بهشت واردات در "مناطق آزاد "

خراسان/ این روزها رفع تحریم ها و تسهیل مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها، بار دیگر موضوع مناطق آزاد تجاری را به صدر اخبار اقتصادی تبدیل کرده و کارآمدی دروازه های تجاری ایران را برای اقتصاد ایران مطرح کرده است.
در تازه ترین خبرها از مناطق آزاد نیز بر اساس گزارش خبرگزاری "خانه ملت" در جلسه علنی مورخ 5/11/1394 نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با ایجاد مناطق آزاد تجاری - صنعتی مخالفت کرده و مخالفان با اشاره به اینکه مناطق آزاد تجاری تبدیل به سکوی آزاد واردات شده اند ، اظهار داشته اند : قرار بود که در مناطق آزاد تراز تجاری صادرات و واردات مثبت باشد اما میزان واردات موجب منفی شدن تراز مالی شده است. طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار بودسرمایه‌گذاری خارجی در مناطق آزاد صورت گیرد اما این اتفاق بسیار ناچیز بوده است. الیاس نادران عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس نیز گفت: مناطق آزاد ویژه بی‌انضباط ‌ترین حوزه‌های اقتصادی در کشور هستند. از دولت خواسته‌ایم که گزارش گردش مالی در مناطق آزاد را مشخص کند اما تاکنون گزارش آن ارائه نشده است.
خسروی نماینده مردم سمنان آشکارا از مناطق آزاد تجاری به عنوان سکوی آزاد قاچاق نام برد و گفت : مناطق آزاد تجاری به بستر گسترده‌ای برای قاچاق کالا تبدیل شده است. ورود کالا به مناطق آزاد تنها در جهت قاچاق کالا به دور از چشم بوروکراسی اداری صورت می‌گیرد.
این نماینده مجلس نهم گفت: مناطق آزاد محل شکل‌گیری رانت و فسادهای کلان می‌باشد. هر چند وقت یکبار فسادهای بزرگ و کوچک در مناطق آزاد رخ می‌دهد که نخستین آن فساد بزرگ 3 هزار میلیارد تومانی بود.
منطقه آزاد تجاری
مناطق آزاد تجاری نواحی محصور و محافظت شده ای است که معمولا در کنار سواحل دریاها یا مناطقی که از جهت حمل ونقل سریع کالاها ؛ دارای امتیازات و تسهیلات ویژه ای می باشد ؛ ایجاد می گردد . امروزه که بحث صادرات و صادرات مجدد ؛ جهت به دست آوردن ارز ؛ موضوع مورد علاقه دولت ها و کشورهای مختلف جهان است ؛ به منطقه آزاد تجاری بیشتر از این زاویه نگریسته می شود . سازمان یونیدو (UNIDO)وابسته به سازمان ملل متحد ؛ مناطق آزاد تجاری را اینگونه تعریف می کند: "مناطق آزاد تجاری عبارت است از محرکه ای در جهت تشویق صادرات صنعتی".
ایران ۷ منطقه آزاد تجاری-صنعتی دارد که عبارتند از: کیش، قشم، چابهار، ارس، انزلی، اروند و ماکو. علاوه بر این بیش از 40 منطقه آزاد تجاری در کشور راه اندازی شده که آخرین آن منطقه تجاری آزاد مسجد سلیمان در شمال شرق استان خوزستان است که در شهریور 94 از آن رونمایی شد.
دروازه واردات یا مبداء صادرات؟
کارآمدی مناطق آزاد تجاری و نقش آفرینی آن در اقتصاد ملی و تجارت خارجی همواره مورد مناقشه کارشناسان و اقتصاددانان بوده و بر تعیین تکلیف کارآمدی آن تاکید می کنند. محمد رضا معظمی کارشناس ارشد حقوق تجارت بین الملل بر این باور است که مناطق آزاد تجاری باید نقش ورود و خروج کنترل شده کالا را ایفا کند، وی می گوید: ماهیت این مراکز تجاری، ایجاد حلقه ارتباطی سالم با آن سوی مرزها فارغ از بوروکراسی و محدودیت های اعمال شده در این سو و آن سوی مرز است لذا این مناطق پسوند آزاد را دارد و فعالان تجاری در محدوده مناطق آزاد به سرعت به تبادل کالا پرداخته لذا چرخش سرمایه در این مناطق بسیار سریع تر از درون و بیرون مرزها انجام می شود و این هدف نهایی تاسیس مناطق آزاد تجاری است.
معظمی لزوم توازن تراز تجاری در مناطق آزاد را یادآور شده و می افزاید: اگر چه گفته می شود که وزنه صادرات باید در مناطق آزاد سنگین تر از واردات باشد اما از نگاه حقوق تجاری بین الملل اگر توازن تراز تجاری در این مناطق برقرار باشد، این مناطق موفق تر خواهند بود، زیرا اگر مناطق آزاد به دروازه واردات تبدیل شود پس از مدتی کارآیی خود رااز دست می دهد و نقش مخرب در اقتصاد داخلی به وجود می آورد و اگر مناطق آزاد صرفا تبدیل به مبداء صادرات شود به سرعت بازارهای خارجی رااز دست خواهیم داد و فعالان اقتصادی خارجی ما را رها خواهند کرد و این اتفاقی است که متاسفانه تا کنون در مناطق آزاد ایران رخ داده و تراز تجاری آن به سمت واردات پیش رفته و عملا مناطق آزاد تجاری ایران به دروازه واردات تبدیل شده و و این یعنی هیچ تاثیری در اقتصاد ملی نداشته و فقط دروازه ورود کالای خارجی به درون مرزها تبدیل شده اند. این کارشناس با عدد و رقم گفته های خود را ادامه می دهد و می گوید: اگرچه گردش مالی مناطق آزاد تجاری متاسفانه شفاف نیست اما با نگاهی به مواد و تبصره های بودجه در سال های مختلف به خوبی می بینیم که دولت درآمد زایی 30 تا 50 میلیارد دلار را از مناطق آزاد تجاری انتظار داشته که هیچگاه این ارقام محقق نشده و یا اگر محقق شده هیچگاه اعلام نشده است و این در حالی است که کشورهای همسایه ایران نظیر ترکیه در سال 2014 میزان گردش مالی مناطق آزاد تجاری را نزدیک به 211 میلیارد دلار و هند رقم 300 تا 400 میلیارد دلار را اعلام کرده اند.
ضعف ابزارهای کنترلی در مناطق آزاد
دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد چند سال قبل تحقیقات جامعی را درباره کارآیی و چالش های پیش روی مناطق آزاد تجاری انجام داد و به این نتیجه رسید که به سبب نبود ابزارهای کنترلی، مناطق آزاد مورد سوء استفاده قاچاقچیان کالاقرار گرفته و بر مشکلات قبلی افزوده شده است. در حال حاضر به دلیل وجود دو گمرک و نبود ابزارهای کنترلی لازم، مناطق آزاد به صورت یک پایگاه قاچاق کالا به داخل کشور تبدیل شده‌اند نتایجی که به نظر می رسد تا حدودی می توان برای وضعیت فعلی هم آن را متصور بود.سایر مشکلات مناطق آزاد تجاری که از نگاه پژوهشگران دبیرخانه شورا مغفول نمانده است عبارت است از: تعیین نه چندان اصولی اهداف مربوط به ایجاد مناطق، محرومیت مناطق با وجود هزینه‌های انجام شده ، عدم اولویت بندی نیازهای هر منطقه، کمبود تسهیلات بیمه‌ای و بانکی، عدم مکان یابی صحیح، نبود امکانات زیربنایی.

با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: خراسان