سفر به قلب تاریخ در موزه ها/ روستایی که کمال المک نقاشی کرد

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: موزه‌های مازندران، رسم‌ها و آیین‌های کهن و نشسته بر جامه‌ها، ظرف‌ها، رخت‌ها، پارچه‌ها، دیوارها، پنجره‌ها و خلاصه گوشه این پهنه سبز زیبا، دامن گل‌دار دماوند که شقایق‌ها را به رخ می‌کشد و دیو سپید پای‌دربندند و موزه‌ها گردشگران را به خود می‌خوانند.

بهشهر یکی از شهرهای قدیمی ایران و مازندران است که علاوه بر آب‌وهوای منحصربه‌فرد و عالی‌اش، محل تولد مادر شاه‌عباس صفوی بود و این شاه به خاطر مادرش توجه خاصی به آن داشت، موزه عباس‌آبادش در دل طبیعت و موزه باستانی گوهر تپه آن معروف است؛ موزه‌ای که سابقه مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اماکن آغاز شهرنشینی را در این نقطه از حاشیه خزر به ده هزار سال پیش می‌رساند.

مجموعه‌ای از مصنوعات سنگی، گلی و استخوانی با کاربری متفاوت در گوهرتپه گردآوری‌شده است. دوک، سر دوک، دستاس، هاون‌های سنگی، پاشنه در، انواع تیغه‌های سنگی، ابزارهای استخوانی، سنگ‌ساب و انواع مهره‌های سنگی، گلی و استخوانی جزو مکشوفات گورستان گوهر تپه است، دسترسی به این گورستان دیدنی و تأمل‌برانگیز آسان است؛ در حاشیه جاده.

کمال‌الملک، کندلوس رانقاشی کرده است

گردشگران به سمت غرب و جاده کندوان که می‌رانند روستایی مشهور چشم‌نوازی می‌کند، سرسبزی و رسوم قدیمی و تاریخی کهن، آن را پرآوازه‌تر کرده است. قدم زدن در کوچه‌های باریک، روی سنگفرش‌ها و کنار دیوارهای کاه‌گلی و پنجره‌های چوبی کندلوس، در دل انبوه درختانی که ارتفاعات را یکپارچه سبز کرده‌اند، خاطره‌ای دل‌نشین خواهد ساخت.

«کمال‌الملک» در سفری که به همراه ناصرالدین‌شاه به این روستا داشت، تابلویی از این دهکده نقاشی کرد که اکنون درکاخ‌موزه صاحبقرانیِه قرار دارد. کندلوس چهارهزارساله با مدیریت یکی از اهالی خلاق اش صاحب موزه‌ای است که انواع نمونه خط ثلث، ابطال سحر، قباله‌های ازدواج، نقاشی‌های مربوط به قرن ۱۱ در دهلی‌نو، نمونه‌های از سکه‌های نقره‌ای، جدول تقویم نجوم متعلق به سال ۱۲۸۳، شجره‌نامه‌های ایل قاجار و نسخه‌ای عقدنامه شاه و فرح را به معرض نمایش گذاشته است و اشیاء هر غرفه از طریق پخش صدای ضبط‌شده به بازدیدکنندگان معرفی می‌شود.

علی‌اصغر جهانگیری مدیر موزه کندلوس در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به بارش برف و باران در آغازین روزهای سال نو می‌گوید: به دلیل این بارش، مسافران در هفته اول عید تمایل چندانی به اقامت در کندلوس نداشتند که با بهبود شرایط جوی، اوضاع مساعد و تعداد بازدیدکننده از موزه افزایش یافت.

این مدیر موزه خصوصی بابیان اینکه برای سرپا ماندن  چنین موزه‌هایی که در مناطق محروم قرار دارند باید حمایت بیشتری شود، ادامه می‌دهد: ما از روش‌های مرسوم جهت اطلاع‌رسانی فعالیتمان استفاده می‌کنیم و با توجه به‌قرار داشتن موزه کندلوس در شهر نسبتاً محروم کجور باید تلاش شود تا مانع از بسته شدن موزه‌ای که تعداد زیادی سالانه بازدیدکننده دارد، شویم.

موزه عمارت کلبادی ساری

موزه عمارت کلبادی ساری ازجمله موزه‌های مازندران است که باستان شناسنان و میراث دوستان را به خود می‌خواند، این موزه به دستور سردار جلیل از امرای ارتش در اواخر دوران قاجار برای فرزندش امیر نصرت ساخته شد.

امیر نصرت در جوانی درگذشت و سردار جلیل پس از مرگ او بنا را به فرزند وی منوچهر خان بخشید. منوچهر خان کلبادی که زمانی نماینده مردم ساری در مجلس شورای ملی بود، در سال ۱۳۶۲ دار فانی را وداع گفت و این بنا در سال ۱۳۷۰ در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت، در سا ل ۱۳۸۸ به مناسبت سی‌امین سالگرد انقلاب اسلامی موزه هنرهای سنتی، صنایع‌دستی و باستان‌شناسی در عمارت تاریخی کلبادی در شهر ساری افتتاح گردید. این موزه در مرکز شهر ساری و در محله‌ای موسوم به چهارراه برق واقع‌شده است.

معماری این ساختمان برگرفته از مکتب اصفهان و دوره قاجار است. این عمارت دو بخش اندرونی و بیرونی دارد. بنای اصلی این عمارت در دوطبقه و یک سرداب احداث‌شده است و هر طبقه یک شاه‌نشین و اتاق‌هایی در طرفین دارد. شاه‌نشین طبقه دوم با تزئینات ارسی و پنجره‌های گره چینی شده از زیباترین اتاق‌های بنا است.

مصالح ساختمانی این بنا شامل چوب، آجر و خشت و بام آن به‌صورت شیروانی و سفال پوش است. این عمارت علاوه بر بخش مسکونی دارای اسطبل، آشپزخانه، محل مسکونی خدمه و حمام بوده که در حال حاضر تغییر کاربری یافته است، حمام بنا متشکل از دو بخش سربینه و گرمخانه است و در بخش گرمخانه خزینه‌های آب گرم و سرد قرار دارد.  

موزه بابل

ساختمانی که در سال ۱۳۰۷ به‌عنوان بلدیه یا شهرداری بابل احداث‌شده بوده، هم‌اکنون گنجینه‌ای با آثاری متنوع از دوره پیش‌ازتاریخ و دوران اسلامی است. این ساختمان که در خیابان مدرس واقع گردیده در سال ۱۳۷۲ مرمت و در سال ۱۳۸۸ پس از بهسازی موزه تاریخ شهر بابل شد.

از قدیمی‌ترین آثار دوران پیش‌ازتاریخ این گنجینه، ظرفی سفالی متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد و سفال‌های منقوش هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد از تپه حصار دامغان، سیلک کاشان و شوش است. مجسمه‌های سفالی، جنگ‌افزارهای مفرغی، ظروف سنگی به‌جای مانده از اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد تا دوران پارت و ساسانی و زیورآلات دوران تاریخی ظروف و تزئینات دوران اسلامی و نیز مسکوکات سیمین و زرین از دیگر دیدنی‌های این بخش هستند.

آثار موجود در بخش مردم‌شناسی بسیار متنوع و مربوط به زندگی روزمره، وسایل کشاورزی، پوشاک مردمان مازندران، گیلان، ترکمن‌صحرا، بافته‌های متنوع زنان مازندران، صنایع‌دستی زنان ترکمن و صنایع‌دستی کارگاه‌های سنتی  و تولیدات چوبی مازندران از گذشته‌ای دور با تنوع در، پنجره، کتیبه و تزیینات صندوق مزار در انواع منبت، مشبک و قاب و گره است و قدمت ساختمان موزه بابل به دوره پهلوی اول بازمی‌گردد.  

موزه تاریخی آمل

موزه تاریخ آمل در سه‌طبقه اشیای باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و اسناد تاریخی با محوریت آمل و مازندران را به نمایش گذارده است، پیشینة اشیای باستانی و تاریخی موزه آمل با آثاری از جنس سفال، فلز، سنگ و شیشه به هزاره سوم قبل از میلاد بازمی‌گردد و تنوع آن تا اواخر دوره قاجار مشاهده می‌شود. اشیای مردم‌شناسی موزه نیز در مجموعه‌ای از بافته‌های محلی شامل جاجیم، گلیم، ظروف چوبی و مسی عرضه گردیده و در بخش اسناد هم گزارش‌ها و مکاتبات ادارات وقت در خصوص زلزله و آتش‌سوزی آمل مربوط به سال‌های ۱۳۳۵ و ۱۳۳۶ و نامه‌های اداری دربار قاجار معرفی‌شده است.

موزه مردم‌شناسی آلاشت

موزه مردم‌شناسی آلاشت در سوادکوه و در  شهر آلاشت قرار دارد. از این بنا در سال ۱۳۵۲ به‌عنوان زادگاه و موزه رضاشاه پهلوی یاد شد و متعاقب آن اثر مذکور مرمت و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی به‌عنوان کتاب‌خانه عمومی شهر آلاشت استفاده شد تا آنکه در سال ۸۸ با جذب اعتبارات منظور شده به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد.

موزه نیما

اینجا یوش است، دهکده‌ای که به یمن نیما آوازه‌ای جهانی یافته اما، حتی اقامتگاه و مهمانسرایی کوچک ندارد تا مهمانان نیما، دمی در آن بیاسایند و خستگی راه به درکنند. خانه سریولی و رویاهای نیما اکنون به موزه تبدیل‌شده و مهمانانش را فرامی‌خواند.

برای رسیدن به یوش و خانه نیما دو راه پیش روداری، یا باید راه هراز را انتخاب کنی و نرسیده به آمل، راهی در سمت چپ جاده را در پیش بگیری. همان جاده‌ای که با رستوران نیما و تصویر شاعر آغاز می‌شود. گرچه جز این رستوران، تابلویی هم هست که نام یوش و بلده بر آن نقش بسته؛ یا جاده چالوس را انتخاب کنی و پس از گذشتن از تونل کندوان به سیاه‌بیشه بروی و استراحت کنی و با رسیدن به پل زنگوله، به سمت جاده‌ای بروی که تابلویی سبزرنگ بر سر آن است. این تابلو ما را به خانه نیما و روستای زیبای یوش راهنمایی می‌کند.

رسیدن به خانه نیما، کار چندان دشواری نیست. از هرکه بپرسی، راه خانه را به تو نشان می‌دهد و به گفته نیما «مانده اسم از عمارت پدرم/ طرف یورد شمالی‌اش: تالار/ طرف یورد جنوبی‌اش: سردر/ طرف بیرون آن: طویله‌سرا...» امروز طویله‌سرایی باقی نمانده اما تالار و سردر پابرجا باقی‌مانده‌اند.

خانه نیما به موزه تبدیل‌شده تا برخی عکس‌ها و وسایل شخصی پدر شعر نوی فارسی را در خود جای دهد. عینک و قلم و لباس و کفش و چراغ و پیه‌سوز... در خانه می‌گردی و روزهایی را در ذهن مجسم می‌کنی که نیما و برادرش لادبن و خواهرش بهجت از درودیوار بالا می‌رفتند و فریاد کودکانه‌شان در فضای خانه می‌پیچید.

موزه قائم‌شهر

از سال ۱۳۸۹ نتیجه پیگیری و تلاش برای احداث موزه‌های شهری در استان مازندران منجر به تغییر کاربری ساختمان شهرداری در قائم‌شهر و بدل شدن آن به موزه گردید. بر این اساس با انجام اقدامات مرمتی در کالبد بنا و نیز خریداری و ساخت ویترین‌های موزه‌ای و تابلوهای هشداردهنده این بنا در آینده  به موزه‌ای درشان مردم شریف قائم‌شهر تبدیل می‌گردد.

موزه قائم‌شهر که بنایی است از دوره پهلوی اول درگذشته نیز از کفی تخته‌کوبی شده برخوردار بوده است. با توجه به گذشت زمان و استفاده‌های مکرر از مکان مربوطه به‌عنوان ساختمان شهرداری، شورای شهر و واحد میراث فرهنگی در قائم‌شهر و متعاقب آن به دلیل فرسودگی و تخریب کف سازی، پس از برچیدن چوب‌های فرسوده و پوسیده، بر اساس الگوهای موجود عملیات تخته‌کوبی کف انجام شد.

تنها موزه دریایی مازندران

تنها موزه دریایی مازندران در ۱۵۰ کیلومتری مرکز استان به سمت غرب، در سالن اداره یکی از ساختمان‌های اداره کل بنادر و دریانوردی استان مازندران واقع‌شده است که بازدید آن به‌راحتی برای عموم آزاد نیست و باید هماهنگی‌هایی در این زمینه صورت گیرد و شاید بتوان گفت که درب آن به‌راحتی به روی مردم عادی برای بازدید باز نمی‌شود.

در این موزه دریایی که در فضایی به وسعت حدود ۱۰۰ مترمربع دایر شده است، می‌توان انواع ماکت‌های مختلفی از کشتی‌های قدیمی و تاریخی را به نظاره نشست، کشتی‌هایی که دیدن آن‌ها اکنون دیگر رؤیا شده و شگفت‌آور است.

در قسمتی از موزه، تصاویری شامل نمایی از بندر نوشهر، اعضای گارد بندر، عکسی از تیم تجسس و نجات بندر، عملیات لایروبی توسط شناورهای ارس و خزر، تصویر قدیمی جمعی از کارکنان گارد، موتورخانه برق، دستگاه پرس تعمیرگاه، اولین ساختمان اداری بندر، تخلیه بار از شناور و مراحل ساخت بندر از سال ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۸ به نمایش درآمده است.

معاون میراث فرهنگی مازندران اعلام کرد: ۱۲ موزه در مازندران داریم که از این تعداد، هفت موزه زیرپوشش سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بوده و بقیه در مدیریت بخش خصوصی است.

مهدی ایزدی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: موزه‌های مازندران در ایام تعطیلات نوروز از ۲۷ اسفند سال جاری تا ۱۵ فروردین‌ماه سال آینده با توجه به دستورالعمل‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای بازدید گردشگران و مسافران آماده فعالیت هستند.

وی با اشاره به اماکن موزه‌ای مازندران شامل موزه مردم‌شناسی برسه دو هزار تنکابن، نیما در یوش، موزه تاریخی و شهدای آمل، موزه تاریخ شهر بابل و موزه کلبادی ساری، افزود: محوطه‌های سایت موزه گورتپه رستم‌آباد، مجموعه تاریخی عباس‌آباد بهشهر، فرح‌آباد ساری و بناهای شاخص دیگری همچون رسکت و جاجیم نیز برای بازدید گردشگران پاک‌سازی‌شده‌اند.

هر سال شمار زیادی از مسافران از موزه های مازندران بازدید می کنند و این مناطق دیدنی برای استقبال از مسافران نوروزی مهیا شده است.

ویدیو مرتبط :
موزه میراث روستایی گیلان