گزارش تحفه‌العالم از حمله‌ی وهابیون به کربلای معلّا و کشتار شیعیان

وبلاگ > اسعدی، احمد - تحفه‌العالم سفرنامه‌ای است حاوی نکات تاریخی، هندشناسی و شعر و ادب فارسی. مؤلف کتاب، میرعبداللطیف شوشتری و از نوادگان سیدنعمت‌ا... جزایری است.

 در 30 سالگی در محرم 1203 به كلكته رفته و در سال 1220 هجری در حیدرآباد دكن به علت بیماری مزمن و ناسازگاری آب و هوای هند وفات یافته است.

گفتنی است كه میرعبداللطیف كتاب را در 1216 هجری پایان برده و سپس گویا در سال 1219 هجری لاحقه‌ای نیز به نام ذیل‌التحفه بر آن افزوده كه ناتمام مانده است. گزارش حمله‌ی وهابیون در همین بخش ضمیمه‌ی كتاب در چندین صفحه - در صفحات 481-447- آمده و نشانگر اهمیت خبر حمله وهابیون به كربلا در میان مردم و مسلمانان هند و نویسنده قرار گرفته است.كتاب تحفه‌العالم كتابی خواندنی است كه با مقدمه و تصحیح و حواشی و فهرست‌ها به اهتمام صمد موحد در سال 1363 در 19 فصل پرمحتوا و متنوع به همراه ذیل‌التحفه چاپ (چاپ گلشن) شده است. آنچه در بخش‌های بعدی گزارش آمده همه از این كتاب نقل شده است.

شرح حمله وهابیون به كربلای معلا

بالجمله در آنجا بودم كه خبر كدورت اثر عبدالعزیز وهابی رسید كه در هجدهم ذی‌الحجه سنه 1216، با جیشی از اعراب در ارض اقدس كربلای معلا تاخت آورد و به قدر چهار، پنج هزار كس از مؤمنین را به قتل رسانید و سوء آدابی كه از ایشان به آن روضه منوره رسید، درخور نگارش نیست. شهر را غارت نموده، اموال به یغما ببرد و باز به مقرّ ریاست خود كه درعیه است، بازگشت.

سخن بدین‌جا كه رسید، مناسب نمود كه پاره‌ای از احوال وهابی به قلم بدایع رقم برنگارم تا ناظران را اطلاعی كامل به او و مذهب او به ‌هم رسد و انتظاری در كلام نماند:

عبدالوهاب در اصفهان

شیخ عبدالوهاب كه مؤسس این اساس بوده، مردم درعیه مِن اَعمال نجد است. در اماثل و اقران خویش به ذهن و ذكا معروف و به عقل و كیاست موصوف بود و جودی به افراط داشت كه به هر چه دسترس او بود به اتباع و انصار خود بذل و ایثار می‌نمود. بعد از آنكه در وطن پاره‌ای از علوم عربی و قدری از فقه حنفی خوانده، مسافرت به اصفهان و در آن یونانكده از فضلای نامدار و حكمای عالی‌مقدار استفاده حِكمیات نموده بر مسائل حِكمی، كه مدحض اَقدام عوام كالانعام‌اند، فی‌الجمله بصیرتی به هم رساند و عود به وطن و در سنه 1171 یا یك، دو سال پس و پیش- كه ضبط آن درست معلوم نیست- مدعی این ملّت گردید و طریقه او حنفی و در اصول مقلد امام اعظم ابوحنیفه و در فروع برای خود عمل می‌نمود و بالاخره در بعض اصول نیز گردن از قلاده تقلید امام معظم برآورده، مستقلانه آنچه برای او مستحسن آمدی، گفتی و مردم را بدان دعوت كردی. از آن جمله جمیع فرق اسلامی و یهود و نصارا و سایر اصناف انام را مشرك و كافر در زمره عبده اصنام محسوب داشتی و بدین‌گونه اقامه دلیل كردی كه مسلمانان تعظیم و توقیری كه به قبر سید رسل (ع) و آن روضه مقدسه و قبور پرنور ائمه هدی و بقاع منوره اوصیا و اولیا كنند و در ضراعات و توسلات و انجاح مطالب دنیوی و اخروی به آن اماكن كه خود از سنگ و گل بنا نهاده‌اند و به صاحبان قبور و اموات متوسل شوند و در مقابل قبور سجده كنند و جبهه نیاز به خاك در آن آستانه‌ها سایند، در حقیقت بت‌پرستی و عبادت اصنام عبارت از آن است؛ چنان كه عبده اصنام نیز صنم و آن هیكل مخصوص را خدا نگویند بلكه گویند كه آن قبله ماست و به وساطت اینان مستدعیات خود را از درگاه باری مسئلت می‌نمایند و چنین است حال یهود و نصارا كه در كلیساها و معابد تصویرات موسی و عیسی را نصب و آنها را پرستش كنند و شفیع خود آورند و خدای‌پرستی آن است كه ذات واجب را سجده و پرستش نمایند و به او، جل شأنه، شریكی قرار ندهند.

سرّ براتی به نام خازن بهشت

مجملاً جمعی از قبیله اعوام او متابعت او را اختیار و در قراء نجد صاحب آوازه و اشتهار گردید و مدام تخریب قبّه رسول انام و مراقد منوره ائمه كرام را ورد زبان و نصب عین داشتی كه در وقت فرصت و هنگام قدرت همه را خراب و با زمین یكسان نماید كه اثری از این ها باقی نماند. اجل او را فرصت نداده، درگذشت. وصی او، عبدالعزیز كه حالیا او، یا سعود پسر او، خلیفه و جانشین و مسمّی به امیرالمسلمین است به آن مردم نواح نجد اكتفا نكرده، بلدان دوردست را به آن طریقه دعوت و در رواج آن طریقه كوشید و به اتباع و امت و تبعه خویش اموال و دماء جمیع فرق را مباح و فرمان داد كه در هر شهر و دیار كه درآیند مردان را عرضه تیغ تیز و اموال را به غارت برند اما به زنان و ناموس مردم دست نزنند و نگاه نكنند و به هر یك از مجاهدین در وقت محاربه براتی به نام خازن بهشت دهد و در گردن او آویزد كه بعد از مفارقت روح، بلافاصله بی‌سؤال به بهشت درآید و در دنیا بعد از او متكفّل عیال و اولاد او شود و ایشان نیز به طمع مال و بهشت قویدل و به اطمینان تمام، قدم در معركه رزم گذارند، چه اگر فتح كنند، غنیمت به دست آورند و اگر كشته شوند به وسیله براتی كه دارند یكسر به بهشت روند.

در سنوات قبل در نواح نجد و لحسا و قطیف و بیشتری از برّ عرب تا چهار فرسخی بصره و نزدیك عمان و بر بنی عتبه به غلبه مستولی شده، بعد از قتل و اسر و تاراج، مردم به دین او ایمان و طریقه او را اذعان كردند وصیت شوكت و اقتدار او در اقطار عالم پیچید و با اینكه مكرر غلبه او به عرض سلطان روم و پادشاه عجم رسید كسی از ایشان قدم پیش نگذاشت و به دفع او نپرداخت.

بخشی از متن مدعیّات وهابیون

رساله‌ای كه در فتوی و اعتقاد نوشته بود، نزد یكی از پیروان او دیدم، به حبس ثبت افتاد:

«اعلم رحمكم‌ا... ان‌الحنیف مله ابراهیم ان تعبدا... مخلصاً له‌الدین و بذالك امرا... جمیع‌الناس و خلقهم له، كما قال‌ا... تعالی «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون» (قرآن 51/56). فاذا عرفت ان‌ا... خلق‌العباد للعباده، فاعلم ان‌العباده لا تسمی عباده الا مع‌التوحید، كما ان الصلوه لا تسمّی صلوه الا مع‌الطهاره. فاذا دخل‌الشرك فی‌العباده فسدت كالحدث اذا دخل‌الطهاره، كما قال‌ا... تعالی «ما كان للمشركین ان یعمروا مساجدا... شاهدین علی انفسهم بالكفر اولئك حبطت اعمالهم و فی‌النار هم خالدون» (قرآن 9/17). فمن دعی غیرا... طالبا منه ما لا یقدر علیه الاا... من جلب خیر او دفع ضرر فقد اشرك فی‌العباده، كما قال‌ا... تعالی «و من اضل ممن یدعوا من دون‌ا... من لا یستجیب له الی یوم القیمه و هم عن دعائهم غافلون و اذا حشرالناس كانو له اعداء و كانو بعبادتهم كافرین» (قرآن 46/5 و 6) و قال‌ا... تعالی «والذین تدعون من دونه ما یملكون من قطمیر ان تدعوهم لا یسمعوا دعائكم ولو سمعوا ما استجابوا لكم و یوم القیمه یكفرون بشرككم و لا ینبئك مثل خبیر» (قرآن 35/13 و 14). فاخبر تبارك ا... تعالی ان دعاء غیرا... شرك؛ فمن قال یا رسول‌ا... او یا بن عباس او یا عبدالقادر، زاعماً انه بان حاجته الی‌ ا... و شفیعه عنده و وسیلته الیه، فهو المشرك الذی یهدر دمه و ماله الا ان یتوب من ذالك و كذالك الذین یخلصون لغیرا... او توكل علی غیرا... او رجاء غیرا... او خاف خوف السر من غیرا... او التجاء الی غیرا... او استعان بغیرا... فیما لا یقدر علیه الاا... فهو ایضاً مشرك.

و ما ذكرنا من انواع الشرك هوالذی قال‌ا... تعالی فیه «ان‌ا... لا یغفران یشرك به و یغفر مادون ذلك لمن یشاء» (قرآن 4/48) و هو‌الذی قاتل رسول‌ا... مشرك الرب و امر هم باخلاص العباده كلها لله تعالی. و یصح ذلك بمعرفه اربعه قواعد ذكره‌ا... تعالی فی كتابه: اولها ان تعلم ان‌الكفار الذین قاتلهم رسول‌ا... یقرون ان‌ا... هوالخالق الرازق المحیی الممیت المدبر لجمیع الامور، و دلیل علی ذلك قوله تعالی «قل من یرزقكم من‌السماء و الارض امن یملك السمع و الابصار و من یخرج الحی من‌المیت و یخرج المیت من‌الحی و من یدبر الامر، فسیقولون‌ا...، فقل افلا تتقون» (قرآن 10/31)، «قل من رب السموات السبع و رب العرش العظیم، سیقولون‌ا...، قل افلا تتقون. قل من بیده ملكوت كل شیی و هو یجیر و لایجار علیه ان كنتم تعلمون، سیقولون لله، قل فانی تسحرون» (قرآن 23/86 تا 89). اذا عرفت هذه القاعده و اشكل علیك فاعلم انهم بهذا اقروا ثم توجهوا الی غیرا... یدعونه من دون‌ا... . فاذا عرفت هذه فاعرف القاعده الثانیه و هی انهم یقولون ما نرجون الیهم الا لطلب الشفاعه عندا... نرید من‌ا... لا منهم و لكن بشفاعتهم، والدلیل علی ذلك قول‌ا... تعالی «و یعبدون من دون‌ا... مالا یضرهم و لا ینفعهم و یقولون هؤلاء شفعاؤنا عندا...، قل اتنبئون‌ا... بما لا یعلم فی السموات و لا فی الارض سبحانه و تعالی عما یشركون» (قرآن 10/18)، و قال‌ا... تعالی «والذین اتخذوا من دونه اولیاء مانعبدهم الا لیقربونا الی‌ا... زلفی، ان‌ا... یحكم بینهم فیما هم فیه یختلفون، ان‌ا... لا یهدی من هو كاذب كفار» (قرآن 38/3) فاذا عرفت هذه فاعرف القاعده ثالثه و هی ان منهم من طلب الشفاعه من الاصنام و منهم من تبرء من الاصنام و تعلق علی الصالحین مثل عیسی و امه و الملائكه و الدلیل علی ذلك قوله تعالی «اولئك الذین یدعون یبتغون الی ربهم الوسیله ایهم اقرب و یرجون رحمته و یخافون عذابه ان عذاب ربك كان محذورا» (قرآن 17/57). و رسول‌ا... لم یفرق بین من عبدالاصنام و بین من عبدالصالحین بل كفرا لكل و قاتلهم حتی الدین كله لله. فاذا عرفت هذاه فاعرف القاعده الرابعه و هی انهم یخلصون‌ا... فی‌الشدائد و ینسون ما یشركون، و الدلیل قال‌ا... تعالی «فاذا ركبوا فی‌الفلك دعوا... مخلصین له‌الدین فلما نجاهم الی البر اذاهم یشركون» (قرآن 29/65). و اهل زماننا یخلصون الدعاء فی‌الشدائد لغیرا... . فاذا عرفت هذاه فاعرف القاعده الخامسه و هی ان المشركین فی زمان النبی اخف شركا من عقلاء مشركین زماننا، لان اولئك یخلصون ا... فی الشدائد و هؤلاء یدعون مشایخهم فی‌الشدائد و الرخاء و ا... اعلم بالصواب.» انتهی.

پاسخ كوتاه عبداللطیف به عبدالوهاب

اگرچه اغلب ادلّه او را كه از آیات كریمه استدلال می‌نماید، جواب نیز از كلام‌ا... دارد، مثل تعظیم شعائر‌ا... و اطاعت رسول‌ا... كه منضمّ است به اطاعت باری و هرگاه اطاعت رسول ثابت شد و فرض عین گردید و كریمه «و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی» (قرآن 53/3 و 4). نیز مؤید این معنی است كه به فرموده آن حضرت اقرار به جنان و زبان و اركان باید و از اوجب واجبات است و از آنچه به او، صلوات‌ا... علیه، نازل شده و فرموده است تخلف جایز نیست، پس در توسلات و ضراعات و شداید، و جلب نفع و دفع ضرر و ایام رخا و طلب مثوبات اخروی اگر كسی او را، یا جمعی كه اخیار و اولوالامرند، شفیع آورد، باكی ندارد و ضرر به هیچ عقیده‌ای نمی‌رساند؛ لیكن او با مقالاتی كه دارد شمشیر بران را برهان قاطع می‌آورد و آن مرحله را جواب به جز شمشیر تیز چیزی دیگر نیست.

ویدیو مرتبط :
حمله ی وهابیون به شیعیان در مسجد النبی (ص) (جدید)