روایت صالحی از معارفه «معصومه ابتکار» و باغ‌هایی که تبدیل به برج می‌شوند/ نگران آلودگی هوای مشهد هستیم

به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد، آن‌قدر دور نیست روزهایی که دیگر نتوانی قله کوه‌ها را ببینی، پرواز پرندگان را با دو چشمت لمس نکنی و ریه‌هایت رنگ اکسیژن را به خود نبیند، درست هرسال در چنین روزهایی است که مرتب در تابلوهای سطح شهر نوشته نارنجی‌رنگ «کیفیت هوا وضعیت هشدار»، مشاهده می‌شود و زنگ خطر را برای بیماران، خردسالان و افراد مسن به صدا درمی‌آورد.

موضوع آلودگی هوای کلان شهر‌ها به‌ویژه شهر مشهد مسئله و معضل دیروز و امروز نیست، زمان درازی است که مردم با انواع آلاینده‌های موجود در هوا دست و پنجه نرم می‌کنند و شاهد پاسکاری این معضل بین نهادها و سازمان‌ها هستند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز از وضعیت آلودگی هوای شهر مشهد اظهار نگرانی می‌کند و می‌گوید اگر این وضعیت با یک برنامه‌ریزی منسجم کنترل نشود، شاید در آینده‌ای نزدیک با بحرانی رو‌به‌رو شویم که کنترل آن از هیچ‌کسی برنیاید، او اما نقش مردم را نیز در این زمینه بسیار اثرگذار می‌داند و معتقد است انصاف نیست که عده کثیری هوا را آلوده کنند و سپس معدود افرادی بخواهند این آلودگی را کنترل کنند و از بین ببرند.

ابلاغ سیاست‌های کلی محیط‌ زیست از سوی رهبر معظم انقلاب و تأکید فراوان ایشان بر مقوله «پایش مستمر و کنترل منابع و عوامل آلاینده‌ هوا» ما را بر آن داشت تا در گفت‌و‌گویی با حمید صالحی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی داشته و مقوله آلودگی هوای کلان شهر مشهد و علل کنترل نشدن این آلودگی را بررسی کرده و کم‌کاری‌هایی که در این حوزه انجام می‌شود را بیشتر بشناسیم که در ذیل از خاطرتان می‌گذرد:

فارس: آقای صالحی در ابتدا درباره وضعیت جغرافیایی شهر مشهد و تأثیر آن بر افزایش آلودگی هوای شهر مشهد توضیح دهید.

بحث آلودگی هوا در مشهد چند دلیل عمده دارد، نخست اینکه این شهر به لحاظ جغرافیایی و شرایط توپوگرافی به گونه‌ای است که وارونگی هوا در طول سال بین 270 تا 300 روز اتفاق می‌افتد و این وارونگی هوا باعث تشدید غلظت آلاینده‌ها در سطح تنفسی انسان می‌شود.

رصدهای ما از وضعیت آلودگی هوای مشهد نشان می‌دهد تعداد روزهایی که از ابتدای امسال تا به امروز، عدد شاخص کیفیت هوا بیشتر از حد مجاز بوده، مجموعاً 17 روز بوده که 10 روز آن مربوط به شش‌ماهه اول سال و 7 روز دیگر نیز مربوط به آغاز فصل پاییز تا به امروز است، هرچند که این عدد نسبت به سال گذشته کم شده ولی به هر حال این آلودگی وجود دارد.

فارس: آلودگی هوا مقوله‌ای است که همواره وجود داشته و با توجه به قرار گرفتن در روزهای سرد پاییزی و زمستانی این پدیده قطعاً شدت می‌یابد، با توجه به شرایط موجود در کلان شهر مشهد، وضعیت آینده هوای مشهد را چطور می‌بینید؟ آیا می‌توان گفت بحرانی را در حوزه آلودگی هوا در پیش داریم؟

در پاسخ به این سوال شما باید بگویم در حال حاضر ما نگران آلودگی هوای مشهد هستیم اما بحران یک تعریف مشخص دارد.

آلودگی هوا در مشهد ناشی از منابع آلاینده ثابت و منابع آلاینده متحرک است، منابع آلاینده ثابت شامل اماکن مسکونی تجاری و واحدهای صنعتی است که در اطراف شهر قرار دارند و به نحوی هوای شهر مشهد را تحت تأثیر قرار می‌دهند و سوخت مورد استفاده در این منابع ثابت عموماً گاز است، هرچند که این سوخت، آلودگی‌های خاص خود را داشته و گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند اما به هر حال میزان انتشار آلاینده‌ها از آن کمتر است.

* قطع توزیع بنزین یورو4 در مشهد

همچنین آلودگی‌هایی که مربوط به خط تولید کارخانجات صنعتی است، به صورت مرتب پایش و کنترل می‌شود و تقریباً می‌توان گفت، نقش منابع ساکن در آلودگی هوای مشهد نقش نگران کننده‌ای نیست اما منبع مهم، منابع متحرک هستند که عمده آنها را خودروها تشکیل می‌دهند که این خودروها هم باید خودشان استاندارد باشند و هم از سوخت استانداردی استفاده کنند، متأسفانه ما امسال نتوانستیم در شهر مشهد سوخت استاندارد داشته باشیم و توزیع بنزین یورو4 از چند ماه قبل به دلیل اشکالات فنی پالایشگاه شازند عراق، قطع شد و چند ماهی است بنزین توزیعی در شهر مشهد دارای استاندارد یورو4 نبوده است.

همچنین بحث استاندارد بودن موتور خودروها و میزان مصرف آنها هم از جمله مسائلی است که بر مقوله آلودگی هوا تأثیر مستقیم دارند، بنابراین خودروسازان نیز باید به سمت‌و‌سویی بروند که استاندارد دود خروجی از اگزوزها را رعایت کنند و میزان مصرف سوخت را پایین بیاورند بنابراین با توجه به شرایط شهر مشهد و تردد حدود یک میلیون خودرو در سطح شهر، ما نگران آلودگی هوا در مشهد هستیم.

فارس: پس می‌توان گفت وضعیت خوبی را پیش رو نداریم

باز هم تأکید می‌کنم، ما نگران آلودگی هوای مشهد هستیم، اما این نگرانی با یک برنامه‌ریزی دقیق و منسجم قابل کنترل است و می‌توان از حرکت به سمت وضعیت بحرانی جلوگیری کرد.

فارس: جناب صالحی، در بحث کنترل آلودگی هوا همواره نوک اشاره به سمت مجموعه شما بوده و برخی سازمان‌ها معتقد هستند مجموعه حفاظت محیط زیست به هر دلیلی نتوانسته این آلودگی را کنترل کند، با این حال به‌نظر می‌رسد کنترل این آلودگی نیازمند همیاری دستگاه‌های مختلفی است، میزان این همراهی تا به حال چگونه بوده است؟

اگر کسی می‌گوید کنترل آلودگی هوا تنها وظیفه محیط زیست بوده، معلوم است نه قانون اساسی را خوانده و نه به آن دقت کرده، ممکن است فردی پیدا شود و این حرف را بگوید اما واقعیت این است که اظهار نظر این افراد نقش تعیین‌کننده‌ای ندارد.

* محیط‌ زیست متعلق به دولت‌ها و حز‌ب‌ها نیست

حفاظت از محیط زیست وظیفه هماهنگی محسوب می‌شود که این جمله، اولین عبارت اصل 50 قانون اساسی بوده و اداره حفاظت محیط زیست تنها یک هماهنگ‌کننده است، چراکه محیط زیست متعلق به این دولت و آن دولت و این حزب و آن حزب و گروه های مختلف نیست، بلکه هم فرد در دایره از حفاظت از محیط طبیعی نقش اساسی دارد که باید به آن عمل کند.

فارس: چه کسانی در زمینه این برنامه‌ریزی سنگ‌اندازی می‌کنند؟

نمی‌خواهم بگویم در گذشته چه شده و چه اتفاقاتی افتاده است و اعتقادی به حرف زدن درباره گذشته ندارم، اما پس از استقرار دولت یازدهم، همه عناصر دولت در تلاش هستند تا موضوعات مختلف زیست محیطی به ویژه آلودگی هوا را به نحوی علمی و منطقی ساماندهی کنند، بر اساس مصوباتی دولت تاکنون داشته، وظایف هرکدام از ارگان‌ها چه در بخش دولتی و چه در بخش عمومی مشخص شده است و در این زمینه، وظایفی برای عهده وزارت صنعت و معدن، پلیس، شهرداری‌ها و وزارت کشور مشخص شده و همه می‌خواهند بحث آلودگی هوا در کلان شهرها را ساماندهی کنند اما موضوع آلودگی هوا از یک پیچیدگی خاصی برخوردار است، البته برخی کم‌کاری‌هایی هم در این حوزه وجود دارد که ما نمی‌خواهیم آنها را عمدی تلقی کنیم.

* مشکل تولید بنزین یورو4 در داخل به دلیل مشکلات فنی پالایشگاه شازند

فارس: درباره این کم‌کاری‌ها بیشتر توضیح دهید؟

همانطور که عرض کردم، ما نمی‌خواهیم برخی مسائل را کم‌کاری بدانیم و آن‌ها را بی‌توجهی تلقی کنیم، اما چند نکته مهم در بحث کنترل آلودگی هوا وجود دارد، نکته اول درباره تولید خودرو استاندارد است، اینکه چرا خودرو استاندارد تولید نمی‌شود خودش یک معضل است و حتی اگر خودروهایی مطابق با استاندارهای بین‌المللی زیست محیطی هم تولید کنیم، به مسئله توزیع بنزین استاندارد می‌رسیم که این بنزین یا باید از خارج کشور وارد شود که به دلیل اعمال تحریم‌ها ممکن نیست یا اینکه این سوخت استاندارد باید در داخل تولید شود و همانطور که عرض کردم مدتی است به دلیل مشکلات فنی پالایشگاه شازند، تولید بنزین یورو4 در داخل کشور نیز با مشکل مواجه شده است.

بحث بعدی درباره وسایل حمل‌ونقل عمومی است، در حال حاضر ما تعداد زیادی تاکسی فرسوده در همین شهر مشهد داریم که باید نوسازی شود، بماند که حتی اگر این ناوگان هم نوسازی شود، خودروهای ما باید از پایه و اساس استاندارد باشند که نیستند.

* در کمیسیون ماده 5 حق رأی نداریم/باغ‌هایی که به برج تبدیل می‌شوند

فضای سبز نیز نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا دارد، اما یک مرتبه می‌بینیم یک باغ وسیع را تخریب می‌کنند و باغ به برج تبدیل می‌شود که این موضوع را به هیچ وجه نمی‌توان نادیده گرفت.

در چنین مواردی ما به‌صورت قانونی برخورد کرده و اعتراض می‌کنیم. در این خصوص باید بگویم تا پیش از این، ما به عنوان مجموعه اداره حفاظت محیط زیست در کمیسیون ماده 5 عضو نبودیم و حق رأی هم نداشتیم اما پس از روی کار آمدن دولت یازدهم به جلسات دعوت می‌شویم، در آنجا صحبت کرده و انتقاد و مخالفت‌های خود را درباره مسائل مختلف به‌ویژه تخریب باغ‌ها به مسئولان اعلام می‌کنیم، اما هنوز هم حق ر‌أی نداریم و تنها اثری که ارائه این مطالب دارد، روشن کردن ذهن مسئولان با وجود اینکه خودشان از آسیب‌ها آگاه هستند، است.

ما قانوناً نمی‌توانیم از برخی مسائل جلوگیری کنیم اما با مسئولان مکاتبه کرده و مردم را در جریان امور قرار می‌دهیم، زیرا نقش مردم در مسائل زیست محیطی فوق‌العاده حائز اهمیت است.

فارس: شما بحث برخورد قانونی را مطرح کردید، تا آن‌جایی که در قانون آمده، اداره حفاظت محیط زیست این اجازه را دارد که با اجرای فرآیندهایی از ایجاد پروژه‌های مخرب محیط زیست جلوگیری کرده یا در حوزه آلودگی هوا، با وسایل نقلیه آلاینده برخورد قانونی کند، چرا اکنون این نقش قانونی و نظارتی محیط زیست در مشهد کمرنگ است و جنبه نمایشی دارد؟

واقعیت اینطور نیست. شهری همانند مشهد با سه میلیون جمعیت، یک میلیون خودرو در حال تردد و خیل عظیم زائرانی که به این شهر می‌آیند و همچنین تنوع خودروهایی که وارد شهر می‌شوند، اوضاع بسیار متفاوتی دارد، اگر پرسنل و توان ما را در کنار شرایط شهر مشهد قرار دهید، خواهید دید که ظرفیت و توان اداره محیط زیست بسیار محدود است؛ حتی اگر تا به حال به صورت نمادین نیز با عوامل مخرب محیط زیست و آلاینده هوا برخورد کرده‌ایم، کار بزرگی انجام داده‌ایم.

* اداره حفاظت محیط زیست تنها یک کارشناس آلودگی هوا دارد

جالب است بدانید تعداد کارشناسی که ما در حوزه آلودگی هوا داریم فقط یک نفر است، بنابراین اینکه ما کنار گود بنشینیم و بگوییم کارهایی که انجام شده ضعیف است بسیار ساده به‌نظر می‌رسد، اگر ما حداکثر توان خود را جمع کرده و تمام کارشناسان را برای برخورد با خودروهای آلاینده به داخل شهر بفرستیم مگر چند خیابان را می‌توانیم کنترل کنیم؟

اما در خصوص حل مشکل و مقابله با آلودگی هوای شهر مشهد تاکنون اقدامات خوبی انجام شده که از جمله آن می‌توان به راه‌اندازی مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی با همکاری شهرداری اشاره کرد.

اخیراً نیز با حضور خانم ابتکار، پنج اکیپ گشت سیار کنترل آلودگی هوا نیز آغاز به ‌کار کرد که این اکیپ‌ها در تمام روز در نقاط مختلف شهر در تردد هستند و خودروهای آلاینده را جریمه و متوقف می‌کنند.

حتی اگر این پنج اکیپ به 50 یا 500 اکیپ هم برسد، باز هم برای مشهد کفایت نمی‌کند، ما برای اینکه بتوانیم این موضوع را حل کنیم دست به دامان خود مردم شده‌ایم و از مردم می‌خواهیم به ما کمک کنند، زیرا معتقد هستیم یک فرد وقتی خودرو خود را روشن می‌کند در ابتدا باید به سراغ اگزوز خودرو برود و مسائل فنی آن را بررسی کند و به این موضوع بیندیشد که این خودرویی که در حال دود کردن است، تا چه اندازه هوا را آلوده کرده و چندین کودک و فرد بیمار این هوای آلوده را تنفس می‌کنند.

ما اعتقاد داریم باید به اصل خود برگردیم چراکه اصل ما مسلمان بودنمان است، اینکه نباید به دیگران ضرر بزنیم و به حق‌الناس معتقد باشیم. در اینجا نقش رسانه‌ها بسیار پررنگ است که این مسائل را بنویسند و به مردم آگاهی دهند، زیرا این اصلاً انتظار درستی نیست که عده زیادی هوا را آلوده کنند و سپس عده قلیلی بخواهند جلوی این آلودگی را بگیرند و هوا را پاکسازی کنند.

فارس: پس معتقد هستید با اقدامات فنی و سازمانی مشکل آلودگی هوا حل نمی‌شود

حداقلش این است که آنگونه‌ای که همه ما انتظار داریم، هوای فوق‌العاده تمیز و رویایی داشته باشیم، این موضوع محقق نمی‌شود، بلکه داشتن هوای سالم با آگاهی و مشارکت مردم امکان‌پذیر است، همچنین بحث گسترش حمل‌و‌نقل عمومی نیز در این مقوله بسیار اهمیت دارد و انتظار داریم شهرداری این موضوع را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد البته اگر پای درد دل شهرداری هم بنشینید می‌گویند مشکلات زیادی دارند.

* انتقادها را با جان‌ و دل می‌شنویم

اگر احساس می‌شود مجموعه محیط زیست در جایی کم‌کاری کرده، ما می‌توانیم این اطمینان را بدهیم که هیچ عمدی در کار نبوده و ما انتقادها را با جان و دل خریده و آن را پیگیری می‌کنیم.

فارس: آیا حواشی که در رابطه با مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست وجود دارد، بر مدیریت مجموعه حفاظت محیط زیست در استان تأثیری داشته است؟ دیدگاه خود جنابعالی در این خصوص چیست؟

ما بسیار خوشحال هستیم که بر خلاف ادعای آنهایی که بیرون از این مرزها نشسته‌اند، در کشوری کار می‌کنیم که آزادی بیان به معنای واقعی وجود دارد و هرکسی می‌تواند به سهولت نظر خود را اعلام کند. چیزی که من می‌توانم درباره سازمان حفاظت محیط زیست و مدیریت فعلی آن عرض کنم، این است که بیشترین انتقادپذیری را در تمام دوران‌های سازمان حفاظت محیط زیست، در شرایط فعلی می‌توانیم ببینیم.

* خاطره صالحی از مراسم معارفه «معصومه ابتکار»

به خاطر دارم، زمان معارفه خانم ابتکار، اولین جمله‌ای که وی در جلسه مدیران بیان کرد، این بود که اگر چنانچه پرونده‌ای علیه خبرنگار یا رسانه‌ای توسط محیط زیست در دادگاه باز شده شما موظف هستید آن پرونده را به سرعت از دادگاه پس بگیرید و از مدیران خواستند در همان جلسه و به صورت تلفنی این کار را انجام دهند.

خانم ابتکار گفت، شما حق ندارید علیه هیچ خبرنگار و رسانه‌ای شکایت کنید و این سخنان نمود عینی آزادی بیان و انتقاد‌پذیری است. در تمام مدتی که با این مسئول کار کرده‌ام تا به امروز نشنیده‌ام که از انتقاد رسانه‌ها و خبرنگاران انتقاد کنند بلکه همیشه با روی باز نظرات همه را شنید‌ه‌اند.

بنده به هیچ‌وجه چنین برداشتی ندارم نحوه مدیریت خانم ابتکار تأثیر منفی بر ساختار مدیریت انسانی مجموعه ادارات حفاظت محیط زیست داشته است. ما ضمن احترامی که به عملکرد همه مدیران قبلی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گذاریم، امروز شاهد آن هستیم که مدیریت فعلی سازمان یک مدیریت علمی، منطقی، دلسوزانه و بسیار سخت‌کوش است.

* در مقابل جریاناتی ایستاده‌ایم که کسی جرأت ندارد از کنار آن‌ها عبور کند

کسانی که من را می‌شناسند، می‌دانند فردی نیستم که به خاطر حفظ موقعیت خود حرفی را بزنم، زیرا قبل از حضور خانم ابتکار در این مجموعه بودم، یعنی مدیری نیستم که خانم ابتکار بنده را منصوب کرده باشند، ضمن اینکه اگر هم‌اکنون هم اینجا مدیر نباشم می‌توانم در عرصه‌ دیگری فعالیت کنم، چراکه به این میز و صندلی وابسته نیستم.

ما در مقابل افراد و جریاناتی در محیط زیست ایستاده‌ایم که شاید کسی حتی جرأت نداشته باشد از کنار آن‌ها عبور کند، اما من نمی‌توانم عملکرد صحیح یک فرد را نادیده بگیرم، بنابراین به نظرم ریاست فعلی سازمان هر‌آنچه را که در توان داشته برای محیط زیست این کشور انجام داده است.

انتهای پیام/3138/ت40

ویدیو مرتبط :
منشاء آلودگی هوای اهواز از زبان ابتکار