فقدان قهرمان؛ بزرگ ترین خلاء دنیای امروز

گفت و گو با كارگردان و بازیگران نمایش «شیر در زنجیر»

پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : در فقدان وجود اسطوره ای اخلاقی و رفتاری در دنیای امروز، پرداختن به زندگی انسان های آزاده و قهرمان هایی كه می توانند الگوهای رفتاری ارزشمندی باشند، به دنیای درام و نمایش كمك بزرگی خواهد كرد. نمایش«شیر در زنجیر» یكی از نمایش هایی است كه این روزها در تالار اندیشه حوزه هنری روی صحنه است و روایتگر زندگی و رشادت های احمد متوسلیان است. به بهانه اجرای این نمایش و اهمیت توجه جوانان عرصه تئاتر به این موضوعات، گفت و گویی با محسن معینی، نویسنده وكارگردان، كامران تفتی و پردیس افكاری بازیگران این نمایش داشته ایم كه می خوانید. محسن معینی كه تا به حال نمایش های«رمی جمرات»، «آواز پرجبرئیل»، «كاسپار» و... را روی صحنه برده است، در خصوص ایده اولیه خود برای اجرای نمایش«شیر در زنجیر» گفت: روند شكل گیری از سال پیش آغاز شد. همیشه دوست  داشتم درمورد جنگ كاری انجام دهم. یك سال پیش در مورد شهدایی كه شخصیت های پیچیده ای داشتند تحقیق كردم. آنهایی كه صحبت در موردشان برای جامعه امروز جذاب خواهد بود. احمد متوسلیان اولین انتخاب من بود و پیچیدگی های دراماتیك خاصی داشت. نوع زیست او و اسم و رسمش همه قابلیت نمایشی شدن داشت. بعد از تحقیقات، 6 ماه نگارش متن طول كشید تا آماده اجرا شد. من با همرزم های او صحبت كردم و به نكات جذابی دست یافتم. اصولاً متون تاریخی پیچیدگی خاصی دارد. در نهایت هم تمرین برای اجرای نمایش«شیر در زنجیر» نزدیك به 2ماه طول كشید. معینی درباره جذابیت نمایش«شیر در زنجیر» برای مخاطب امروزی توضیح داد: «برای تبدیل شخصیت های تاریخی به شخصیت های دراماتیك و نمایشی الزامات زیادی وجود دارد و باید نكاتی را در نظر داشت. نمی توانیم به تاریخ خیانت كنیم. از طرفی زندگی این افراد بار دراماتیك ویژه ای ندارد و ما مجبور هستیم برای قابل اجرا شدن آن تلاش بیشتری كنیم. روایت زندگی انسان های معاصر به دلیل اینكه ممكن است خودشان هنوز زنده باشند و یا افرادی كه با آنها از نزدیك برخورد كرده هم هنوز زنده باشند، كار بسیار حساس و دشواری است. از نظر من متون مستند خوبی راجع به جنگ وجود ندارد. خیلی از متن ها و روایت ها ایرادهای زیادی دارد. افرادی كه به جبهه های جنگ رفته اند، آدم های كوچك و ساده ای  نبودند. ما پیش داوری های غلط زیادی راجع به این شخصیت ها داریم. من سعی كردم نگاه دیگری داشته باشم تا مخاطب با ابعاد تازه ای از پرداخت به شخصیت های تاریخی مواجه شود. همه خوب می دانیم كه سینمای آمریكا جهانی است چراكه با نگاه دیگری برای تمام جهان حرف می زند. كاری كه ما تا به امروز با مخاطب های خود انجام داده ایم این بوده كه به جای جذب آنها، باعث فراری شدن‌شان شده ایم. تابه حال فكر كرده اید كه چند درصد مخاطب های ما با خانواده به تماشای تئاتر می روند؟ تئاتر شهر پایگاه تفریح دخترها و پسرهای جوان و اهالی تئاتر شده است. در خارج از كشور، در سالن های برادوی، مردم خانوادگی به تئاتر می روند. من از تولید آثار موزه ای لذت نمی برم. می دانم مخاطب امروز چه می خواهد. معینی در ادامه درخصوص اعتقاد خود به همزمانی تولید یك اثر هنری گفت: صد در صد با این قضیه موافقم. نمایش های سنتی ما هم می تواند متناسب با مردم امروز بازسازی و اجرا شود. اگر قرار است تئاتر برای مردم تولید شود، باید تماشاچی جدی داشته باشد. اگر قرار است از پتانسیل مردم استفاده شود،  باید نسبت محكمی با اجتماع همان مردم داشته باشد. احمد متوسلیان با مردم امروز ارتباط دارد. موضوع جنگ با ما نزدیكی زیادی دارد. ما درگیر جنگ های منطقه ای مختلفی هستیم. ادبیات معاصر ما فاقد قهرمان های اصیل هستند. لیبرال ها می گویند قهرمان نمی خواهیم كه من سخت مخالف این حرفم.  نبود قهرمان، خلاء جهانی بزرگی است.  اینكه ادبیات ما هم جهانی نشده است به دلیل مسئله نبود قهرمان است. محسن معینی در مورد دسته بندی تماشاچی و تولید اثر هنری برای هر طبقه اجتماعی توضیح داد: من به چنین خط كشی هایی برای مخاطب اعتقادی ندارم. همین مخاطب تا به حال چه چیزهایی از فرهنگ جنگ و جبهه شنیده و دیده است؟ آیا تا به حال افراد جنگجو و قهرمانان را همیشه افرادی خشن و تلخ خو ندیده ایم؟ در صورتی كه حقیقت چیز دیگری است. هر مخاطبی دوست دارد با چنین حقایقی روبه رو شود. آیا همه می دانند كه وزوایی ها، همت ها و متوسلیان ها همه از دانشجوهای نخبه و رتبه های تك رقمی دانشكده های معروف ایران بوده اند؟ آنها با دست خالی چگونه در مقابل دشمن مقاومت كردند؟ آیا غیر از داشتن یك اندیشه قدرتمند و سیاست های خلاقانه جوانانی نخبه، راه دیگری برای پیروزی بر دشمنی بسیار مسلح و قدرتمند وجود داشت؟! مخاطب از هرقشری كه باشد برای دیدن این نمایش مشتاق است. همان طور كه استقبالی كه از این نمایش صورت گرفته است گواه این ادعاست. بنابراین نمایش«شیردر زنجیر» برای هر انسانی كه مشتاق حقایق است، جذاب خواهد بود. مخاطب ها بعد از دیدن این نمایش در مورد احمد متوسلیان  و... تحقیق می‌كنند. ضمن اینكه ما در سالنی اجرا می رویم كه مخصوص اجرای نمایش نبوده و وقتی در همین سالن هم تماشاچی داریم یعنی هم موضوع ما به روز، جذاب برای مخاطب امروز است و هم ما در ارائه این موضوع به مخاطب موفق عمل كرده ایم». كامران تفتی، بازیگر«نمایش شیر در زنجیر» كه نقش حاج احمد متوسلیان از فرماندهان دفاع مقدس را بازی می‌كند، در خصوص این تجربه كاری گفت: دلیل همکاری‌ام با محسن معینی این بود كه نمایش«شیر در زنجیر» ترکیبی از  تئاتر سنتی و کلاسیک است. در این نمایش، شیوه‌هایی مثل مستند تئاتر، فیلم‌تئاتر و... با بن مایه های نمایش سنتی تركیب می شود. وقتی کسی دچار اندیشه تئاتری است، با سبک و سیاق هنر تئاتری شروع به مطرح‌کردن مسائل سیاسی - اجتماعی و ارائه نظریه برای داشتن جامعه‌ای مستقل‌تر و بی‌نقص‌تر می‌کند و این اتفاق ارزشمندی است. این نکات از جمله مواردی است كه در انتخاب کارگردان و همکاری در یك پروژه برای من مهم است. وجود این شاخص‌ها در یك اثر به این معناست كه 90 درصد کار را پذیرفته‌ام. این همکاری یک همکاری همراه با آگاهی و دانش است. صرفاً کارکردن در تئاتر نه برای من و نه برای محسن معینی مطرح نیست و نمی‌خواهیم فقط یک نمایش روی صحنه برده باشیم. حرف‌های بزرگ این نمایش فارغ از شعارزدگی، هدف اصلی همه ما است. تفتی همچنین ادامه داد: «در نمایش «شیر در زنجیر» خیلی واقعی می گوییم كه  بسیاری از ارزش‌های‌مان از دست رفته است و آن مقدار ناچیزی که باقی مانده باید حفظ بشود. برای حفظ ارزش‌ها به دانش و آگاهی تازه ای نسبت به تاریخچه آدم‌ها نیاز است. این بازیگر در رابطه با نقش خود در نمایش «شیر در زنجیر» گفت: من نقش کسی را بازی می‌کنم که وقتی اسمش را می‌برم، بدنم می‌لرزد. این حرف را بارها گفته ام و تاكید زیادی به آن دارم. بازی‌کردن کاراکتری کسی مثل حاج احمد متوسلیان یعنی رفتن به جلد قهرمانی که شاید خیلی ساده‌تر از نوشتن کلمه قهرمان زندگی کرده است، ولی عدالت‌خواهی، تصمیم و اراده‌اش باعث شده که هر جای این مملکت نام این مرد کوه‌وار را ببرید، چه هم‌رزمانش و چه بزرگ‌ترها و کوچک‌ترها با احترام از او یاد كنند. وی افزود: بازی‌کردن در نقش اسطوره‌هایی که از جنس و رنگ و مرام مردم ایران  هستند،کار آسانی نیست. ما زندگی او را در دوره‌ای از تاریخ می‌بینیم که ایران درگیر جنگ بوده و به واسطه او،کردستان و لبنان را می‌بینیم و می شناسیم. احمد متوسلیان کسی است که هنوز از او با عنوان فرمانده نام می‌برند. برای من شناخت قهرمانی که سال‌های زیادی از حیاتش نگذشته، ارزش زیادی دارد. اگر قرار باشد هم‌نسل‌های من، مردم شهر و کشورم چنین شخصیتی را نشناسند، پس هدف احمد متوسلیان‌ها چه می‌شود؟ بدون این افراد کشورم یک سرزمین شلخته و بی‌سر و ته می‌شود که سمت و سوی مشخص ندارد. کامران تفتی در مورد رویکرد نمایش «شیر در زنجیر» به مسائل سیاسی و اجتماعی توضیح داد: در این کار هیچ جناح‌بندی خاصی وجود ندارد. نمی‌خواهیم بگوییم دست چپش قوی‌تر بوده یا دست راستش، بلکه می‌گوییم قلب احمد متوسلیان چقدر وسیع بوده و چه قهرمانانه زندگی کرده است. این بزرگی جناح‌بندی سیاسی نمی‌شناسد. اگر کسی بخواهد انسان وارسته و آزاده‌ای باشد، این مسائل دیگر معنایی ندارد و جفا در حق چنین کسی است که او را به جناح خاصی ربط بدهند. این جناح‌های سیاسی هستند که باید با افرادی مثل احمد متوسلیان خود را ارتباط دهند. كامران تفتی ادامه داد: من می‌خواستم  نقش فرمانده متوسلیان را بازی بکنم تا به اندازه قلب او بزرگ بشوم، نه به اندازه جناح‌های سیاسی. برایم مهم‌ترین چیز انسان‌گونه زندگی‌کردن است. وقتی درباره احمد متوسلیان تحقیق کردم، فهمیدم برای او بیش از هر چیز آرامش و انسانیت اهمیت زیادی داشته. پردیس افكاری، بازیگری كه مسوولیت روایت و بیان بسیاری از حرف های احمد متوسلیان برعهده اوست، در خصوص نقش خود و حضورش در نمایش«شیر در زنجیر» گفت: تمرینات این نمایش از نزدیك به دو ماه پیش آغاز شد و خیلی حرفه ای برخلاف گروه های دیگر به صورت بخش بخش كار كردیم و می كنیم، یعنی هر روز همه بازیگرها سر تمرین نیستند و زمان تمرینات هم بسیار سنجیده است. افكاری در مورد شاخص هایی كه باعث شد بازی در این نمایش را بپذیرد توضیح داد: من به طور كلی اعتقادی به این موضوع ندارم كه برخی از بازیگرها می گویند فلان نقش جای كار ندارد و... این توانایی بازیگر است كه می تواند به هر شخصیتی جان دهد.  مثلا در نگاه اول هم نقش من در نمایش«شیر در زنجیر» چیزی بیشتر از یك راوی قصه نیست و شاید خیلی خسته كننده به نظر برسد. ما باید خودمان را در داستان های مختلف پیدا كنیم و به عنوان بازیگر تصویرسازی های خلاقانه ای داشته باشیم. قصه تعریف كردن اگر جذاب باشد، می تواند باعث جلب نظر مخاطب هم شود. مادر بزرگ های ما خیلی ساده قصه می گفتند و برای ما هم بسیار جالب و شنیدنی بود. من سعی كردم كاری كنم كه مخاطب من را گوش كند. افكاری ادامه داد: شخصیت راوی یك نكته كلیدی دارد و آن این است كه بسیاری از حساس ترین موضوعات را او بیان می كند. این زن نماد قدرت و نماد  خواستن است. او زنی است كه اگر تصمیمی می گیرد بی شك به آن عمل می كند. با وجود دشمنی های بسیار زیاد و توهین هایی كه به او می شود، بازهم  راهش را ادامه می دهد و در صحنه ای حتی می گوید كه اگر كنارم بگذارند بازهم راهم را ادامه خواهم داد. این شخصیت امید عجیبی در دل دارد و این استواری بر تصمیم برای من بسیار جذاب بود. من خوشحال هستم كه در این نمایش حضور دارم و امیدوارم به نتیجه ای كه دوست داشتم رسیده باشم

* بانی فیلم.

ویدیو مرتبط :
بروزرسانی بزرگ کلش : حمله قهرمان جدید « سرپرست بزرگ »