موسیقی فجر و کلید واژه تغییر

به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، سی و یکمین دورهٔ جشنوارهٔ موسیقی فجر قرار است از 21بهمن تا یکم اسفند ماه برگزار شود. جشنواره یی که گرچه عده یی شاید به دلیل شباهت نامش به جشنوارهٔ مهم فیلم فجر، در پیِ آن بوده اند تا آن را هم به مانند همتای سینماییش مهم ترین رویداد موسیقایی سال معرفی و قلمداد کنند، اما در طول سال ها برگزاری آن، نشان داده که هرگز نتوانسته به حدّ و اندازه جایگاه، اعتبار و اثرگذاری جشنوارهٔ فیلم فجر دست یابد.البته این باور، تنها مختصِ نگارندهٔ این سیاهه نیست؛ زیرا همین که مدیرانِ امسالِ جشنواره بیش از هر چیز در سخنان خود کلیدواژهٔ «تغییر» را به کار می برند، گواهی است بر این مدّعا در واقع همین «تغییرخواهی» و مدام از تغییر دَم زدن های مدیران جشنواره، گویای این است که سرانجام مدیران و مسئولان موسیقایی نیز به این باور رسیده اند که جشنوارهٔ موسیقی فجر، بیش از آنکه شریان حیاتی یا دست کم ویترین یک سال فعالیت موسیقایی کشور باشد، یک دورهمیِ کم فروغِ تشریفاتی بوده است.نخستین تغییر اما در جشنوارهٔ امسال، پدیدار شدنِ منصبی نوظهور بود که سرانجام پس از چند ماه، منصبی دیگر را نسخ کرد؛ حمیدرضا نوربخش (مدیرعامل خانهٔ موسیقی)، با حکم علی مرادخانی معاون هنری ارشاد منصوب شد. «مدیرِ» سی و یکمین جشنوارهٔ بین المللی موسیقی فجر. همین سِمَتِ تازهٔ نوربخش موجب شد تا علی ترابی که منصبِ دبیری اجرایی جشنواره را به عهده داشت، هم خودش و هم منصبش با جشنواره خداحافظی کرد.مدیر جشنواره، رفتنِ دبیر اجرایی جشنواره را به تفاوت و تغییر ساختاری جشنواره در این دوره ربط داده و گفته است که «در این ساختار تازه، دیگر دبیر اجرایی جشنواره نداریم و این مدیر است که با توجه به وظیفه های محولهٔ دبیر اجرایی، کارهای جشنواره را انجام می دهد. البته ترابی از همان ابتدا نگرانی خود را برای کار در این شیوهٔ اجرایی اعلام کرده بود، زیرا ذهنیت وی با ما در حوزهٔ اجرایی تفاوت داشت که در نهایت با تمام همکاریی که ترابی با ستاد جشنواره داشت، تصمیم گرفت تا در این فضا حضور نداشته باشد.از این تغییر پُست که بگذریم، تغییر بعدی جشنواره برمی گردد به عنوانِ آن؛ یعنی اینکه دیگر نمی گوییم «جشنوارهٔ بین المللی موسیقی فجر»؛ و به جایش می گوییم «جشنوارهٔ موسیقی فجر». چرایی این تغییر را هم نوربخش این گونه توضیح داده اند که «به اعتقاد من وجود کلمهٔ 'بین الملل' در عنوان جشنواره ضرورتی نداشت، زیرا این یک موضوع واضحی است که در یک جشنواره به اندازهٔ جشنوارهٔ موسیقی فجر، بخش بین المللی وجود دارد، بنابراین آنچه برای ما در این دوره از جشنواره دارای اهمیت ویژه یی بوده، تبدیل جشنوارهٔ موسیقی فجر به یک برند بین المللی معتبر در منطقه و دنیا است».از این تغییرِ بازی با الفاظی نیز که بگذریم، می رسیم به تغییرهای بنیادی ترِ جشنواره. مسئولان جشنواره اعلام کرده اند که در دورهٔ تازه، بیش از هر چیز به دنبال آن هستند که جشنوارهٔ موسیقی فجر را جایزه محور کنند؛ و به نظر می رسد این جدّی ترین، مهم ترین و نیز درست ترین تغییر این دوره باشد. در واقع مسئولانِ جشنواره به درستی دریافته اند که آنچه موجب می شود جشنوارهٔ موسیقی نیز به مانند جشنوارهٔ فیلم فجر به سوی جدّی شدن و جدّی گرفته شدن گام بردارد، همین رقابتی کردنِ درستِ فضای جشنواره و دادن جایزه هایی به نسبت درخور، به برگزیدگان است.مدیران جشنواره، ساز وکارِ این جایزه دادن را این طور اعلام کرده اند که قرار است از این پس، جایزهٔ جشنواره در بخش آلبوم، کنسرت و نیز بخش جانبی به برگزیدگان داده شود. اما امسال گویا قرار است تنها در بخش آلبوم رقابت صورت گیرد و آلبوم هایی که از مهر 92 تا مهر 94 تولید شده، مورد داوری قرار می گیرند؛ در نتیجهٔ این داوری ها نیز جایزه هایی به بهترین ها در بخش های آلبوم با کلام، آلبوم بی کلام، آهنگ باکلام، آهنگ بی کلام، خواننده، آهنگساز، تنظیم کننده، تکنواز، نخستین اثر، ترانه سرا و ملودی پرداز و گروه، داده خواهد شد.تا همین جا، این اتفاق، حتی به همین شکلِ ناقص، بدعت بسیار خجسته یی است که چندین حُسن مهم دارد. نخستین آن در این است که جایزه دادن، جایزه گرفتن و داوری کردن برای دادن جایزه، جشنواره را رفته رفته معتبرتر و جدی تر می کند.دیگر اینکه این جایزه دادن ها، موجب می شود بین هنرمندان رقابت شکل بگیرد و این رقابت، سبب تقویت انگیزهٔ هنرمندان در بهبود بخشیدن کیفیت و گاه کمیّت اثرهای موسیقاییشان خواهد شد. موسیقی دانی که بداند، جایی هست که اثرش را می بینند و داوری اش می کنند و اثرِ خوب را ارج می نهند، خواه، ناخواه هنگامی که در طول سال می خواهد آلبومی بسازد یا کنسرتی بگذارد، گوشهٔ ذهن خود جشنواره و داوری و جایزه اش را فرا یاد خواهد داشت و همین، انگیزه یی خواهد شد برای بهتر بودن و بهتر به چشم آمدن. آن گاه است که جشنواره از حالت تشریفاتی و خنثی بودنِ خود درخواهد آمد و در روند فعالیت های موسیقاییِ یک سالهٔ موسیقی کشور می تواند اثرگذار باشد.البته رسیدنِ به این جایگاه و مرتبه، افزون بر آنکه چندین سال تلاش و پشتکار و زحمتِ صد چندانِ مدیرانِ مسئول جشنواره را می طلبد، به برآورده شدن دقایق و ظرایف دیگری هم نیازمند است که به قول حضرت خواجه «صد نکته غیر حُسن ببیاید که تا کسی / مقبول طبع مردم صاحب نظر شود».یکی از این نکته ها بر می گردد به اعتمادی که جشنواره برای شرکت کنندگان خود ایجاد می کند. اعتمادی که در مرتبهٔ نخست، از نگاهِ دسته بندی نشدهٔ مدیران جشنواره نسبت به همهٔ هنرمندان متولد می شود و در مرتبهٔ بعد با چینشِ جامع و به دور از هدفمندی و مصلحت اندیشی هیئت داوران رشد می کند و دست آخر به سبب داوری های علمی، فنّی و به دور از حبّ و بغض داوران، جا می افتد و در دل حاضران می نشیند. البته که مدیران جشنواره کاری بس دشوار، اما شدنی، برای تأمین این اعتبار دارند.نکتهٔ ظریف دیگر، بر می گردد به کیفیت جایزه؛ بی تعارف باید بپذیریم که، اینکه جایزهٔ هر جشنواره چه و چه قدر باشد، رابطهٔ مستقیمی با رشد انگیزهٔ شرکت کنندگانِ آن جشنواره دارد. مدیران جشنوارهٔ سی و یکم موسیقی فجر نیز خود به اهمیت این موضوع آگاهند، از این رو برای جشنواره، حامی مالی گرفته اند. البته همین جا تذکری ضروری می نماید؛ اینکه حمایت مالیِ حامیان (که دست بر قضا خودشان نیز از اهالی فعال موسیقی هستند) ساز و کار فنّی و محتوایی جشنواره را دستخوش جهت گیری و جهت دهی های شخصی – گروهی نکند.اما دربارهٔ جایزه و میزان انگیزه بخشیِ آن، باید این را توجه داشت که ارزش جایزهٔ جشنوارهٔ هنری، تنها به نقدی بودنِ آن نیست، بلکه می توان ساز و کاری را پی ریزی کرد که در کنار جایزهٔ نقدی، از برگزاری کنسرت یا تولید آلبوم های بعدی افراد برگزیده، حمایتِ جدّی مادی و معنوی شود. در این صورت است که جشنواره می تواند در طول سال موسیقایی کشور (از جشنوارهٔ یک سال تا سال بعد) جریان ساز باشد و سلیقه های موسیقایی سازندگان و نیز مخاطبان اثرهای موسیقایی را جهت دهی کند و حتی تعالی بخشد.افزون بر این نکته ها، یکی از مهم ترینِ این دقیقه ها و ظرافت ها که جشنوارهٔ موسیقی فجر را جلوه و اعتبار خواهد بخشید، رعایتِ این اصل مهم و تغییرناپذیر است که «شَرفُ المکانِ بالمَکین»؛ اگر فرض کنیم که اکنون سال 1374 است و بسیاری از استادان بزرگ موسیقی ایرانی زنده هستند، به یقین تفاوت خواهد داشت جشنواره یی که در آن، استادان فرامرز پایور، پرویز یاحقی، علی تجویدی، جلیل شهناز و حسن کسایی هستند و «دیگران» نیز هستند؛ با جشنواره یی که در آن، تنها «دیگران» حاضر هستند. پس مسئولان جشنوارهٔ موسیقی نیز اگر می خواهند برای این جشنواره، اعتباری در حدّ جشنوارهٔ فیلم فجر به دست آورند (هرچند که مدیر جشنواره گفته در طراحی جایزه، از جایزهٔ جهانی «گرمی» الهام گرفته)، باید هر طور که شده استادانِ هر رشته و بزرگانی که مردم با ساز و آواز آن ها خاطره دارند را مجاب به حضور در جشنواره کنند؛ نه حضور زینت المجالسی، که حضوری برای هنرنمایی، برای خواندن و ساز زدن.مسئولان جشنواره باید شراطی را فراهم کنند که محمد موسوی و جمشید عندلیبی در جشنواره نی بزنند. استادان محمد اسماعیلی، فضل الله توکل، هوشنگ ظریف و فرهنگ شریف با وجود کسالت ها بیایند و برای تشنگان موسیقی ساز بزنند. محمد جلیل عندلیبی و عباس خوشدل دوباره در کنار شهرام ناظری و علیرضا افتخاری قرار گیرند تا آنها نیز با صدای پر خاطره اشان، خاطره بازی کنند با مردمِ خاطره باز. مدیران کاری کنند تا بلبل گیلان استاد ناصر مسعودی، بیاید به جشنواره و بخواند؛ علی رستمیان، رضایی پایور، شاهزیدی، سراج، حصیری، بیایند و بخوانند.مهیار فیروزبخت و جهانشاه برومند به یاد یاحقی و ملک ویلون بزنند و شفیعیان و یاسری و محمد جواد ضرابیان و فریدون شهبازیان حاضر باشند و بسیاری دیگر که بودنشان به جشنواره اعتبار می بخشد، بیایند به جشنواره. مدیران اگر می خواهند که جشنواره پُر رونق شود و جدی گرفته شود، باید ناز استادان را بکشند تا آن ها را مجاب به حضور کنند. اگر چنین شد، علاقه مندان نیز با عشق صف می کشند برای حضور در تالارهای جشنواره، چراکه در این صورت، سلیقه های گوناگون، دلخواهِ خود را در جشنواره حاضر خواهند یافت و برای دیدن و شنیدن هنرنمایی آن ها، از جشنواره استقبال می کنند.به هر روی با بی رحمی دلسوزانه یی باید این را گفت که اگر مدیرانِ جشنواره، همین امروز اقدام کنند برای اینکه جشنوارهٔ موسیقی فجر از یک دورهمی تشریفاتی، تبدیل به مهم ترین رویداد موسیقایی کشور و حتی منطقه شود، تازه چندین سال بعد است که به تدریج ثمرهٔ مهم و ماندگار و معتبر آن را اهالی موسیقی خواهند چشید؛ روزی که البته شاید این مدیران پُست و منصبی نداشته باشند، اما کار بزرگشان تا ابد در تاریخ جشنواره ماندگار خواهد ماند؛ و این بیش از هر چیز، ایثار، دلسوزی و تعهد به هنر را می طلبد.نگارنده امیدوار است، پس از پایان برگزاری دورهٔ سی و یکم جشنوارهٔ موسیقی فجر، همگان نشانه هایی از آغاز روند تبدیل وارهٔ موسیقی ب مهم ترین رویداد موسیقی کشور را ببینند و احساس کنند.از: امیرحسین دولتشاهیفراهنگ**3067**1027