چگونه مشهد را به گردشگران جهانی معرفی کنیم؟

سال 2017، مشهد در فهرست پایتخت فرهنگ اسلامی سازمان آیسسکو قرار گرفته است، استفاده از این فرصت بین‌المللی که هر ده سال یک بار نصیب یک کشور عضو سازمان همکاری‌های اسلامی می‌شود و راهکاری که بتوان ایران و مشهد را به کاربران و گردشگران معرفی کرد مستلزم نگاهی همه جانبه به ظرفیت‌های موجود شهر مشهد و معرفی آن با تمام ابزارهای موجود از جمله رسانه‌ها و گردشگری است. در همین راستا پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی پژوهشی با عنوان "بررسی تطبیقی بازنمایی مقاصد گردشگری مذهبی- زیارتی" را انجام داده است.

ندا رضوی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه خراسان، اظهار کرد: در پژوهشی با عنوان "بررسی تطبیقی بازنمایی مقاصد گردشگری مذهبی- زیارتی" که در تابستان 94 در پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی انجام دادیم، یک مطالعه تطبیقی بر روی پرمخاطب‌ترین و معتبرترین وب‌سایت‌های راهنمای بین‌المللی گردشگری با استناد به اطلاعات پایگاه Alexa انجام شد.

رضوی‌زاده افزود: در این پژوهش وضعیت مشهد را با چهار شهر مشهور مذهبی جهان شامل مدینه عربستان، سانتیاگو دِ کامپوستلای اسپانیا، لهاسای تبت چین و اورشلیم در فلسطین اشغالی مقایسه و اطلاعات فراوان و متنوع ارائه شده برای این پنج شهر را بر روی وب‌سایت‌های مذکور گردآوری، طبقه‌بندی و تحلیل کردیم.

وی خاطرنشان کرد: نتایج این پژوهش با جزئیات دقیق و مشخص نشان داد ظرفیت‌های خالی‌مانده متعددی در ابعاد مختلف در این وب‌سایت‌ها وجود دارد که مشهد هنوز برای معرفی خود به قدر کافی از آن بهره نگرفته است. بخش عمومی اعم از دولتی و غیردولتی و بخش خصوصی خدمات گردشگری و میزبانی نظیر هتل‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید و ... می‌تواند با اتکا به نتایج تفصیلی چنین مطالعاتی، ظرفیت‌های موجود را به دقت بشناسد و بر مبنای ویژگی‌ها و ظرفیت‌های این رسانه‌های بین‌المللی شناخته‌شده و صاحب شهرت و اعتبار جهانی، قابلیت‌های مشهد و ایران را به مخاطب جهانی معرفی کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی یادآور شد: نکته جالب توجه این است که یافته‌های پژوهش ما نشان داد در موارد متعددی اطلاع‌رسانی از طریق این راهنماهای آنلاین جهانی و محبوب کاربران از سراسر دنیا، برخلاف بعضی گزینه‌های دیگر مثل تبلیغات در شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌های پرآوازه بین‌المللی، چندان هزینه‌ای هم دربرندارد. بررسی‌های ما مشخص کرد تنها با شناخت دقیق و کافی امکانات و ظرفیت‌های موجود این وب‌سایت‌ها و با بهره‌گیری هوشمندانه و به جا از قابلیت‌‎های متعدد و متنوع آن‌ها، بدون صرف هزینه زیاد می‌توان ایران و مشهد را در مقیاسی وسیع به کاربران و گردشگران جهان معرفی کرد و تصویر منفی و مخدوشی که سال‌ها تلاش شده از ایران در رسانه‌های جهان ارائه شود، اصلاح کرد، ضمن این که با جذب زائران و گردشگران، مردم را از منافع اقتصادی رونق گردشگری بهره‌مند کرد.

وی سابقه رویداد "پایتخت فرهنگ" را چندان طولانی ندانست و افزود: اولین بار در سال 1983 به ابتکار ملینا مرکوری،‌ وزیر فرهنگ یونان برنامه پایتخت اروپایی فرهنگ تحت عنوان "شهر اروپایی فرهنگ" پیشنهاد شد. ایده اصلی این ابتکار، بر پایه تاکید بر غنا و تنوع فرهنگ‌های اروپایی و ارتقای آگاهی شهروندان اروپایی از تاریخ و ارزش‌های مشترک‌شان بود.

رضوی‌زاده گفت: در این سوی زمین، در سومین اجلاس وزرای فرهنگ سازمان کنفرانس اسلامی در دوحه در سال 2001 پیش‌نویس برنامه پایتخت فرهنگ اسلامی تقدیم آیسسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی کشورهای اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی شد. برطبق آن سند، مکه مکرمه به عنوان اولین پایتخت فرهنگ اسلامی معرفی شد. همچنین مصوب شد که برای هر سال سه یا چهار پایتخت اسلامی عربی، آسیایی و افریقایی به این عنوان نامزد شود و هر کشور تنها هر 10 سال یک بار شهری در این فهرست خواهد داشت.

وی افزود: در نهمین کنفرانس وزرای فرهنگ سازمان همکاری‌های اسلامی، مشهد نیز در کنار سه شهر دیگر شامل امان پایتخت اردن، کامپالا پایتخت اوگاندا و سنار سودان به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی برای سال 2017 برگزیده شد. از ایران پیش‌تر نیز در سال 2006 شهر اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب شده بود.

عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی پژوهشکده گردشگری با بیان اینکه مهم‌ترین هدف این برنامه معرفی ملت‌ها به یکدیگر و برانگیختن احترام ملل عضو نسبت به دستاوردهای متنوع تمدنی و میراث فرهنگی و تاریخی کشورهای اسلامی است، افزود: هر یک از کشورهای عضو صاحب مجموعه‌ای از میراث ملموس و ناملموس فرهنگی است که طیف گسترده‌ای از آثار از جمله آثار معماری، صنایع‌دستی، هنرها و ادبیات، فولکلور، آیین‌ها، مراسم، رویدادها، دانش بومی و... را شامل می‌شود.

این جامعه شناس ادامه داد: واقعیت این است که بین‌المللی بودن و شدنِ یک رویداد فراتر از برگزاری جشنواره و مسابقه و سمینارهایی با دعوت از چهره‌های معین خارجی، استقرار وب‌سایت‌هایی به زبان‌های بین‌المللی، نقاشی‌های دیواری در سطح شهر با پرچم کشورهای خارجی یا پخش برنامه در شبکه‌های داخلی و حتی شبکه‌های بین المللی صدا و سیما است. اگرچه هر یک از این اقدامات در نوع خود می‌تواند اثرات محدودی داشته باشد، با این حال، هدف پروژه پایتخت فرهنگ، برقرار کردن ارتباط گسترده با مخاطب بین‌المللی است. این موضوع خصوصاً در مورد ایران که به دلایل مختلف از جمله سوگیری منفی و ناعادلانه رسانه‌های بزرگ جهانی، سال‌ها تصویر روشن و مثبتی از آن منعکس نشده است، حائز اهمیت دوچندان است.

رضوی‌زاده اظهار کرد: هرچند در بدو امر ممکن است به نظر برسد در جهان رسانه‌ای‌شده و شبکه‌ای شده امروز با چند کلیک یا لمس چند آیکون می‌توان به دورترین مخاطبان و کاربران دنیای مجازی در سراسر جهان دست یافت و هر چیزی را در معرض دید هر کسی در سراسر دنیا قرار داد، اما ماجرا به این سادگی هم نیست.

وی خاطرنشان کرد: فراوانی و تنوع رسانه‌های دیجیتال، شبکه‌های تلویزیونی، شبکه‌های اجتماعی آنلاین، اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها، انتخاب‌های متعددی را پیش روی کاربران قرار می‌دهد. این موضوع بدان معنا است که کاربران گزینه‌‎های متعددی برای انتخاب پیش رو دارند و همه رسانه‌ها، محصولات فرهنگی و تبلیغاتی و اخبار تولیدشده به یک اندازه مورد توجه و استقبال کاربران قرار نمی‌گیرند.

عضو پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه تبلیغات رسانه‌ای مشهد 2017 نیز با اشراف به همین واقعیت مهم باید سازماندهی شود، اضافه کرد: به نظر می‌رسد هنوز چنین آگاهی و اشرافی در میان برنامه‌ریزان فرهنگی و تبلیغاتی مشهد 2017 ایجاد نشده است. مروری بر خبرهای تاکنون منتشرشده به فارسی و انگلیسی در مورد مشهد 2017 نشان می‌دهد هنوز ماهیت بین‌المللی این رویداد عمیقاً درک نشده است.

وی یادآور شد: برخلاف تصور بعضی، ایجاد پرتال و پایگاه اطلاع‌رسانی جامع، ایده‌ای درخشان و اثربخش یا تنها ایده برای معرفی مشهد در سطح بین‌المللی و جذب زائران و گردشگران نیست، زیرا جذب بازدیدکننده به چنین پایگاه‌هایی به سادگی طراحی و استقرار این وبسایت‌ها نیست، حتی به عنوان ابتدایی‌ترین نکته می‌توان دید که بعضی وب‌سایت‌های معتبر داخلی که نسخه انگلیسی دارند، اخبار مربوط به مشهد 2017 را با سهل‌‍انگاری به صورت غلط درج کرده‌اند و از کلیدواژه‌های مصطلح و منتشرشده در اسناد رسمی آیسسکو برای این رویداد استفاده نکرده‌اند.

رضوی‌زاده گفت: در انعکاس بین‌المللی اخبار این رویداد کاملا باید به چنین نکاتی دقت داشت زیرا اخبار بر اساس همین کلیدواژه‌ها مشاهده می‌شود و در نتایج جست‌وجو یا ربات‌های گردآور اخبار یا در اپلیکیشن‌های مختلف بازیابی و نمایش داده می‌شود. برای مثال در دو سایت رسمی و خبری عنوان مصوب آیسسکو یعنی "پایتخت فرهنگ اسلامی" (Capital of Islamic Culture) را به صورت cultural capital of the Islamic world منعکس کرده‌اند. در حالی که cultural capital برخلاف تصور احتمالی مترجم، به معنای پایتخت فرهنگی نیست بلکه به کلی معنای متفاوتی دارد یعنی سرمایه فرهنگی. چنین خطاهای فاحش خبری و تبلیغاتی یا ایجاد وب‌سایت‌های پر زرق و برق اما بدون بیننده، تنها اتلاف هزینه و فرصت است.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، یکی از امیدهای مشهد و کشور برای رویداد پایتخت فرهنگ اسلامی 2017، جلب توجه و جذب زائران و گردشگران جهان اسلام برای بازدید حضوری از مشهد و ایران است که طبیعتاً تاثیر آن گسترده تر و عمیق تر از تبلیغات دورادور رسانه‌ای است. با این حال جذب گردشگر نیز در زمانه فعلی با بهره‌گیری درست از ابزارهای رسانه‌ای موجود میسر است. همچنان که گفته شد بدون شک اتکا به رسانه‌هایی که مخاطب بین‌المللی چندانی ن

ویدیو مرتبط :
معرفی امکانات هتل قصر طلایی مشهد، رزرو هتل مشهد