ویژگی طراحی‌صحنه نمایشی که «در خواب دیگران» می‌گذرد/آب،آینه و آبی

نوید به تویی طراح صحنه و نور نمایش «در خواب دیگران» به کارگردانی نادر برهانی مرند که این روزها در سالن شمس موسسه اکو روی صحنه است درباره این تجربه به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه امکانات تالار شمس ضربه عظیمی به نورپردازی این اثر نمایشی زده است. نمایش «در خواب دیگران» در قالب جشنواره تئاتر فجر نیز در تالار چهارسو به صحنه رفت که ما در عرض یک ساعت توانستیم ۴۸ پروژکتور را ببندیم اما در سالن شمس مشکلات زیادی برای نورپردازی داریم و کلا پروژکتوری برای بستن وجود ندارد.

وی ادامه داد: من تازه به ایران بازگشته ام و بعد از بازگشتم کارهای زیادی انجام نداده ام اما حتی قبل از رفتنم نیز سالن های تئاتر حداقل استانداردی از امکانات داشتند ولی تالار شمس نه تنها از استاندارد و امکانات لازم برخوردار نیست بلکه مسئولِ پاسخگویی هم ندارد و افرادی که در این سالن مشغول به فعالیت هستند هیچ ارتباطی به فرهنگ و هنر ندارند بنابراین برای اجرای این اثر نمایشی مجبور بودیم تغییراتی در نورپردازی بدهیم تا دکور و فضاسازی زیاد وابسته به نور نباشد.

این طراح صحنه تئاتر درباره صحنه پردازی این نمایش با وجودی که سه مقطع زمانی در آن به تصویر کشیده می شود، بیان کرد: نکته مورد توجه در «خواب دیگران» این است که با وجود اینکه سه مقطع زمانی دهه ۳۰، دهه ۵۰ و دهه ۸۰ در این نمایش روایت می شود اما مکان ثابت است و همه اتفاقات در یک خانه رخ می دهد. در جهان این متن ما خانه ای داریم که ۱۰۰ ساله است و در طول این زمان آدم ها و ساکنان آن عوض می شوند. معتقدم که ما در یک نمایش مسئول تام و تمام تخیل تماشاگران هستیم پس در این نمایش نیز باید فضایی تصویر می شد تا مکانی که خلق شده با بازی بازیگران تبدیل به خانه شود.

به تویی یادآر شد: به گمان من در این شکل از طراحی ما یک اثر رئالیستی خلق نمی کنیم چون این نمایش روایت گویای تاریخ نیست بلکه اتفاقاتی را به تصویر می کشد که در خواب دیگران رخ می دهد. «در خواب دیگران» یک تراژدی تاریخی نیست بلکه تراژدی تاریخ ماست به همین علت هم در خواب دیگران نام دارد. در جانِ متن این نمایش و نگاه خلاقانه نادر برهانی مرند هیچ بارقه واقع گرایانه ای وجود ندارد. این نمایش حقیقت را در چشم ما به نمایش می گذارد اما واقع گرایی در کار نمی بینیم. اتفاقات این اثر در خواب روایت می شود و آدم های یک دهه به خواب افراد یک دهه دیگر می روند و مخاطب شاهد یک بی زمانی و بی مکانی در نمایش است بنابراین طراحی صحنه و خانه ای که این اتفاقات در آن روایت می شود نیز در همین راستا بوده است.

وی درباره المان هایی که در طراحی صحنه این اثر نمایشی به کار برده است، توضیح داد: در اجرای دکور این نمایش سه المان آب، آینه و رنگ آبی برای من اهمیت زیادی داشته است. مساله ای که در فضاسازی این نمایش برایم مهم بود، این است که من از نگاه طراحی، معماری این خانه را شکانده ام. در این نمایش مخاطب دیوار بیرونی خانه را نمی بیند و این دیوار به عقب صحنه انتقال پیدا کرده است. در عوض اندرونی خانه که از فضاسازی و مولفه های معماری ایرانی گرفته شده به جلو صحنه آمده است.

طراح صحنه نمایش «وانیک» متذکر شد: به عنوان نماد بیرونی نیز در این خانه یک پنجره گذاشته شده است که در طول فصل های مختلف تغییر می کند. نکته دیگر این است که در «خواب دیگران» دیوارها شفاف هستند و کاراکترها وقتی در نقاط مختلف خانه حرکت می کنند از دید مخاطب پنهان نمی شوند. حتی شخصیت هایی که از زمان های مختلف همزمان با هم در این خانه حضور می یابند، می توانند از دید مخاطب دیده و یا پنهان شوند که در همین راستا مولفه ها گاه همزمان با هم حرکت می کنند و گاهی نیز در زمان با هم حرکت می کنند. این فضاسازی به خواب واره بودن متن کمک کرده است.

این طراح صحنه درباره استفاده از رنگ آبی فیروزه ای در دکور نمایش و طراحی دیوارهای اثر بیان کرد: رنگ آبی فیروزه ای از بعد از ساسانیان رنگ درباری در ایران محسوب می شود و در کاشی ها و نقوش فرش ایرانی قابل رویت است. آبی از نگاه من رنگ زندگی است و به مخاطب آرامش می دهد. در پایان نمایش نیز بر این امر تاکید می شود که این ذره ذره حرکت خاموش وار ما پر می کشد اما عطر بهارنارنج در خانه می ماند. به این مفهوم که پرسوناژ ها می روند اما حرکت ذره ذره شان بالاخره ثمر می دهد. طرح آبی برگ چنار نیز که در دیوارها و پرده روبرویی نمایش مورد استفاده قرار گرفته است در بسیاری از مینیاتورها و موتیف های نقاشی ایرانی وجود دارد. معتقدم تنها دلیلی که باعث می شود ما مستقل عمل کنیم و روی پای خود بایستیم این است که برای هر المانی که وارد تصویرمان می کنیم یک شناسنامه درست کنیم. من نیز برای طراحی صحنه نمایش از همین کار استفاده کردم.

وی ادامه داد: البته در اجرای عمومی نمایش نسبت به اجرای جشنواره پرده آبی به خواست کارگردان یک پله به عقب رفته و جلوی آن یک توری قهوه ای سوخته کار شده است. این اتفاق به این دلیل که همه اتفاقات نمایش در گذشته رخ داده است و از دید ما انگار روی اتفاقات قدیمی گرد و خاک نشسته، رخ داده است. اصولا در تمام کارهایی که تاکنون انجام داده ام، تنها ۵۰ درصد از ایده هایم عملی شده است اما تمام تلاشم این است که بتوانم تصویرهای ماندگاری خلق کنم.

به تویی با اشاره به تعاملی که با طراح لباس نمایش داشته است، عنوان کرد: از دیگر نکات مورد توجه در فضاسازی «در خواب دیگران» این است که پالت رنگی که برای نمایش طراحی شده به دلیل حضور طراح لباس اثر و تعاملی که من و مانا یزدانی امیری با هم داشته ایم به درستی در کار نمود یافته است. ذهنیت من و طراح لباس بسیار به هم نزدیک بود و با همراهی هم پالتی رنگی برای لباس و صحنه و در کل ترکیب بندی تابلویی تصویری را برای نمایش چیدیم.

این هنرمند تئاتر درباره فعالیت هایی که بعد از بازگشتش به ایران در تئاتر داشته است، گفت: من بعد از حضورم در ایران طراحی صحنه نمایش «وانیک» سهراب سلیمی و «در خواب دیگران» نادر برهانی مرند را برعهده داشته ام. همچنین در نسخه ابتدایی نمایش «خاطرات و کابوس های یک جامه دار از زندگی و قتل میرزا تقی خان فراهانی» علی رفیعی که قرار بود سال ۹۰ کار شود با دکتر رفیعی همکاری داشتم. در حقیقت با سه نماینده از نسل های مختلف تئاتر ایران کار کرده ام و در تلاش هستم که بتوانم نمایش خودم را روی صحنه ببرم. در جشنواره فیلم فجر امسال نیز دستیاری کارگردان و بازنویسی فیلمنامه فیلم «سگ و دیوانه عاشق» علی محمد قاسمی را برعهده داشتم که در بخش «هنر و تجربه» حضور داشت.

وی درباره جدا نبودن طراحی صحنه و میزانسن در تئاتر توضیح داد: معتقدم که طراحی و میزانسن از هم جدا نیستند. در سینما هم این جدایی نمی تواند رخ دهد چون اگر این اتفاق بیفتد رویدادهای به شدت غیرهارمونیکی رخ می دهد. در نمایش «در خواب دیگران» هم تلاشم این بود که این اتفاق رخ ندهد که البته بازیگران زیاد تن به این امر نمی دادند.

وی در پایان صحبت هایش اضافه کرد: قبل از آغاز تمرین ها با همراهی نادر برهانی مرند از دل متن طراحی نمایش را آغاز کردیم و بعد از دل این طراحی میزانسن کار شکل گرفت. متاسفانه ما کار تئاتر و سینما را یک فعالیت تیمی نمی بینیم. گروهی که فدایی هم باشند وجود ندارند و بازیگران به این امر واقف نیستند که فضاسازی بهتر، بستری را برای بازیگر فراهم می سازد تا او بتواند روی صحنه بدرخشد.

پانته‌آ بهرام، حمیدرضا آذرنگ، علی سرابی و فریدون محرابی بازیگران نمایش «در خواب دیگران» هستند که تا ۸ اسفند ماه ساعت ۲۰ در تالار شمس روی صحنه است.

ویدیو مرتبط :
یک گلوله از چند بادکنک پر از آب می گذرد؟