گفت‌وگوی «اعتماد» با مدیر کشوری دفتر برنامه مشترک سازمان ملل در زمینه ایدز: برای کنترل ایدز شناسایی بیماران باید افزایش یابد

گفت‌وگوی «اعتماد» با مدیر کشوری دفتر برنامه مشترک سازمان ملل در زمینه ایدز: برای کنترل ایدز شناسایی بیماران باید افزایش یابد

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

آخرین تعداد مبتلایان اچ‌آی وی ایدز شناسایی شده در ایران ٣٠ هزار و ١٨٣ نفر است. یعنی از سال ١٣٦٥ که نخستین بیمار ایدز در ایران شناسایی شد تا امروز، طی ٢٩ سال گذشته، فقط ٣٠ هزار و ١٨٣ نفر، حدود ١٠٤٠ نفر در هر سال، شهامت انجام آزمایش ایدز را داشته‌اند یا ناخواسته و برای رفع تردید پزشک معالج، مجبور به انجام آزمایش ایدز شده‌اند. اما واقعا تعداد افرادی که رفتار پر‌خطر جنسی یا تزریقی دارند فقط ١٠٤٠ نفر در سال است؟ مسوولان وزارت بهداشت از برآورد ٩٠ هزار بیمار ناشناخته در کشور خبر می‌دهند. به استناد این برآورد، هر سال ٣١٠٠ نفر از جمعیت کشور باید برای تعیین وضعیت ابتلای خود آزمایش ایدز بدهند. واقعا تعداد افرادی که رفتار پر خطر جنسی یا تزریقی دارند فقط ٣١٠٠ نفر در سال است‌؟ عمر مراکز مشاوره رفتاری و پایگاه‌های انتقال خون مجهز به بخش خودحذفی محرمانه برای انجام آزمایش رایگان ایدز، کمی مانده که به سه دهه برسد. چند نفر از ما به این مراکز مراجعه کرده‌ایم‌؟ اینجا آن بخشی است که مردم ایران از قدم‌های دولت عقب مانده‌اند. خیلی هم عقب مانده‌اند و این عقب ماندگی، فاصله خیلی خیلی زیاد قدم‌های دولت و مردم، نگرانی جدی مسوولان وزارت بهداشت است. این عقب ماندگی از آن بخش‌هایی است که هیچ ارتباطی به منش سیاسی دولت‌ها ندارد. کاهش و کنترل اپیدمی ایدز از آن دست اتفاقاتی است که قطعا برای دولت ایران در گستره جهانی، یک پیروزی قابل تحسین خواهد بود. اما هنوز مسوولان وزارت بهداشت از نگرانی‌ها می‌گویند. از اینکه جوانان تحصیلکرده به مطب‌های متخصصان عفونی مراجعه می‌کنند و می‌گویند که مرتکب رفتارهای پرخطر جنسی یا تزریقی شده‌اند و می‌گویند هیچ مراقبتی درباره رفتار خود نداشته‌اند چون «فکر» نمی‌کردند بیمار شوند و ایران، دولت‌های ایران، تا دستیابی به صفر شدن اپیدمی ایدز در کشور و شناسایی ٩٠ درصد مبتلایان- هدفی که شهریور ماه امسال به همراه ١٨٩ کشور حاضر در مجمع عمومی ملل متحد درباره آن متعهد شده‌اند فقط ١٥ سال فرصت دارند. آیا شهروندان ایران برای رسیدن به این هدف با دولت همراه خواهند شد‌؟
فرداد درودی، مدیر کشوری دفتر برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز ( UNAIDS) در گفت‌وگو با «اعتماد» چشم‌انداز پیش روی ایران در دستیابی به کنترل اپیدمی ایدز؛ مهم‌ترین هدف توسعه هزاره را تحلیل می‌کند.

وضعیت شناسایی مبتلایان ایدز و حاشیه‌های بیماری را رو به بهبود می‌بینید یا خیر؟
این اتفاقات، حاشیه نیست و متن است. برای کنترل ایدز، واقعا لازم است میزان شناسایی افزایش یابد. افزایش شناسایی هم یک اقدام یک طرفه نیست بلکه مردم و مسوولان باید همزمان قدم بردارند. در تمام دنیا، ایدز روند نزولی پیدا کرده غیر از ناحیه خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیای میانه و اروپای شرقی. که البته منطقه خاورمیانه برای ما مهم است چون ایران هم در این منطقه قرار دارد. اگر بخواهیم همین طور عمل کنیم، نتیجه مناسبی در کنترل بیماری نمی‌گیریم. باید حرکت‌ها و فعالیت‌ها تشدید شود. البته این اتفاقی است که باید در تمام کشورها بیفتد. شهریور امسال نمایندگان تمام کشورها در مجمع عمومی سازمان ملل برنامه عمل اهداف توسعه پایدار را تا سال ٢٠٣٠ تایید کردند و برنامه ایدز با چشم‌انداز به صفر رساندن اپیدمی به عنوان یکی از نخستین رئوس در چارچوب اهداف توسعه هزاره تصویب شد. برای رسیدن به این چشم‌انداز که دیگر از قالب آرزو خارج شده، پنج سال اول اجرای برنامه‌ها برای رسیدن به پایان اپیدمی بسیار مهم است. اگر در این پنج سال بتوانیم با سرمایه‌گذاری بسیار بیش از گذشته و با فعال کردن تمام لایه‌های جامعه، به هدف ٣-٩٠ برسیم، می‌توانیم امیدوار باشیم که طی ١٠ سال پس از آن، پایان اپیدمی ایدز در ایران اتفاق بیفتد.
در برنامه ٣-٩٠ (٩٠ درصد مبتلایان از ابتلای خود آگاه شوند، ٩٠ درصد مبتلایان، به درمان دسترسی پیدا کنند و درمان ٩٠ درصد مبتلایان موفقیت‌آمیز و بدون پیشرفت ویروس باشد) بخشی از اقدامات، وظیفه دولت و وزارت بهداشت است اما بخش بسیار مهمی از دسترسی به این هدف، مربوط به شهروندان است که در صورت انجام هرگونه رفتار پر خطر، با کنار گذاشتن ترس و نگرانی از انگ، آزمایش بدهند و اطرافیان‌شان را هم به انجام آزمایش ترغیب کنند. فکر می‌کنید مردم با اقدامات دولت برای دسترسی به این هدف تا چه حد همراهی خواهند کرد؟
اشاره درستی است. دسترسی به این هدف یک جاده دو طرفه است که باید هر دو طرف، آسفالت باشد تا عبور و مرور به روانی صورت بگیرد. چند هفته قبل با کمک وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ایران و شهرداری تهران، توسط یک انجمن غیر‌دولتی که مجری اصلی بود، اتوبوس ایدز در تهران مستقر شد با این هدف که دسترسی مردم را به آزمایش ایدز فراهم کند بدون آنکه اجباری در این زمینه ایجاد کرده باشد. همزمانی ایجاد امکان انجام آزمایش ایدز در تمام مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری و آزمایشگاه‌های سطح کشور با حرکت‌هایی مثل استقرار اتوبوس ایدز، زمینه آموزش عمومی و بخصوص، قشر جوان را فراهم می‌کند که بدون احساس انگ، آزمایش بدهند. اما مهم این است که چطور می‌خواهیم اپیدمی ایدز؛ بیماری که درمان و واکسن ندارد را به پایان برسانیم؟ به پایان رساندن اپیدمی ایدز به این معنی نیست که حتی یک بیمار جدید نداشته باشیم که البته این آرزوی قلبی همه ما است. بلکه از نظر اپیدمیولوژیک به این معناست که ایدز، دیگر تهدیدی برای سلامتی جوامع نباشد و از حالت تهدید خارج شود.
یعنی وزارت بهداشت هر سال مجبور نباشد در برنامه بودجه‌اش، رقم بسیار کلانی برای درمان رایگان بیماران ایدز اختصاص دهد.
به هر حال مداوای هر بیماری نیازمند اعتبار است.
اما مسوولیت درمان ایدز به‌طور کامل بر دوش دولت است و از این بابت با سایر بیماری‌ها فرق دارد.
برآورد ما این است که سالانه دو میلیون و ١٠٠ هزار نفر موارد جدید ایدز در دنیا شناسایی می‌شود. اگر کشورها بتوانند این رقم را به ٢٠٠ هزار مورد جدید در سال برسانند، یعنی به پایان اپیدمی ایدز رسیده‌ایم و ایدز، دیگر تهدید نیست.
یعنی ایدز به یک بیماری مثل فلج‌اطفال یا سرخک تبدیل می‌شود که گرچه در بسیاری موارد، ریشه کنی و حذف صددرصد بیماری ممکن نیست اما موارد جدید به حداقل رسیده است.
بله، ایدز می‌شود مثل سرخک و فلج‌اطفال. امروز هم ایدز، مانند سابق، یک بیماری مرگبار و کشنده نیست بلکه یک بیماری مزمن است که رعایت اصول درمان، امکان طول عمر طبیعی بیمار را فراهم می‌کند. اما چرا کشورها برای پایان اپیدمی ایدز مصمم شدند؟ به دلیل تجربه ١٥ سال گذشته. کشورهای زیر صحرای آفریقا که اغلب، کشورهای توسعه‌نیافته هستند، بیشترین اپیدمی ایدز را داشتند و امروز بیشترین کاهش را دارند. این تجربه به دنیا نشان داد که حتی در کشورهای بسیار فقیر هم می‌توان اقدامات موفقیت‌آمیز داشت و اگر آنها موفق شدند، دنیا هم باید در کنترل اپیدمی موفق شود و اتفاقا چون ایدز، واکسن و درمان ندارد، حتما باید یک یا دو قدم از اپیدمی جلوتر باشیم که در غیر‌این‌صورت، اپیدمی بازمی‌گردد. اگر رفتارهای پیشگیرانه‌مان را کم یا قطع کنیم، اگر آموزش‌ها کمرنگ شود و اگر حساس‌سازی جامعه توسط رسانه‌ها کاهش یابد، اپیدمی بازمی‌گردد. هر ریالی که برای ایدز خرج کنیم، سرمایه‌گذاری است.
به دلیل کمک به حفظ سلامتی جامعه سالم.
محاسبه کردیم که با یک دلار سرمایه‌گذاری برای پیشگیری ایدز، شاهد بازگشت ١٥ الی ١٧ دلار به جامعه هستیم. با اجرای جهانی برنامه ٣-٩٠ از همین امسال تا سال ٢٠٣٠، طی این مدت از ٢١ میلیون مرگ به علت ایدز جلوگیری می‌شود و شاهد صرفه‌جویی سالانه ٢٤ میلیارد دلار در اقتصاد جهانی خواهیم بود.
یادتان هست که چند سال قبل یکی از همکاران مطبوعاتی ما در جشنواره ایدز این سوال را خطاب به سیاستمداران مطرح کرد که آیا خودتان تا به حال آزمایش داده‌اید؟ ایدز یک بیماری رفتاری است. فکر می‌کنید به همین دلیل اگر امروز به ورزشکاران و هنرمندان و سیاستمداران‌مان بگوییم برو آزمایش ایدز بده، واکنش این افراد چه خواهد بود؟ ما را کتک می‌زند؟ لبخند می‌زند یا می‌گوید من که مریض نیستم. برای چه آزمایش بدهم؟
واکنش‌ها متفاوت خواهد بود. همین‌هایی خواهد بود که شما گفتید. مثل خون دادن در روز اهدای خون است.
این افراد برای اهدای خون می‌روند اما تا به حال عکسی از یک ورزشکار یا هنرمند یا سیاستمدار در حال انجام آزمایش ایدز ندیده‌ایم.
یک نکته باید روشن شود. این اقدامات نمادین برای جلب اعتماد جامعه است تا به موفقیتی منجر شود. آزمایش ایدز کاملا داوطلبانه است و به هیچ عنوان نمی‌خواهیم اجباری در انجام آزمایش باشد. حتی اجبار ناشی از فشار همسانان. در عین حال، ما؛ من و شما و کل جامعه، روی یک خط باریک راه می‌رویم. باید بسیار مراقب باشیم که از این سو و آن سو نیفتیم. داوطلبانه بودن آزمایش ایدز صرفا به دلیل حفظ رازداری بیمار نیست بلکه به دلیل اتفاقات روزهای پس از آزمایش است. اگر مراحل مشاوره به درستی پیش نرود و افراد صرفا در یک اقدام نمادین آزمایش داده باشند و نتیجه آزمایش هم منفی باشد، از کجا معلوم که ویروس در دوره پنجره و نهفتگی نباشد؟
من درباره اتوبوس ایدز هم این فکر را داشتم که اگر کیت‌های تست سریع، پاسخ منفی یا مثبت کاذب بدهد چه خواهد شد؟
دقت پاسخ دهی کیت‌ها در زمره مسوولیت تهیه‌کنندگان کیت‌هاست و البته این اتفاق در مورد تمام کیت‌ها ممکن است اما سعی شد که کیت‌های مورد استفاده، حساسیت بالایی داشته باشد. برای فردی با تداوم رفتارهای پرخطر، انجام یک بار آزمایش ایدز فایده‌ای ندارد چون اگر نتیجه آزمایش امروز منفی بود شاید سه ماه دیگر مثبت باشد. این فرد باید رفتارش را تغییر دهد. آزمایش ایدز یک گوشزد برای تغییر رفتار است. بعضی معتقدند اقدام نمادین شخصیت‌های مرجع یک جامعه برای انجام آزمایش ایدز، باقی افراد را هم به آزمایش ترغیب می‌کند چون می‌بینند که از انگ خبری نیست. اما بعضی هم معتقدند که یک حرکت نمادین نمی‌تواند پایدار باشد و بهتر است فرهنگ خودداری از انجام رفتار پر خطر و آزمایش به محض انجام رفتار پر خطر در مردم نهادینه شود و چنین اتفاقی هم نیازمند هیچ تشویقی نیست. وقتی انجام آزمایش برای استخدام و ورود به دانشگاه و حضور در یک دوره خاص را نمادین یا اجبار کردیم به این معناست که فرد، پس از انجام آزمایش به هر رفتاری مجاز است.
نتیجه منفی آزمایش به او گفته که با وجود رفتار پر خطر هم بیمار نشده پس رفتارهای پر خطرش را ادامه می‌دهد.
این همان خط باریکی است که باید مراقب دو سمت آن باشیم. ما می‌خواهیم یک رفتار پایدار باشد.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar

ویدیو مرتبط :
افزایش بیماران مبتلا به ایدز در کشور