«اردوغان» با «پ‌ک‌ک» سلطان شد

شرق/ متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

«حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) «رجب طيب اردوغان» را سلطان کرد»؛ اين جمله «آلتان تان»، نماينده حزب «دموکراتيک خلق ها» از حوزه انتخابي شهر «دياربکر» است که پس از بهت و حيرت از پيروزي بزرگ «رجب طيب اردوغان»، رئيس‌جمهوري ترکيه، آن را بيان کرد.
در بين سياست‌مداران شرقي نپذيرفتن مسئوليت شکست، سنتي بس ديرينه دارد و براين‌اساس بايد چشم‌به‌راه تشريح حزب دموکراتيک خلق‌ها از دلايل شکست باشيم تا بفهميم اين حزب نيز مانند سلف خود همان سنت را سرلوحه کار خود قرار داده است و تمامي مسئوليت شکست بايد سر شيطنت‌هاي اردوغان و متحدان منطقه‌اي و جهاني‌اش شکسته شود يا توانايي به‌چالش‌کشيدن ماجراجويي‌هاي پ‌ک‌ک را خواهد داشت؛ حزبي که اميدها را براي رسيدن به بالاي صد کرسي در بين کردها، نقش بر آب کرد.
جنگ لفظي اردوغان با متحدان پ‌ک‌ک در سوريه و گمانه‌زني‌هاي منطقه‌اي و جهاني درباره کمک ترکيه به گروه‌هاي تروريستي در سوريه و ۱٣ سال حکومت تک‌حزبي و ترس مردم ترکيه از شکل‌گيري نوع جديدي از ديکتاتوري در اين کشور، فرصت خوبي براي حزب دموکراتيک خلق‌ها بود تا اين شخصيت کاريزماتيک مذهبي را که با تفکرات نئوعثماني خواستار تبديل شدن به يک سلطان مقتدر عثماني بود، به زير بکشد و در انتخابات دور اول به عنوان برنده اصلي صحنه سياسي ترکيه مطرح شود.
اين شکست مي‌توانست سرآغاز شکست‌هاي ديگري براي اردوغان باشد يا حداقل مي‌توانست سبب رشد بيشتر اين جريان در بين رأي‌دهندگان کرد و ترک شود و برهمين‌اساس، حزب دموکراتيک خلق‌ها به جاي ورود به کواليسيون و ايجاد حکومت ائتلافي و واردشدن جدي‌تر به صحنه مذاکرات دولت و پ‌ک‌ک به فکر ريسکي بزرگ‌تر براي هرچه‌بيشتر کوبيدن حزب اردوغان بود و دليل اين ايده به دو مسئله در پس ذهن رهبران اين حزب برمي‌گردد که يکي منحني روبه‌رشد محبوبيت اين حزب به صورت بسيار سريع و روزافزون است و ديگري اين است که مطمئن بودند بخش زيادي از آراي حزب اردوغان را تصاحب کرده‌اند و چنانچه شکست‌هاي اردوغان ادامه يابد، آراي ريزشي حزب عدالت و توسعه مستقيما به سبد اين حزب خواهد ريخت؛ اما بازخواني درست حزب حاکم از دلايل شکست و تبيين دو مسئله همکاري با تروريسم و استفاده حزب دموکراتيک خلق‌ها از گفتمان شکل‌گرفته چپ به نفع کردها، دولت را بر آن داشت با يک تاکتيک دو هدف را مدنظر قرار دهد.
اين تاکتيک حمله هم‌زمان به داعش بود که بيشتر سمت‌وسويي تبليغاتي داشت و کمتر عملي بود و هم‌زمان با آن حمله به پ‌ک‌ک، به عنوان پشت صحنه اصلي حزب دموکراتيک خلق‌ها به‌منظور تغيير فضاي سياسي ترکيه از چپ انسان‌دوست به ناسيوناليسم افراطي بود.
شايد اگر حزب عدالت و توسعه به تنهايي برنامه انتخاباتي اخير خود را تدوين و اعمال مي‌کرد تا اين حد موفق و پيروز نمي‌شد که عملکرد پ‌ک‌ک سبب پيروزي اين حزب شد.
پ‌ک‌ک با رويکردي هيجان‌زده ناشي از پيروزي برابر داعش و حمايت ضمني غرب براي اولين‌بار بعد از ظهور اين جنبش، به صورت بسيار ناشيانه و ماجراجويانه و بدون امکان تحليل سود و زيان چنين ريسکي، با کشتن دو مأمور پليس و قبول مسئوليت آن، عملا اقدام به شروع جنگ کرد و در اين زمينه تا حدي پيش رفت که هم توانست فضاي سياسي ترکيه را به طرف ناسيوناليسم افراطي سوق دهد و آراي چپ را از دست بدهد و هم به دليل ماهيت ذاتي خود مبني بر تماميت‌خواهي در صحنه کردستان، امکان هيچ‌گونه ائتلاف و اتحادي را براي جذب آراي محافظه کار و مذهبي فراروي خود ننهاد و براين‌اساس هم اين آرا را از دست داد و هم در بُعد نظامي تمامي ايده‌ها را مبني بر شروع نوع جديدي از مبارزات خياباني و درون‌شهري با شکست مواجه کرد.
اگر از ۲۰ کرسي پارلمان بگذريم، که خود پتک سنگيني بر پيکر جنبش مدني کُرد در ترکيه است، و خطرات تغيير نظام پارلماني به رياستي را هم در نظر نگيريم، که حزب اردوغان فقط به ۱۴ کرسي ديگر براي نيل به اين هدف نيازمند است، از اين مسئله به هيچ‌عنوان نمي‌توان چشم‌پوشي کرد که پ‌ک‌ک با اين جنگ در دو زمينه موفق بوده است؛ اول، با متشنج‌کردن فضاي موجود، مفاد تفاهم‌نامه «دلما باغچه» و بيانيه نوروز ۱۳۹۴ «عبدالله اوجالان»، رهبر دربند پ‌ک‌ک را عملا ناکارآمد کرد. دوم، اردوغان شکست‌خورده‌اي را که با بينش‌هاي نئوعثماني بيشتر شبيه دون‌کيشوتي بود که نمي‌خواست واقعيات شکست را بپذيرد، به سلطاني مقتدر تبديل کرد که حداقل براي چهار سال ديگر بر ترکيه حکمراني کند.

*جمال دانشمند