سفر به سرزمین پارچه‌های رنگارنگ/ ترمه سرگل صنایع‌دستی یزد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها ـ نیره شفیعی‌پور: یزد، دیار مردمان سختکوش که از اندک‌ها، زیبایی و شگفتی خلق کردند، ده‌ها صنایع دستی دارد که گرچه برخی از آنها این روزها تنها کاربرد تزئیناتی دارند اما در گذشته، کاربردهای متفاوتی داشته‌اند و دوام و استحکام و تنوع کاربری آنها، این صنایع را تا امروز زنده نگاه داشته است.

یزد از جمله استان‌هایی است که گرچه صنایع چشم‌بادامی‌ها به آن نفوذ یافته اما هنوز هم در مقایسه با سایر استان‌ها، از صنایع دستی بکرتری برخوردار است و هنوز بسیاری از این هنرمندی‌ها در کارگاه‌های کوچک و بزرگ خانگی و صنعتی خلق می‌شود.

با نگاهی گذرا به خریدهای مسافران در ایام مختلف سال به ویژه در ایام نوروز، حتما در کنار جعبه‌های شیرینی، ترمه یا دیگر پارچه‌های زینتی یزد به چشم می‌خورد.

اگر بخواهیم گذرا، صنایع دستی یزد را بشماریم، ترمه حتما سرگل همه این صنایع دستی است و تولیدات متنوع در کارگاه‌ها، میل به خرید را در میان گردشگران افزایش داده است.

ترمه، دارایی‌بافی، پارچه‌ها و شال‌های بافت خانگی، زیلو، قالی، مسگری، نقره‌کاری، منبت، سفال، کاشی‌سازی، قپان‌سازی، بافته‌های حصیری بافق، شمد، زنجیر اردکان، چاقوی مهریز، گیوه یزد و ده‌ها مورد دیگر از صنایع دستی یزد به شمار می‌روند که ردپای همه آنها در بازارهای محلی وجود دارد.

ترمه؛ سرگل صنایع دستی یزد

ترمه یکی از منسوجات ارزشمند استان یزد است که ترکیبی از نخ ابریشم با نخ‌های مختلف از پنبه تا پلی‌استر است و گاه برای ارزشمند کردن آن از نوارهای بسیار بسیار باریک فلزات گران‌بها نظیر طلا و نقره نیز در آن استفاده می‌شود.

آنچه به عنوان ترمه در بازار یزد به فروش می‌رسد از ۴ هزار تومان تا ۳۰ میلیون تومان وجود دارد و هر بافته‌ای بسته به نوع کار، طرح، رنگ و ... قیمت‌گذاری می‌شود.

ترمه‌هایی که به صورت متری در بازار به فروش می‌رسند، بسته به میزان ابریشم و نوع ترکیبی که با ابریشم استفاده شده، از متری چهار هزار تا متری ۱۲۰ هزار تومان متغیر است.

از پارچه ترمه به عنوان رومیزی، سجاده، جانماز، پشتی، روتختی و... و. استفاده می‌‌شود و تولید شده همه اینها در بازار نیز وجود دارد که قیمت‌های آنها نیز متفاوت است اما کمترین میزان آن از ۴۰ هزار تومان به بالاست.

برخی ترمه‌های به اصطلاح کار شده هستند و روی آنها با سرمه و مروارید، طرح و نقش خلق شده که اینها با ارقامی بسیار بالاتر به فروش می‌رسند.

ترمه در میان خود مردم یزد یکی از پارچه‌های اشرافی به شمار می‌رود و در جهیزیه نوعروس‌ها حتما چند تکه ترمه کار شده وجود دارد و آنها که از ثروت و مکنت بیشتری برخوردارند، روتختی و ... را نیز از ترمه‌های گران‌بها استفاده می‌کنند.

دارایی؛ پارچه رنگارنگ هزار کاربرد

دارایی نیز یکی از پارچه‌هایی است که در بافت آن از ابریشم استفاده می‌شود که البته طی چند سال اخیر، انواع نخی آن نیز به بازار آمده است.

ویژگی دارایی، به جز ابریشمی بودن، رنگارنگ بودن آن است و استفاده از رنگ‌‌های شاد در این پارچه که به صورت دستی بافته می‌شود، استفاده از آن را برای هر فضایی امکان‌پذیر می‌کند.

دارایی این روزها بیشتر به عنوان رومیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در گذشته به عنوان پرده، رو رختخوابی، رومیزی و ...استفاده می‌شد و وجود دارایی در خانه‌هایی که اتاق‌های آن پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگی داشت، بهشتی از رنگ ایجاد می‌کرد.

از دارایی امروز بسیار خلاقانه برای ساخت صندل، کیف، کفش، دستمال گردن، جلیقه و ... استفاده می‌شود.

زیلو نماد سادگی و خلاقیت مردم یزد

زیلو از جمله هنرهای دستی است که در استان یزد به ویژه در شهرستان میبد رونق بسیار دارد و هنوز هم در بسیاری از کارگاه‌های کوچک و بزرگ، زیلوبافی انجام می‌‌شود.

زیلو نماد سادگی و خلاقیت مردم یزد است و این بافته زیبا، از گذشته‌های دورتاکنون زینت‌بخش مساجد، حسینیه‌ها و دیگر اماکن مقدس و مذهبی بوده و حتی افتخار بزرگ میبدی‌ها این است که زیلوی حسینیه امام و محل سخنرانی‌های مقام معظم رهبری، توسط آنها بافته شده است.

کاشی‌سازی هنری برخاسته از ذوق و هنر یزدی‌ها

کاشی‌سازی کاری جدای از صنعت کاشی است، کاشی‌سازی، کاری به طور کامل دستی است و نقش و طرح کاشی‌ها با دست بر روی خشت‌های خام زده و رنگ‌آمیزی و لعاب‌کاری می‌شود و سپس به کوره فرستاده شده و در مساجد، حسینیه‌ها، مدارس، سردر دانشگاه‌ها، نمازخانه‌ها و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاشی‌سازی یزد از آنجا که مورد استقبال گردشگران خارجی قرار گرفت، چند سالی است که به سمت قاب‌های تزئینی نیز آمده به نحوی که به جز کاشی‌سازی برای مدارس و مساجد و ...، کاشی‌های تک به صورت تابلو، با نقشی برخاسته از ذوق و هنر هنرمندان، ساخته و در فروشگاه‌های سفال و سرامیک به فروش می‌رسد.

سفالگری میبد؛ تلفیق زیبای رنگ و حجم

سفالگری یکی دیگر از هنرهای دست مردمان کویر است که این هنر نیز بیشتر در میبد مورد توجه است و مسافرانی که قصد خرید ظروف سفالی دارند، به میبد سفر می‌کنند.

از ظروف غذاخوری تا گلدان و بشقاب‌های تزئینی، چراغ‌ و سماور و ... همه را می‌توان در سفال‌فروشی‌ها دید.

اغلب کارگاه‌های سفال نیز در همان حوالی غرفه‌های فروش سفال و سرامیک مستقر است و مسافران علاوه بر خرید سفال می‌توانند از کارگاه‌ها نیز بازدید کنند.

استقبال مردم از خرید سفال سبب شده تا این صنعت دست بشر، طی چند سال اخیر رونق بگیرد و این رونق سبب ایجاد تنوع در رنگ و طرح این ظروف شده است به شکلی سه یا چهار گل و رنگ محدود سفال‌های میبد اکنون به بیش از ده‌ها رنگ و طرح رسیده است.

حصیربافی هنر مردمان بافق و بهاباد

حصیربافی نیز از هنرهای پرکاربرد مردم خطه بافق و بهاباد است و مردمان سختکوش این دیار، حتی از برگ خشک شده خرما نیز بهره می‌‌گیرند و از آن بادبزن، جارو، سبد و بسیاری دیگر از ظروف کاربردی در خانه‌ها را می‌سازند.

در برخی مناطق بافق، علاوه بر زنان، برخی کودکان نیز این حرفه را از کودکی به عنوان یک هنر پیگیری کرده‌اند و اکنون مهارتی خاص در بافت سبد، بادبزن و ... با لیف خرما دارند.

از لیف خرما همچنین سفره و پادری‌های بزرگ نیز بافته می‌شود که این دو بافته در کنار جارو و بادبزن بیشتر از سایر بافته‌ها مورد استقبال قرار گرفته است.

مسگری و صدای چکش‌هایی که هنوز در بازار خان می‌پیچد

مسگری نیز از صنایع دستی یزد است و این هنر گرچه چند سالی بود رونق خود را از دست داده بود، اما به تازگی دوباره مورد توجه قرار گرفته و این توجه تا حدی بازار مسگران یزد را رونق داده است.

برای خرید بهترین سازه‌های مسی در یزد، باید به بازار خان مراجعه کرد، همانجا که صدای چکش مسگر‌ها، علاقمندان به صنایع دستی را به سمت خود می‌خواند.

علاوه بر ظروف مسی که شامل سینی، قابلمه، کفگیر و ملاقه، دیگ‌های بزرگ و ... می‌شود، برخی ظروف نیز به صورت تزئینی تهیه می‌شوند و هنرمندان دیگری غیر از مسگرها، بر روی این ظروف حکاکی می‌کنند و آثار بسیار زیبایی از تابلوهای مسی گرفته تا گلدان‌ها و قندان‌های زیبا به علاقمندان به این هنر دستی عرضه می‌کنند.

شمار صنایع دستی استان یزد بسیار است و پرداختن به آن از حوصله یک گزارش خارج است اما به جز موارد معرفی شده،  در یزد ده‌ها هنر دستی دیگر وجود دارد که گذری برای خیابان مسجد جامع و گذر ضلع شرقی آن، بازار خان و بازارهای سنتی و محلی مناطق مختلف استان یزد، آنها را برای علاقمندان به نمایش خواهد گذاشت.

ویدیو مرتبط :
ترمه از صنایع دستی یزد