اگر پرداخت قسطی در این طرح وجود داشت، به احتمال زیاد، استقبال از این طرح به مراتب بهتر و بیشتر می‌شد و در این حالت فردی که غایب بود، ابراز بهتری برای خلاص شدن از غیب سربازی و نداشتن کارت پایان خدمت داشت. حتی اگر می‌شد، بخشی از این غایبان یارانه خود را در عوض اقساط این طرح به دولت باز می‌گرداندند، باز هم استقبال بالاتر می‌رفت و گره این مشکل تا حد زیادی حل می‌شد.  نکته دیگر این است که دولت درآمد‌های حاصل از این طرح را قرار است به عنوان بخشی از بودجه در اختیار ستاد کل نیروهای مسلح قرار دهد. به نظر شما ستاد کل نیروهای مسلح با این استقبال سرد، دچار مشکلات بودجه نمی‌شود؟  به نظر من ستاد کل نیروهای مسلح و دولت پیش‌بینی این استقبال را کرده بودند و بعید است دچار مشکل شوند. دولت در این طرح سه هزار میلیارد تومان پیش‌بینی بودجه‌ای کرده و اگر تعداد کل ثبت‌نام‌کنندگان را 300 هزار نفر در نظر بگیریم و هرکدام از این 300 هزار نفر10میلیون تومان پرداخت کرده باشند، این سقف بودجه‌ای پر شده و بعید است به مشکل برخورند.  شما ظاهرا طرفدار بحث خرید خدمت بدون سقف هشت سال غیبت هستید، به نظر شما اگر ستاد کل نیروهای مسلح از همان ابتدا اقدام به فروش سربازی به متقضیان خرید بکند، جوانان دچار مشکلات و مسائل طبقاتی در سربازی نمی‌شوند؟ نه، به نظر من مسائل طبقاتی فرق ماجراست، اگر ما در سربازی به دنبال خدمت به کشور هستیم، آن کسی هم که سربازی را با پول پدرش می‌خرد هم به نوعی به کشورش خدمت کرده است و آن پول می‌تواند خرج خرید تسلحیات یا فعالیت‌های عمرانی برای بهتر خدمت‌کردن دیگر سربازان شود و به نظر منافاتی با هدف خدمت به کشور و مسائل طبقاتی ندارد.  شما از ایجاد تله فقر درسربازی سخن گفته بودید، مقصود از این تله فقر چیست؟ ببینید، به‌صورت‌کلی سربازی سه ویژگی دارد. اولی رضایت‌نداشتن، دوم کار رایگان و سوم امکان‌نداشتن پیگیری مطلوبیت فردی و منافع شخصی. این سه ویژگی باعث می‌شود سربازی اجباری دارای عوارضی باشد. اولین عارضه برای دولت و سیستم نظامی است. سیستم، نیروی کار مجانی دارد که این مجانی‌بودن خودش مشکلاتی ایجاد می‌کند. اول اینکه مجانی‌بودن این نیرو سبب می‌شود که استفاده بیش از حد از این افراد صورت بگیرد. یعنی اگر یک واحد نیرو نیاز است، چهار واحد به خدمت گرفته شوند. مطالعه‌ای که در سال 1998 در آمریکا انجام شد، نشان داد که هزینه‌های سربازی اجباری بسیار بیشتر از هزینه سربازی حرفه‌ای است، چون هزینه‌های بالایی برای آموزش کوتاه‌مدت انجام می‌شود و تعداد بالاتر از حد بهینه جذب می‌شوند و هزینه‌هایی را به ارتش تحمیل می‌کنند. عارضه دیگر این موضوع برای دولت این است که دیگر امکان تمایل بهبود بوروکراسی فشل با وجود این نیروهای ارزان‌قیمت از بین می‌بریم. نیروی کار ارزان و تعداد بالا، علاقه‌ای به بهتر‌کردن کارایی ندارد تا هزینه‌های اداری-پرسنلی کمتر شوند، چون باید برای همه این سربازها کار پیدا کنند. سربازی اجباری عوارض اقتصادی هم دارد. اولین عارضه آن فقر است. سربازی به نوعی تقویت‌کننده فقر در جوامعی است که خدمت اجباری دارند. افراد فقیر و دهک‌های پایین جمعیت، عملا یک بخشی از زندگی و عمر خود را برای یک سیستم به صورت مجانی کار می‌کنند. عمر مولد کم، مهارت‌آموزی کم است و درنتیجه باعث ایجاد یک تله فقر می‌شود. مطالعات ما نشان می‌دهد که دهک اول، یعنی فقیرترین دهک جمعیتش جوان شده، یک بخش از این قضیه به خاطر همین مسئله سربازی است. سرباز فراری‌ها نمی‌توانند در سیستم رسمی کار کنند و خودشان را بالا بکشند و این فقر گسترش پیدا می‌کند.

وقایع اتفاقیه