آسیای مرکزی در ماهی که گذشت؛ از مانور داعش و کلنگ «تاپی» تا منع حجاب و رکود اقتصاد

به گزارش خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس، آسیای مرکزی طی یک ماهه گذشته شاهد رویدادهایی در حوزه‌های سیاسی-امنیتی، اقتصادی و اجتماعی بود که همگی موارد تقریبا در روندهایی کلان قابل تحلیل و ارزیابی است.

حضور 5 هزار تبعه آسیای مرکزی در صفوف داعش

در حوزه مسائل سیاسی-امنیتی؛ اخبار و تحولات مربوط به جریان داعش یکی از مهمترین روندهای خبری یک ماه گذشته را تشکیل می‌داد که از جمله آن می‌توان به تازه ترین آمار منتشره از سوی مراکز دولتی و غیردولتی در خصوص تعداد جنگجویان ملیت های مختلف منطقه آسیای مرکزی در جنگ سوریه و عراق نام برد.

بنابر جدیدترین آماری که رسانه‌های ازبکی طی ماه گذشته اعلام کردند، طی 6 ماه اخیر تعداد شهروندان خارجی پیوسته به صفوف داعش 2 برابر افزایش یافته است، در حال حاضر در سوریه و عراق زیر پرچم داعش از 27 هزار تا 31 هزار شهروندان خارجی از 86 کشور جهان حضور دارند که سهم ازبکستان از آن 500 نفر است.

طبق این اعلام بیشترین شبه نظامیان در سوریه و عراق از تونس 7 هزار نفر، اردن 2 هزار و 500 نفر، عربستان سعودی 2 هزار و 500 نفر، روسیه 2 هزار و 400 نفر، (عمدتا از چچن و داغستان)، ترکیه 2 هزار و 200 نفر، مراکش هزار و 500 نفر و مصر هزار نفر می‌باشد.

در آماری دیگر، به نقل از خبرگزاری «تدی کز» قزاقستان؛ مرکز تحقیقاتی آمریکایی سوفان گروپ «The Soufan Group» در آخرین اظهار نظر خود عنوان کرد، 30 هزار تبعه خارجی بیش از 100 کشور جهان در گروه افراطی داعش حضور دارند.

بر اساس این گزارش، تعداد کل شهروندان سابق جمهوری‌های شوروی که در داعش حضور دارند 4700 نفر اعلام شده که تقریبا یک ششم شهروندان خارجی در این سازمان را تشکیل می‌دهند. در این اعلام مرکز امنیتی آمریکا؛ از قزاقستان 300 شهروند این کشور در عراق و سوریه حضور دارند.

بنابر گزارش این مرکز، از روسیه 2 هزار و 400 نفر، از ازبکستان و قرقیزستان 500 نفر، ترکمنستان 360 نفر و از قزاقستان 300 نفر به صفوف داعش پیوسته اند. همچنین از تاجیکستان 500 شهروند این کشور به گروه داعش پیوستند که از این تعداد 300 نفر  کشته شدند و سرنوشت 200 نفر دیگر   مبهم است.

اما پس از اعلام این خبر از سوی این مرکز آمریکایی بود که «بحرالدین محمد‌اف» مسئول اداره امنیت ملی دوشنبه در همایش «افراطی گری درمیان جوانان و راه‌های جلوگیری از آن » گفت: تعداد شهروندان تاجیکی حاضر در بحران سوریه و عراق 700 نفر است و تاکنون نیز 300 نفر از آنان کشته شده اند.

در عین حال، «رمضان رحیم‌زاده» وزیر کشور تاجیکستان نیز در اواخر آذرماه در دیدار با ساکنان استان بدخشان گفت: در حال حاضر بیش از 600 شهروند تاجیک عضو گروه‌های مسلح خارجی در سوریه و عراق به ویژه گروه تروریستی داعش هستند که 50 نفر از آنها به طور داوطلبانه به کشور برگشته‌اند.

بحران در روابط  روسیه و ترکیه

همچنین از جمله اخبار مربوط به مسئله داعش در آسیای مرکزی طی ماه گذشته، حمله به «قادرملک اف» اسلام شناس مشهور قرقیزستانی بود.

در تاریخ پنجشنبه پنجم آذرماه وی هنگام خروج از فروشگاهی در شهر بیشکک  از سوی 2 فرد ناشناس با چاقو و شوک برقی هدف حمله قرار گرفت. مهاجمان، قادر ملک اف را ضرب و شتم و او را مرتد خطاب می کرده و قصد داشتند وی را با خود ببرند.

گرچه داعش بطور رسمی مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفت اما به باور نزدیکان ملک‌اف سران گروه تروریستی داعش تابستان امسال در جلسه‌ای در شهر «رقه» سوریه تصمیم به ترور وی گرفته بودند و حادثه اوایل آذرماه در اجرای همین برنامه بوده است.

به گفته خود قادر ملک وی 2 روز پیش از این ماجرا مورد تهدید قرار گرفته و از نیروهای امنیتی درخواست کمک کرده بود که با جواب منفی آنان روبرو می‌گردد.

تنها 4 روز پس از این ماجرا نیز، کمیته امنیت ملی قرقیزستان از دستگیری ضاربان قادر ملک اف در ترکیه خبر داد. در بیانیه این نهاد امنیتی قرقیزستان آمده بود، پس از پیگیری‌های مداوم و پس از آنکه اثبات شد این اقدام از طرف گروه داعش روی داده است.

پس از این خبر نیز قادر ملک در نامه ای سرگشاده به انتقاد از مواضع دولت قرقیزستان پرداخت. در این نامه آمده بود: عدم موضع‌گیری شفاف این نهادها در قبال اقدامات گروه تکفیری داعش و هوادارانش بیانگر این واقعیت تلخ است که هیچ یک از دانشمندان و علمای اسلامی قرقیزستان که به افشاگری اهداف این گروه تروریستی بپردازند، امنیت جانی نخواهند داشت و اکثر اعضای شورای علمای اسلامی و امامان مساجد این کشور از ترس انتقام هواداران داعش، حرفی علیه این گروه نمی‌زنند.

بحران در روابط میان روسیه و ترکیه پس از حادثه سقوط هواپیمای سوخو 24 روسی و نوع واکنش کشورهای آسیای مرکزی به این رویداد، از جمله دیگر روندهایی بود که طی یک‌ماه گذشته خبرهایی را به خود اختصاص داد.

در این خصوص و بطور کلی می‌توان مدعی شد، کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی که از هم‌پیمانان روسیه محسوب می‌شوند در رابطه با سقوط هواپیمای نظامی این کشور توسط ترکیه عکس‌العمل خاصی نشان ندادند.

شاید کرملین از هم پیمانان خود انتظار هیچ واکنشی نداشت اما برخی کارشناسان روس سریع انگشت اشاره به سوی ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان گرفتند که چرا در این لحظات حساس از روسیه حمایت نکردند.

بلاروس از شرکای اصلی روسیه ضمن اظهارات خود روس ها را برادر و ترک‌ها را دوست عنوان کرد. قزاقستان نیز از شرکای نزدیک مسکو از تنش روابط روسیه و ترکیه شدیدا احساس نگرانی کرد. وزارت خارجه تاجیکستان از سقوط هواپیمای روسیه که در عملیات‌های ضد تروریستی شرکت داشت، با تاسف یادآوری کرد و به خانواده های کشته شدگان تسلیت گفت. قرقیزستان عضو جدید اتحادیه اقتصادی اوراسیا، از ترکیه خواست که صبر را پیشه کند.

بطور کلی نیز در واکنش‌ کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی به موضوع سقوط هواپیمای روسیه به دست ترکیه یک نوع هم‌نوایی با کرملین احساس می‌شد اما واکنش ها به گونه‌ای بود که کشورهای عضو این پیمان تلاش کردند که آنکارا از آنها ناراحت نشود.

در این خصوص شاید صریح ترین واکنش را «الماس بیک آتمبایف» رئیس جمهوری قرقیزستان داشت که گفت: حمله ترکیه به جنگنده روسی تصمیمی اشتباه بود. ترکیه باید ضمن اذعان به اشتباه خود، اقدامات تکمیلی برای بازگشت روابط به روال عادی انجام دهد.

این واکنش خنثی از طرف کشورهای آسیای مرکزی در موضوع بحران در روابط مسکو-آنکارا در حالی است که اکثر آنان از اقدام روسیه در حمله به مواضع داعش در خاک سوریه حمایت کرده بودند. در آخرین این حمایت ها نیز «شیرعلی میرزا» وزیر دفاع تاجیکستان در دیدار با «سرگئی شایگو» وزیر دفاع روسیه در مسکو تأکید کرد: کشورش از عملیات ضد تروریستی روسیه در سوریه به طور کامل پشتیبانی می‌کند.

فشار تاجیکستان بر اعضای حزب نهضت اسلامی

موضوع بزرگ نمایی یا زوم کردن مسئله خطرداعش در حوزه آسیای مرکزی از سوی روسیه، از دیگر روندهای خبری بود که طی یک‌ماه گذشته در رسانه‌های کشورهای منطقه به آن پرداخته شد که به ذکر نمونه‌هایی از این اظهار نظرات مقامات روسی اشاراتی گذرا می‌گردد.

«الکسی پادبرزکین» مدیر مرکز تحقیقات نظامی-سیاسی دانشگاه روابط بین‌الملل روسیه، احتمال پیدایش داعش در کشورهای آسیای مرکزی را بسیار زیاد اعلام کرد.

«ماریا زاخارووا» نماینده رسمی وزارت امور خارجه روسیه در یک نشست مطبوعاتی اظهار داشت: مسکو به طور جدی نسبت به تقویت داعش در نقاط مختلف جهان از جمله افغانستان به شدت نگران است. زاخارووا آسیای مرکزی را که قلمرو کشورهای متحد روسیه است، برای گروه های تروریستی یک «لقمه خوشمزه و آماده» عنوان کرد.

سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه در دیدار با وزیر دفاع تاجیکستان، اعلام موجودیت گروه‌های تروریستی از جمله داعش را در افغانستان و در نزدیکی مرز مشترک این کشور با تاجیکستان، زنگ خطر جدی برای کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی دانست و گفت:  متأسفانه اوضاع در مرزهای این کشورها وخیم‌تر شده است.

از جمله دیگر اخبار مهم سیاسی حوزه آسیای مرکزی، تحولات مربوط به حزب منحل شده نهضت اسلامی تاجیکستان بود. در مهمترین این اخبار، پسر «سید عمرحسینی»، معاون اول رئیس حزب نهضت اسلامی تاجیکستان که در حال حاضر در زندان به سر می برد از افزایش فشار بر بستگان و خانواده اش طی روزهای اخیر خبر داد.

«محمد اقبال حسین اف» با اشاره به فشارهای بی رویه و بی دلیل دولت تاجیکستان بر اعضای حزب نهضت اسلامی این کشور تاکید کرد: پدرش تمام اتهامات اعلام شده از سوی مقامات امنیتی را بی اساس می‌داند و تاکید دارد که حوادث ماه سپتامبر سال جاری و آشوب ژنرال «عبد الحلیم نظرزاده»، معاون سابق وزیر دفاع این کشور هیچ ارتباطی با حزب نهضت اسلامی تاجیکستان نداشته است.

همچنین اواسط آذرماه نیز دادگاه عالی تاجیکستان «حسن رحیم‌اف» مسئول حزب نهضت اسلامی این کشور در شهرستان فرخار در منطقه کولاب را به اتهام «دعوت برای انجام اقدامات تروریستی، مشارکت در تشکیل گروه‌های مسلح غیرقانونی، حمل بدون مجوز اسلحه و تبلیغ افکار اختلاف افکنانه ملی و دینی» به 9 سال زندان محکوم  کرد.

در همین حال، برخی منابع خبری محلی در تاجیکستان از بازداشت بستگان درجه یک «محی الدین کبیری» رئیس حزب منحل شده نهضت اسلامی خبر می دهند. گفته می شود «طلا کبیراف» پدر 95 ساله  محی الدین کبیری،«صفر کبیراف» برادر 54 ساله وی، «لعل کبیراوا»  عمه 75 ساله، «سعیده کبیراوا» 60 ساله خواهر بزرگ و «نظرالله یوف دادالله» 38 ساله خواهرزاده محی الدین کبیری اواخر آذرماه بازداشت شده اند.

اکنون بیش از 20 عضو شورای سیاسی حزب نهضت اسلامی تاجیکستان در بازداشت به سر می‌برند و علیه آنان به اتهام کمک کردن به فعالیت گروه تروریستی، پرونده جنایی تشکیل شده است و احتمالا روزهای آغازین سال 2016 میلادی حکم قطعی آنان اعلام خواهد شد.

دعوت عربستان از تاجیکستان در ائتلاف اسلامی بر علیه تروریست ها

طی هفته گذشته اعلام احتمال شرکت و حضور تاجیکستان در ائتلاف علیه تروریسم به رهبری عربستان در حالی به خبر اول رسانه‌های منطقه تبدیل شد که بازار تایید و تکذیب در این خصوص داغ بود. پس از اعلام تشکیل این ائتلاف از سوی عربستان، «شریف اعظم شاه لطیف‌زاد» سفیر تاجیکستان در عربستان  در مصاحبه با نشریه فرامنطقه‌ای «الشرق الاوسط» گفت که تاجیکستان پیشنهاد ریاض را برای پیوستن به ائتلاف ضد تروریسم به سرکردگی عربستان، بررسی خواهد کرد.

وی مدعی شده است بر اساس توافق دوجانبه قرار است «امامعلی رحمان» رئیس جمهوری تاجیکستان در اوایل سال 2016 برای دیدار و گفت‌وگو با مقامات عربستان به این کشور سفر کند و در دیدار وی با «ملک سلمان» شاه عربستان، این موضوع بررسی خواهد شد.

ادعای سفیر تاجیکستان در ریاض در حالی بود که  «پرویز دولت‌زاده» معاون وزیر امور خارجه این کشور روز 21 دسامبر در حاشیه نشست وزرای امور خارجه کشورهای آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا در آلماتی قزاقستان گفت که دوشنبه هیچ‌گاه در سطح رسمی، موضوع پیوستن به ائتلاف ضد تروریسم به سرکردگی عربستان را بررسی نخواهد کرد.

سایه رکود بر سر اقتصاد

در حوزه مسائل اقتصادی، وخیم شدن اوضاع تجاری روسیه بطور جدی بر میزان تولید ناخالص ملی کشورهای آسیای مرکزی در سال 2015 و میزان درآمدهای کشورهایی مانند تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان تاثیری جدی گذاشته است. بنابر آخرین اخبار و اطلاعات، بانک مرکزی روسیه اعلام کرد حجم انتقال پول از مسکو به دوشنبه در 3 ماهه آخر سال جاری 74 درصد کاهش یافته است.

همچنین اداره آمار وابسته به ریاست جمهور تاجیکستان از کاهش 890 میلیون دلاری گردش مالی تجارت خارجی این کشور در فاصله ژانویه تا نوامبر امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داد.

بانک مرکزی روسیه هم اعلام کرد حجم انتقال پول از این کشور به تاجیکستان  از ابتدای امسال در مقایسه با دوره مشابه سال قبل 65 دهم درصد کاهش یافته است.

از سوی دیگر، طی آخرین ماه سال جاری میلادی ارزهای ملی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان به شدت در برابر ارزهای خارجی به ویژه دلار آسیب‌‌پذیر شدند.

اولین فاز افت ارزش تنگه در قزاقستان در پایان ماه آگوست اتفاق افتاد. آن زمان مقامات این کشور در مورد آزاد گذشتن نرخ ارز ملی تصمیم گرفتند. اما با گذشت یک شبانه روز تنگه 30 درصد کاهش و نرخ آن در برابر دلار از 185 تا 254 تنگه بالا رفت. از آغاز سال 2015 تاکنون پول ملی قزاقستان در برابر دلار حدود 70 درصد کاهش یافته است.

در قرقیزستان نیز بازار ارز وخیم است. در اواخر ماه نوامبر سال جاری قیمت دلار به 75 صوم رسید که 16 صوم گران‌تر از آغاز سال می‌باشد. این افت قابل توجه صوم را بانک ملی قرقیزستان با بحران روبل روسی و تنگه قزاقی مربوط می‌داند.

مقامات این کشور کنترل صرافی‌ها در کشور را شدت بخشیده معامله و خرید و فروش کالا با دلار آمریکایی را منع کرد. از آغاز سال 2015 صوم قرقیزی 30 درصد در برابر دلار کاهش پیدا کرده است.

قیمت دلار و یورو همچنین در تاجیکستان رو به افزایش است. با وجود اینکه مقامات این کشور فعالیت صرافی‌ها را ممنوع اعلام کرده اما سامانی پول ملی این کشور در برابر دلار تقریبا 50 درصد پایین رفته است. مقامات این کشور برای نگاه داشتن توازن سامانی در برابر دلار یک میلیون یوان چین را وارد معامله کرده‌اند.

در اوایل سال 2015 دولت ترکمنستان نیز به طور ناگهانی با کاهش ارزش پول ملی روبرو شد. در مدت یک روز منات در برابر دلار 23 درصد کاهش یافت. قیمت رسمی جدید پول ترکمنستان 3. 5 منات در برابر یک دلار را تشکیل می‌دهد، که قبلا معادل 2. 84 منات بود. همچنین طی ماه‌های اخیر کاهش منات در بازار ارز ترکمنستان ادامه دارد.

قیمت صوم ازبکستان طی 2 سال و نیم اخیر در برابر دلار بیشتر از 100 درصد کاهش پیدا کرده است. از آغاز سال 2015 نیز صوم 66 درصد کاهش پیدا کرد. در ازبکستان 3 نوع تبادل ارز خارجی وجود دارد؛ نوع رسمی که بانک ملی این کشور معین می‌کند، بازار سیاه و دیگری بازار سهام که واردکنندگان محصولات برای تبدیل ارز استفاده می‌کنند.

ممنوعیت دانش آموزان محجبه در مدارس قرقیزستان و ازبکستان

در حوزه مسائل اجتماعی نیز، مهمترین روند خبری ماه گذشته را میتوان در ادامه سیاست های اسلام ستیزانه حکام کشورهای آسیای مرکزی دانست. در ادامه تصمیم قرقیزستان مبنی بر ممنوعیت دانش آموزان محجبه در مدارس این کشور، ازبکستان نیز در این ماه اعلام کرد، حضور زنان محجبه در بازارهای کشور ازبکستان نیز ممنوع است.

در همین حال، به نقل از سایت آسیا پلوس، مقامات دادستانی کل تاجیکستان اعلام کردند که در 6 ماه نخست امسال ، فعالیت هزار و 32  مسجد 5 وقته به دلیل نداشتن اسناد و مدارک ، «غیر مجاز» اعلام و برخی از این مراکز با تغییر کاربری به مکان های تولیدی و تفریحی تبدیل شده است. در این میان، تعدادی از مساجد با قدمت بیش از 100 سال نیز شامل این ممنوعیت شده است.

در پایان به مهمترین خبرهای موردی که طی یکماه گذشته اتفاق افتاده است، اشاراتی گذرا می‌گردد.

اواسط آذرماه طالبان طرفدار «ملا اختر منصور» در صفحه توییتر خود با انتشار خبری اعلام کردند: «عثمان غازی» رهبر حرکت اسلامی ازبکستان که به داعش پیوسته بود، کشته شده و جسد وی پیدا شده است. در این خبر مشخص نشده که وی کی و چگونه کشته شده اما جناح اختر در هفته های گذشته نبردهای سنگینی با شبه نظامیان داشت و احتمالا توسط همین گروه کشته شده است.

«حکمت‌الله نصرالدین‌اف» سیاستمدار تاجیک و از مقام‌های حکومتی در ده‌های 1980 و 90 میلادی طی روزهای اخیر مدعی شد، هیچ فرد دیگری جز امامعلی رحمان شایستگی ریاست جمهوری تاجیکستان را ندارد و به همین سبب بهتر است رحمان رئیس جمهوری مادام‌العمر این کشور شود.

همچنین در اواسط ماه گذشته نیز، عملیات اجرایی خط لوله گاز «تاپی» در حومه شهر «مرو» در جنوب ترکمنستان با حضور رؤسای جمهور ترکمنستان، افغانستان، نخست وزیر پاکستان و معاون رئیس جمهور هند آغاز شد.

روسیه در راستای توسعه همکاری‌ها برای ایجاد ساختار مشترک پدافند هوایی، سامانه «اس-300» را به قزاقستان تحویل داد.

پژوهشگاه امور صلح استکهلم در گزارشی اعلام کرد بودجه دفاعی تاجیکستان در 7 سال اخیر 2 برابر شده است. این مرکزی تاکید کرده است، بودجه نظامی تاجیکستان به حساب سرانه هر شهروند این کشور در سال 2014 برابر با 12 دلار و 4 سنت بود که این شاخص در سال  2008 به 7 دلار و 4 سنت می‌رسید.

انتهای پیام/ح

http://fna.ir/DZV3P0

ویدیو مرتبط :
پیوستن سربازانی از آسیای مرکزی به داعش