«باتیک» روی شال و روسری زنان آذری/ «سفید فلفلی» ۵۰۰ ساله شد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محمدرضا علی‌اشرفی:  آذربایجان شرقی با اینکه یکی از استان‌های با تنوع و کیفیت بالا در حوزه هنر و صنایع‌دستی بوده ولی همانند دیگر نقاط کشور این هنرها به‌تدریج در استان روبه فراموشی است.

هنرهایی همچون باتیک، ورنی بافی، سفال و سرامیک خاک سفید، حکاکی روی نقره، ممقان دوزی، ساخت و سازهای سنتی و البسه محلی از جمله رشته‌های بومی و هنرهای مخصوص آذربایجان شرقی هستند که شاید نمونه آن در نقاط دیگر کشور کمتر دیده می‌شود.

چاپ باتیک یکی از همین هنرهایی است که بیشتر به آن توجه نشده و درحال فراموشی است. باتیک یکی از روش‌های چاپ بر روی پارچه است که در کشورهای آسیایی و به خصوص در ایران، اندونزی، تایلند و هند از قدیم کاربرد داشته‌ و هم‌اکنون نیز شهرستان اسکو به قطب‌ اصلی این هنر در کشور تبدیل شده است.

مرورگر شما از ویدئو پشتیبانی نمی‌کند. فایل آن‌را از اینجا دالود کنید: video/mp4

نام هنر: باتیک

قدمت: بیش از ۵۰۰ سال

شهر زادگاه هنر: اسکو

معرفی کوتاه هنر: در چاپ کلاقه‌ای یا باتیک، نقش و نگار روی پارچه‌های ابریشم با استفاده از مواد کاملا طبیعی و توسط هنرمندان این عرصه چاپ می‌شود و نقوش چاپی پارچه کلاقه‌ای متنوع‌تراست و رنگ‌آمیزی مختلفی دارد.

بیشترین کاربری: روسری و شال

هنرمندان به نام این عرصه: حسین گنجینه

وضعیت فعلی این هنر در استان: درحال فراموشی

علل رکود و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی احیا: حمایت نکردن از هنرمندان، مشکل تامین مصالح مورد نیاز، فراموش شدن هنرهای بومی و قدیمی منطقه و صادرات چمدانی این صنایع دستی

ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: شناساندن هنر باتیک، برگزاری نمایشگاه‌های فروش محصولات و همچنین حمایت از هنرمندان این عرصه

ثبت ملی باتیک اسکو در سال ۹۱

اسکو با بیش از ۱۰۰هزار نفر جمعیت یکی از شهرستان‌های بزرگ آذربایجان شرقی است که هنر چاپ کلاقه‌ای یا باتیک آن از مهم‌ترین صنایع دستی و هنرهای این شهرستان به شمار می‌رود که در سال ۹۱ به ثبت ملی رسیده ولی متاسفانه این ثبت ملی نیز برای نجات این هنر کارساز نشده است.

چاپ باتیک در اسکو روی شال و روسری انجام می‌شود که با همه این تفاسیر و بی‌توجهی‌هایی که درحق این هنر انجام می‌شود ولی هنوز باتیک در بین مردم اسکو رواج دارد.

در واقع باتیک، یکی از انواع چاپ سنتی است که به وسیله ماده‌ای مقاوم، متشکل از سقز، موم و پارافین روی پارچه ابریشم انجام می‌شود و هنرمندان آن با موادی طبیعی آثاری نفیس و زیبا خلق می‌کنند.

چاپ باتیک در بدو ورود به کشورمان به رنگ سفید و زمینه مشکی انجام می‌شد که پس از مدتی، رنگ قرمز را با رنگ سفید به کار بردند و به صورت خال‌هایی بر زمینه سیاه یا سرمه‌ای شکل گرفت که این نقش و نگار «سفید فلفلی» نام گرفت و بر روی کرباس و یا قاب‌های چوبی انجام ‌شد.

گفتنی است که از دوره صفویه، چاپ روی پارچه ابریشم به روش باتیک در اسکو، کهنو و باویل آذربایجان شرقی، رونق فراوان یافته و هنرمندان زیادی وارد این عرصه شدند و آثاری زیبا آفریدند.

باتیک قربانی صادرات چمدانی

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اسکو در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه ۷۰۰ نفر از مردم این شهرستان مشغول باتیک کاری هستند، گفت: این هنر در اسکو بیش از ۴۰۰ تا۵۰۰ سال قدمت دارد و مردم اسکو مشغول این هنر هستند.

علیرضا قوچی از فعالیت ۳۷ کارگاه باتیک در شهرستان اسکو خبر داد و افزود: کیفیت صنایع دستی باتیک اسکو شهرت جهانی داشته و به خاطر کیفیت بالا و مرغوبیت آن مشتری‌های خاص خودش را دارد.

وی با تاکید بر اینکه باگذشت زمان بر خاصیت و کیفیت این صنایع دستی افزوده می‌شود، ادامه داد: ریسندگی این صنایع دستی و تامین ابریشم مورد نیاز برای باتیک در روستای اسکندان اسکو انجام می‌شود.

قوچی با اشاره به صادرات چمدانی باتیک اسکو گفت: متاسفانه صادرات باتیک، چمدانی است و این موضوع به تولید داخل ضربه می‌زند که نیاز است درچهارچوبی قرار گیرد که باتیک در زیرمجموعه صادرات غیرنفتی باشد و از آن حمایت شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اسکو با بیان اینکه این شهرستان ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالایی در زمینه هنر باتیک دارد، افزود: باید از این ظرفیت‌ها استفاده شود و آنها را شکوفا کرد.

برگزاری نمایشگاه دائمی باتیک در روستای تاریخی کندوان

وی با تاکیدبر اینکه صنایع دستی باتیک به اردبیل، گلستان، عشایر و کشورهای ترکمنستان و آسیای میانه صادر می‌شود، گفت: در حمایت از این هنر و شناساندن آن نمایشگاه دائمی باتیک در روستای تاریخی کندوان برگزار خواهد شد.

قوچی سپس با اشاره به احداث شهرک صنایع دستی در اسکو گفت: طی تفاهم نامه‌ای با شهرداری اسکو قرار است شهرک صنایع دستی استان با محوریت اسکو و هنر باتیک در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار احداث شود.

وی از راه‌اندازی خانه باتیک نیز خبر داد و افزود: نیاز است نمایشگاه‌های فروش و عرضه این هنر در همه نقاط استان و کشور برگزار شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اسکو با اشاره به اینکه احیای هنر باتیک موضوعی ملی است، اظهار داشت: باید همه نهادها و ادارات در کنار میراث فرهنگی برای حفظ و احیای این هنر تلاش کنند.

قوچی در پایان به ضرورت ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران به این بخش نیز تاکید کرد و گفت: حمایت بخش خصوصی از این هنر بدون شک نتایج درخشانی خواهد داشت که امیدواریم سرمایه گذاران برای حمایت از این هنر تلاش کنند.

هنر باتیک اسکو به دلیل مزیت‌هایی همچون نیاز به سرمایه اندک و زود بازده بودن می‌تواند باعث ایجاد اشتغال، توسعه صادرات غیرنفتی و جذب گردشگر شود که همه این موارد بیانگر اهمیت احیا و شناساندن این هنر است که امیدواریم با همت مسئولان و تلاش هنرمندان شاهد رشد روزافزون این هنر در منطقه اسکو باشیم.

ویدیو مرتبط :
چاپ باتیک- روسری ابریشم اسکو