سفرنامه وزیر سابق ارشاد از شهر رویایی کلوت + تصاویر

به گزارش خبرنگار گروه جامعه خبرگزاری فارس، ایام تعطیلات فرصت مغتنمی برای مردم ایران است که به سیروسفر و بازدید از اماکن تاریخی و مناظر طبیعی بپردازند و آثار عظمت الهی را از نزدیک مشاهده کنند. خوشبختانه ایرانِ پهناور ظرفیت‌های کم‌نظیری در این خصوص دارد که کمتر کسی می‌تواند ادعا کند به جای‌جای این مرزوبوم سفر کرده و همه این جاذبه‌ها را از نزدیک دیده است. هرچند که برای معرفی این مناطق اقداماتی صورت گرفته است، ولی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی تلاش گسترده‌تری لازم است.

در بین استان‌های کشور، کرمان با دارا بودن تنوع آب و هوایی و اقلیمی مقصد مناسبی برای حظ بردن از طبیعت بکر و پاک است. درست است که در دیار کریمان از ساخت زیبای دریا و جنگل‌های سرسبز خبری نیست، اما مگر کویر با مناظر طبیعی و مسحورکننده، کوه‌های شنی و سازه‌های خاکی شگفت‌آور، سکوت و آرامش وصف‌ناشدنی، غروب دل‌انگیز و آسمان پرستاره و درخشتان شب‌هایش آن‌قدر کشش ندارد که مشتاقان را از سراسر جهان حتی کشورهای سرسبز و پرباران به سمت خود بکشد و آنان را انگشت‌به‌دهان سازد که چگونه در طول هزاران سال با درآمیختگی و نقش‌آفرینی عناصر اصلی یعنی باد، آب، خاک و حرارت شهری رؤیایی و افسانه‌ای در کویر لوت ایجاد شده است که بیننده را مات و مبهوت خود می‌سازد؟

 

 

روز یکشنبه 8 فروردین 1395 به‌اتفاق خانواده از رفسنجان به کرمان و ازآنجا به سمت شهداد که در فاصله کمتر از 100 کیلومتری کرمان قرار دارد، حرکت کردیم. در میانه جاده کرمان به ماهان، مسیر به سمت ارتفاعات 3990 متری سیرچ تغییر می‌کند. با پشت سر گذاشتن جاده پرپیچ‌وخم و عبور از لابه‌لای تپه‌ها و کوه‌ها به تابلویی رسیدیم که راهنمای مشهد 276 نفر «شهدای غدیر» است، یعنی محل سقوط هواپیمای جان‌برکفان لشکر 41 ثارالله که در حین مأموریت سیستان و بلوچستان در 30 بهمن سال 81 به ملکوت اعلی عروج کردند. عزیزانی که یکدل نه صد دل عاشق امام و رهبری و خدمت به مردم و دفاع از کیان ایران اسلامی بودند. یادشان گرامی باد.

عبور از تونل 2100 متری دنیای جدیدی را در منظر دید مسافران قرار می‌دهد. به‌تدریج ارتفاعات کم و به دشت و بیابان رسیدیم. تابلو شهداد را که دیدیم ترجیح دادیم اول به شهر پررمزوراز «کلوت» یعنی پایتخت کویر لوت برویم.

در فاصله شهداد تا کلوت تپه‌های شنی فراوانی وجود دارد که بر روی آن‌ها بوته‌ها و درختچه‌ها و درختانی مانند گز علی‌رغم باد و طوفان و حرارت سر برافراشته‌اند و درواقع شن و ماسه اطراف خود را حفظ کرده‌اند. هرجا که اثری از آن گیاهان و بوته‌ها نیست، باد هم خاک‌های نرم و روان را با خود برده است. اگر کسی اهمیت چنین بوته‌هایی را در کاهش و جلوگیری از بیابان‌زایی نمی‌تواند در ک کند، کافی است چنین صحنه‌هایی را ببیند.

 

 

برخی مناطق هم تا چشم کار می‌کند هیچ روئیدنی مشاهده نمی‌شود و البته می‌گویند در برخی مناطق کویر به‌ویژه در گرمانی تابستان هیچ موجودی امکان زندگی در این وادی را ندارد.

بر اساس گفته برخی پژوهشگران ازجمله دکتر پرویز کردوانی پدر کویرشناسی ایران، گرم‌ترین نقطه زمین در همین منطقه یعنی 145 کیلومتری حاشیه غربی بیابان لوت است که دمای آن نزدیک به 70 درجه است. بر این اساس گرم‌ترین نقطه کویر لوت دمایی بیش‌تر از بیابان لیبی، ربع‌الخالی عربستان و دره مرگ آمریکا دارد و این مدعا با گزارش‌های ناسا هم تطابق دارد.

وجه تمایز دیگر کویر لوت و شهداد این است که کم‌ارتفاع‌ترین مکان از سطح دریا و یا به تعبیری پست‌ترین نقطه فلات داخلی ایران در این منطقه است که از 56 متر بلندی از سطح دریا تا 90 متر گفته شده است.

از شهداد به سمت نهبندان حدود 40 کیلومتر را پشت سر گذاشتیم تا به محل بازدید مردم از کلوت رسیدیم. ساعت 10 صبح بود که خودرو را پارک کردیم و مدتی را به کویرنوردی و بالا و پایین رفتن از تپه‌ها پرداختیم. برخی افراد کفش‌ها را درآورده و پابرهنه حرکت می‌کردند که لذت خاص خود را دارد، البته بعید است با شروع گرما آن‌هم نزدیک ظهر بتوان بدون کفش حرکت کرد. درهرصورت چهره افراد حاکی از این بود که اوقات شاد، مفرح و فراموش‌ناشدنی را در دل کویر سپری می‌کنند.

در این سفر یک‌روزه راه‌بلدی نداشتیم که اطلاعات بیش‌تری به‌دست بیاوریم. از افراد سؤال کردیم که آیا جای دیدنی دیگری هم وجود دارد؟ پاسخ «رود شور» بود که می‌بایست حدود 15 کیلومتر دیگر به سمت نهبندان طی طریق کنیم.

 

در جاده‌ تا چشم کار می‌کرد کلوت‌ها دیده می‌شد. مساحت منطقه کلوت‌ها را 11 هزار کیلومترمربع نقل می‌کنند که کمتر کسی موفق شده از شمال تا جنوب یا از شرق تا غرب آن را طی کند و از نزدیک عجایب آن را ببیند و اسرار نهفته در آن به تصویر کشد و یا بازگو نماید.

تردد خودروها در این فاصله بسیار کم بود. در آن بیابان برهوت گاهی مردد می‌شدیم که آیا به رفتن ادامه دهیم تا به رودخانه برسیم یا از خیر دیدن رود شور بگذریم و برگردیم؟ در آن خلوت و تنهایی معنای این سخن را بیش‌تر درک می‌کردیم که در بنای ساختمان‌های کلوت دست هیچ معمار بشری در کار نبوده و شهری خالی از سکنه است که از قدیم به دیار اجنه و ارواح اشتهار یافته است.

به‌هرحال روحیه کنجکاوی سبب شد که مسیر را ادامه دهیم و تماشاگر هنرنمایی طبیعت و شاهکارهای خلقت از «تپه‌های تخم‌مرغی» تا دیواره‌های بلند و دالان‌ها باشیم. جالب این است که رقص باد و فرسایش تپه‌ها در طول زمان اشکال متنوعی را ایجاد می‌کند، یعنی مناظر چشم‌نوازی که ما مشاهده کردیم چه‌بسا سالیان بعد دچار دگرگونی شود و حالات جدید و متفاوتی خلق شود.

بی‌جهت نیست که امروز کلوت‌های شهداد شهره جهانی یافته‌اند و مجله نشنال ژئوگرافیک این منطقه را چهارمین جاذبه طبیعی جهان معرفی کرده است. ای‌کاش دستگاه‌های مربوطه و اصحاب اندیشه و فرهنگ در معرفی هنرمندانه این خیالی و بی‌بدیل در جهان، همت و تلاش بیش‌تری از خود نشان دهند.

به‌تدریج دو طرف جاده آثار سیلاب‌ها مشاهده شد و در بعضی جاها آسفالت جاده را هم تخریب کرده بود. با دیدن نمکزارها مطمئن شدیم که به رود شور نزدیک شده‌ایم. بالاخره به دو تابلو یکی به فارسی و دیگری به انگلیسی رسیدیم که در کنار رود گل‌آلود شور قرار داشت و اطراف آن سفیدی نمک‌ها منظره بدیعی را به وجود آورده است.

 

 

سرچشمه رود شور کوه‌های شمال غرب بیرجند است و این رود دائمی حدود 200 کیلومتر را در اعماق کویر لوت پشت سر می‌گذارد و درنهایت به کوه نمک و معدن نمک شهداد ختم می‌شود. جالب است که حتی خشک‌سالی دهه اخیر استان کرمان هم این رود را خشک نکرده است و شدت و کاهش بارندگی تنها موجب کم‌وزیاد شدن آب آن شده است، البته آب که همواره منشأ حیات است بدون شک در کویر آثار خود را دارد و رطوبت آن در شکل‌گیری کلوت‌ها تأثیرگذار است، اما ناگفته نماند که در مسیر 200 کیلومتری این رود آرام که هرچه جلوتر می‌رود میزان نمک آن افزوده می‌شود مناطقی وجود دارد که اثری از زندگی نباتی و حیوانی مشاهده نمی‌شود.

چون وقت ما کم بود و راهنما هم نداشتیم از رفتن به گرم‌ترین نقطه و نیز از رفتن به منطقه «گندم بریان» صرف‌نظر کردیم. سرزمین تیره‌رنگی که سطح آن از گدازه‌های آتش‌فشانی سیاه‌رنگ پوشیده شده است و جاذبه‌های بصری خاص خود را دارد. می‌گویند به خاطر شدت حرارت، گندم و دیگر مواد غذایی خود‌به‌خود برشته می‌شوند.

رود شور را که دیدیم به سمت شهداد بازگشتیم و در راه تابلوهایی دیدیم که کویرنوردان را به سمت اقامتگاه‌ها هدایت می‌کرد. همه زیبایی‌های کویر وصف‌شدنی نیست. سراب هم جلوه ویژه‌ای در کویر دارد و با دلربایی و فریبندگی رهرو خسته را به ادامه حرکت وا‌می‌دارد.

نخل‌های بلندقامت و رعنای شهداد از کیلومترها فاصله خودنمایی می‌کند و قبل از مردم خونگرم این دیار، مسافران کویر را به‌سوی خود می‌خواند تا این شهر قدیمی که روزگاری خبیص نامیده می‌شده، موردتوجه قرار گیرد و رهگذران از مکان‌های دیدنی آن ازجمله باغ‌ها، قلعه‌ها، آب‌انبار حاج محمد تقی و امام‌زاده زید بازدید کنند.

 

 

شهداد شهر کوچکی با جمعیت بالغ‌بر 24 هزار نفر است که زلزله بارها آن را تکان داده است. به‌ویژه زلزله 21 خرداد 1360 که بیش‌ترین خسارت را در شهر مجاور آن گلباف به بار آورد و حدود 3 هزار نفر ازجمله تعدادی از اقوام ما را به کام مرگ کشاند. از دوران کودکی به یاد دارم که مرحوم پدرم با آن‌ها در مراوده و رفت‌وآمد بود و این ارتباط با مرگ آن‌ها منقطع شد.

ازجمله امور منحصربه‌فرد شهداد اولین درفش و پرچم فلزی جهان است که در این منطقه یافت شده و در حال حاضر در موزه ملی نگهداری می‌شود. البته مناطق ناشناخته فراوانی در کویر لوت و کلوت‌ها وجود دارد که می‌طلبد کاوش‌های اساسی

ویدیو مرتبط :
سفرنامه کلوت های شهداد (تور کویر لوت) - دی ماه 1389