رتبه دیپلماسی علمی ایران برتر از ترکیه/ توسعه دیپلماسی علمی کشور نیازمند فعالیت‌های گسترده‌ای است

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری فارس به نقل از اداره روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین المللی مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، محمدجواد دهقانی رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) اعلام کرد: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی بند ششم از سیاست‌های ابلاغی علم و فناوری را به دیپلماسی علمی یا مواردی که به صورت کامل تحت تاثیر دیپلماسی علمی و فناوری هستند اختصاص داده‌اند که بر این اساس ردیف‌های مرتبط با دیپلماسی علمی و فناوری عبارت از توسعه و تقویت شبکه‌های ارتباطات علمی ملی و فراملی، گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم با سایر کشورها، استفاده از ظرفیت‌های علمی و فنی ایرانیان مقیم خارج و جذب متخصصان برجسته سایر کشور است.

وی افزود: موارد اول و دوم دقیقا به معنی دیپلماسی علمی فناوری بوده و یکی از مهم‌ترین راه‌های حصول مورد سوم نیز دیپلماسی علمی و فناوری است. اما دیپلماسی علمی و فناوری چیست و چگونه می‌توان از آن برای تبدیل علم به قدرت استفاده کرد؟

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اظهار داشت: استفاده از قدرت علمی و فناوری به منظور توسعه و تعمیق روابط دیپلماتیک با سایر کشورها مهمترین تعریف دپیلماسی علمی و فناوری است. هر چند جایگاه پژوهشگران و عالمان علم و فناوری در جوامع مختلف متفاوت است، اما شواهد نشان می‌دهد که در هر جامعه‌ای نقش بدنه علمی به ویژه جامعه دانشگاهی در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی نظامی بسیار با اهمیت است.

دهقانی عنوان کرد: این نقش گاه به طور مستقیم با تصدی مشاغل مدیریتی و مشاوره‌ای یا به صورت غیر مستقیم با تعلیم و تربیت دانش آموختگان اثر خود را نمایان می‌سازد. این دانش آموختگان بعدا در مشاغل مهمی در سطح کشورها به کار گمارده می‌شوند. دامنه اثر جامعه دانشگاهی و پژوهشگران در یک کشور فقط به دانشگاه‌ها محدود نمی‌شود، بلکه به کل ارکان آن کشور باز می‌گردد.

دهقانی تصریح کرد: دیپلماسی علمی و فناوری به صورت عملیاتی در اولین سطح به تعامل دو محقق در دو کشور مختلف حول محور انجام یک پژوهش، فناوری یا نوآوری اطلاق می‌شود که هر یک می‌توانند به صورت یک فعالیت پژوهشی مشترک یا ثبت اختراع یا یک محصول ارائه گردند. این تعامل می‌تواند بین چندین محقق از چند کشور یا چندین دانشگاه یا موسسه تحقیقاتی یا صنعتی صورت پذیرد. اعتماد علمی و اخلاقی مهم‌ترین عنصری است که در طول زمان بین محققان شکل گرفته و فضا را برای پژوهش‌های مشترک بعدی باز

می‌کند.

به گفته وی، زمانی که این تعاملات علمی در سطح گسترده‌ای بین محققان دو یا چندین کشور به شکل بلند مدت صورت پذیرد تاثیر آن قابل ملاحظه خواهد بود. این تعاملات در سطحی بالاتر از محقق، تعاملات بین موسسات و دانشگاه‌های دو یا چند کشور را در بر می گیرد که به صورت شریک ثابت تحقیقاتی یکدیگر محسوب می‌شوند.

رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) در ادامه گفت: علیرغم اینکه کشورهای پیشرفته‌تر به لحاظ علم و فناوری، دیپلماسی علم و فناوری را در بطن سیاست‌های علمی‌شان قرار داده‌اند و از آن به شدت پشتیبانی می‌کنند، اما آن‌ها در مهندسی دیپلماسی علمی و فناوری در ابتدای راه هستند. مهندسی دیپلماسی علمی نیازمند نظام و ابزارهای خاصی است که هدف آن توسعه هدفمند تعاملات علم و فناوری است. با این حال کشورهای بلوک غرب شبکه تعاملات علم و فناوری منسجمی را بر مبنای سیاست‌های علمی به ویژه در یک دهه گذشته ایجاد کرده‌اند.

دهقانی اظهار داشت: اینکه طول عمر سیاست‌های پشتیبان توسعه روابط بین کشورهای بلوک غرب عمدتا به یک دهه اخیر می‌رسد و کشور این مهم را جزء سیاست‌های علم و فناوری خود آورده جای تقدیر دارد که این مهم درک شده است.

دهقانی افزود: هر چند جمهوری اسلامی ایران رتبه کمیت  تولید علم  یعنی تعداد مدارک و مقالات علمی ثبت شده در پایگاه‌های استنادی بین المللی خود را در طی سالیان گذشته افزایش داده است، اما برای ارتقای جایگاه دیپلماسی علمی و فناوری باید برنامه ریزی جدی صورت گیرد.

به گفته دهقانی، اطلاعات استخراج شده از پایگاه استنادی آی.اس.آی در تاریخ نهم آبان‌ماه نشان می‌دهد که اگر کل تولیدات علمی دنیا در فاصله 2012 تا 2014 را گردآوری و براساس کشورهای تولید کننده رتبه‌ها را تحلیل کنیم، آنگاه رتبه کمیت تولید علم جمهوری اسلامی ایران 21 است که شامل تمام اطلاعات مدارک منتشر شده در کنفرانس‌ها و مجلات علمی بین المللی معتبر می‌شود.

وی گفت: حال اگر تنها مدارک ثبت شده در مجلات معتبر علمی در این پایگاه را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، رتبه کمیت تولید علم کشور به 20 ارتقا خواهد یافت، اما رتبه دیپلماسی علمی کشور وضعیت متفاوتی را نشان می‌دهد.

دهقانی افزود: متاسفانه رتبه دیپلماسی علمی کشور در بین 50 کشور که بیشترین تولیدات علمی دنیا را تولید کرده اند 49 است. به عبارت دیگر در حوزه دیپلماسی علمی، کشور به تلاش و برنامه ریزی جدی نیازمند است.

وی گفت: براساس اطلاعات مستخرج شده نزدیک به22 درصد مدارکی که توسط پژوهشگران کشور در فاصله زمانی 2012-2014 در مجلات بین المللی معتبر منتشر شده اند با مشارکت سایر کشورها بوده است. کشور سوئیس با وجود اینکه رتبه 15 کمیت تولید علم دنیا را در اختیار دارد، اما به دلیل اینکه 69درصد از مدارکش را با مشارکت بین المللی تولید می‌کند، رتبه دوم دیپلماسی علم دنیا را در اختیار دارد.

وی اضافه کرد: بعد از سوئیس کشور اتریش در جایگاه سوم دیپلماسی علمی دنیا را در اختیار دارد. کشور اتریش دارای رتبه کمیت تولید علم یا تعداد مقالات منتشر شده در مجلات معتبر  24 ولی  67 درصد تولید علم این کشور حاصل فعالیت مشترک این کشور با سایر کشورهای دنیا است. به طور کلی بیش از نیمی از 50 کشور برتر تولید کننده علم دنیا، حداقل 50 درصد تولید علم خود را به صورت مشارکتی تولید می کنند و 76درصد این کشورها بیش از 40 درصد تولید علم خود را با مشارکت سایر کشورهای دنیا تولید می‌کنند.

وی اظهار داشت: کشور ترکیه از لحاظ کمیت تولید علم رتبه 17 دنیا را کسب کرده است، اما دیپلماسی علمی در این کشور بسیار ضعیف است، به گونه‌ای که این کشور رتبه 50 دپیلماسی علمی در بین 50 کشور برتر تولید کننده علم دنیا را دارد. این واقعیت نشان می‌دهد که ترکیه الگوی مناسبی برای مقایسه توسعه علمی نیست.

رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) ادامه داد: هر چند دپیلماسی علمی در بین کشورهای خاورمیانه در خلال سال های گذشته رشد کرده است، اما در مقایسه با کشورهای اروپای غربی کشورهای خاورمیانه نیازمند تلاش بیشتری برای ارتقا جایگاه دیپلماسی علمی دارند.

وی گفت: بر اساس اطلاعات استخراج شده، رتبه دیپلماسی علمی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های  2005-2000 برابربا 24 درصد در 2008-2006 برابر 21 درصد و در سال‌های 2011-2009 به حداقل میزان یعنی 20 درصدو در 2014-2012 به میزان 22 درصد افزایش یافته است. این در حالی  است که  در سال 2002-2000 حدود 29 درصد از تولید علم کشورهای خاورمیانه با مشارکت بین المللی تولید می‌شد و در سال 2014-2012 این رقم به 38 درصد افزایش یافته است.

دهقانی گفت: کشورهای آمریکای شمالی نیز در طول 15 سال گذشته در حوزه دیپلماسی علمی 1414 درصد رشد داشته‌اند. در سال 2002-2000  حدود 23 درصد تولیدات علمی کشورهای آمریکای شمالی با مشارکت بین المللی به رشته تحریر در آمده است. این رقم در سال 2012 تا 2014 به 37 درصد افزایش یافته است.

دهقانی گفت: علیرغم جایگاه رفیع علمی کشور در سطح بین المللی، استفاده از این پتانسیل برای توسعه دیپلماسی در بین کشورهای منطقه و جهان نیاز به تلاش فراوان و برنامه ریزی جدی دارد. جایگاه فعلی دیپلماسی علمی کشور شایسته نظام قوی علمی کشور نیست. این در حالی است که در سند سیاست های کلان علم و فناوری بر گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی بویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور تاکید شده است.

دهقانی در پایان گفت: در آخرین گزارش ارائه شده توسط نظام رتبدی تایمز در سال 2016-2015، به طور متوسط امتیاز دانشگاه های کشور از وجهه بین المللی 13 از 100 است که تقریبا نسبت به سایر شاخص های بررسی شده در این رتبه بندی، دانشگاه‌های کشور در این شاخص ضعیف تر عمل کرده‌اند. همکاری‌های علمی بین المللی یکی از راه‌های بهبود وجهه بین المللی دانشگاه‌ها است.

وی گفت: همکاری با مراکز معتبر علمی در سطح جهان، کشورهای اسلامی و منطقه باعث ارتقا هر چه بهتر دیپلماسی علمی شده و همچنین باعث شکوفائی هر چه بیشتر علمی کشور و توسعه ارتباطات با جهان بویژه کشورهای اسلامی می‌شود. علیرغم این لازم است ماهیت دیپلماسی علمی درک شده و بر اساس یک نقشه راه و برنامه راهبردی معین عمل شده تا از برنامه‌های مقطعی و غیر آینده نگر در آن پرهیز شود.

انتهای پیام/

ویدیو مرتبط :
دکتر عباسی :دیپلماسی سینمایی و دیپلماسی معرفتی