سرمقاله تعادل/ پرهیز از بازی مرغ و تخم‌مرغ در اقتصاد ایران

سرمقاله تعادل/ پرهیز از بازی مرغ و تخم‌مرغ در اقتصاد ایران

تعادل/ « پرهیز از بازی مرغ و تخم‌مرغ در اقتصاد ایران » عنوان یادداشت روز روزنامه تعادل به قلم علی پاکزاد(معاون سردبیر) است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

بعضا همه ما از دوران دبستان با این مساله معروف آشنا می‌شویم که اول مرغ بود یا تخم‌مرغ؟ مساله‌یی که به نظر می‌آید هیچ‌کس برای آن پاسخ صحیحی ارائه نداده است، البته این مساله و بازی به ظاهر کودکانه تمثیل وضعیتی است که در اقتصاد ایران در رابطه با موضوع بازار انرژی مطرح است، مساله‌یی که هیچ‌یک از دولت‌ها نتوانسته‌اند آن را ساماندهی کنند.
امروز در رسانه‌ها یادداشتی از مسعود نیلی مشاور اقتصادی رییس‌جمهور منتشر شده که در بخشی از آن به مزیت انرژی در اقتصاد ایران اشاره دارد؛ نقل به مضمون اینگونه است: «نخستین فرصت فعالیت در اقتصاد ایران مصرف بالای انرژی در کشور است که هر چند اکنون به عنوان یک مشکل بزرگ مطرح شده، اما می‌تواند به عنوان راه‌حل نیز قلمداد شود. همان‌گونه که پیش از این نیز مورد اشاره قرار گرفت، امروز معادل بیش از 4.5میلیون بشکه معادل نفت خام، در کشور انرژی مصرف می‌شود و این میزان مصرف، تناسبی با سطح تولید ناخالص داخلی کشور ندارد. بازار انرژی در داخل برخلاف بازارهایی نظیر اتومبیل و مواد غذایی و غیره، بازاری بزرگ در مقیاس جهانی است و قابل مقایسه با بسیاری اقتصادهای بزرگ است. با اصلاح بازار انرژی که منجر به تکنولوژی و رویه‌های مصرف شود، می‌توانیم معادل فروش یک‌میلیون بشکه نفت خام در مصرف انرژی صرفه‌جویی کرده و به تناسب آن به افزایش تولید ناخالص داخلی و اشتغال کمک کنیم. به‌طور مثال درحال حاضر در حمل‌ونقل جاده‌یی کشور روزانه حدود 50میلیون لیتر گازوئیل عمدتا توسط کامیون‌هایی مصرف می‌شود که فرسوده بوده و مشخصاً مصرف استانداردی ندارند، این میزان مصرف در حمل‌ونقل ریلی تنها 2میلیون لیتر است. یا در زمینه‌یی دیگر، سرمایه‌گذاری با هدف اصلاح سیستم حمل‌ونقل شهرهای بزرگ، بسیار سودآور و در کاهش مصرف انرژی موثر خواهد بود. سرمایه‌گذاری و اصلاح نظام حمل‌ونقل (توسعه حمل‌ونقل ریلی و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌یی) علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف انرژی و تامین هزینه‌های سرمایه‌گذاری صورت گرفته، می‌تواند ظرفیت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری‌های جدید دیگر نیز ایجاد کند». موضوع مطرح شده از سوی دکتر نیلی مورد تایید جمیع اقتصاددانان ایرانی است، صورت مساله‌یی که همه بر آن متفق‌القول هستند مثل این موضوع که «مرغ تخمگذار» است، یا از سوی دیگرش «مرغ از تخم متولد می‌شود»، اما چرا بعد از نزدیک به سه دهه هنوز این چالش برطرف نشده است؟ در پاسخ باید گفت مشکل ناشی از همان چالشی است که در تقدم و تاخر وجود «مرغ و تخم‌مرغ» ایجاد می‌شود. اصلاح بازار انرژی از کجا باید شروع شود؟ «افزایش قیمت حامل‌های انرژی منجر به اصلاح ساختار مصرف می‌شود» یا «اصلاح الگوی مصرف به اصلاح مصرف و قیمت منجر می‌شود». در سه دهه گذشته دعوا برسر روش این کار بوده است، زمانی که دولت به سمت اصلاح قیمت می‌رود نبود زیرساخت‌های اصلاحی مانند فرسودگی ناوگان یا تولید خودروهای با مصرف بالا در کنار عدم به‌کار‌گیری مصالح مناسب به عنوان دلایل به سرانجام نرسیدن سیاست‌های اصلاحی مطرح می‌شود. زمانی که دولت به سمت اصلاح زیرساخت‌ها می‌رود، عدم انگیزه مصرف‌کنندگان در همراهی با دولت پایین بودن قیمت نسبی حامل‌های انرژی عنوان می‌شود. در هر دوسوی ماجرا البته نباید از حق گذشت که عدم استمرار نیز از دلایل به نتیجه نرسیدن اصلاح بازار انرژی و تبدیل گره انرژی به کلاف درهم‌پیچیده شده است. شاید بهترین و عقلایی‌ترین جریان برای ساماندهی بازار انرژی در برنامه چهارم پیش‌بینی شد، برنامه‌یی که متاسفانه در دوران برنامه‌گریزی، جوانمرگ شد.
به هر شکل آنچه در این میان به دولت باید توصیه شود چیزی فراتر از برنامه چهارم نیست، این برنامه به جای اولویت دادن هر یک از دو موضوع اصلاح زیرساخت‌ها و اصلاح قیمت‌ها به صورت همزمان در یک برنامه میان‌مدت اصلاح هر دو را مدنظر قرار داده بود، اصلاح ناوگان حمل‌ونقل با رشد پیش‌بینی شده سالیانه حدود 20درصد قیمت خدمات دولتی ازجمله حامل‌های انرژی مدنظر قرار گرفته بود.
البته شاید تیرخلاص به این موضوع محوری برنامه در مجلس هفتم با تصویت قانون تثبیت قیمت‌ها شلیک شد ولی در نهایت خود پیشنهاددهندگان طرح تثبیت هم بعدها مجبور به عقب‌نشینی از آن شدند و امروز اما بد نیست دولت در برنامه ششم و در گفتمان پساتحریم از این تجربه‌ها درس گرفته از ادامه بازی مرغ و تخم‌مرغ در بازار انرژی پرهیز کند.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar

ویدیو مرتبط :
تخم مرغ نطفه دار فروش تخم مرغ خرید تخم مرغ