ششمین فصل کاوش شهر پارسه تخت جمشید پایان یافت

باشگاه خبرنگاران/ ششمین فصل کاوش های باستان شناسی مشترک باستان شناسان ایرانی و ایتالیایی در شهر پارسه تخت جمشید با کشف آثاری تاریخی پایان یافت.

 به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ،علیرضا عسکری چاوردی سرپرست هیات باستان شناسی امروز "سه شنبه " با اعلام این خبر افزود:برنامه پژوهشی هیات باستان شناسی مشترک ایرانی ایتالیایی به مدت 50 روز در ماههای شهریور،مهر و آبان سال 1394در محوطه تل آجری انجام شد.

وی گفت: در این برنامه ،علاوه بر بکارگیری روشهای دقیق باستان شناسی وتخصصهای مرتبط نظیرمطالعات آب وهواشناسی کهن، زیست باستان شناسی، استخوان باستان شناسی ازانواع آزمایشهادرخصوص موادآلی وکانی وفنون پیشرفته مطالعات ژئوالکتریک، ژئوفیزیک ونقشه برداری استفاده شد. تمام یافته وداده های حاصل ازاین مطالعات درسیستمهای علمی طبقه بندی ودرانواع بانکهای اطلاعاتی مورداستفاده وارزیابی واقع شد.

عسکری چاوردی گفت :در این فصل کاوش با کشف کتیبه بابلی مشخص شد که بنای موجود در ویرانه های تل آجری دروازه بوده است. در واقع متن کلمه بابلی حک شده در زمینه آجر لعابدار از " دروازه" نام برده است.

وی گفت :در فصل پیش بخش دیگری از همین کتیبه کشف شد که در آن کتیبه خط میخی فارسی باستان نیز از کلمه شارو به معنی شاه نام برده شده بود.

او افزود: بدلیل اینکه بنای مکشوفه در قرن ششم قبل از میلاد بنا شده بود، این بنا پس از ویرانی، طی 25 قرن به تلی از آوار هزاران قطعه آجر تبدیل شده است. در طی این سده ها، کتیبه هایی که در راهروی مرکزی این بنا وجود داشته فروریخته و در آوار ساختمان پراکنده شده است. لذا، مهمترین کشف در این فصل کاوش، شناخت همین آجر نبشته لعابداری است که کلمه دروازه در آن ذکر شده است.

عسکری با اشاره به اینکه یکی از مهمترین بخش های واقع در حریم تخت جمشید، بخش شمال غربی تختگاه است که به مجموعه فیروزی معروف است گفت : مطالعات هیات باستان شناسی در سالهای اخیر بر آن قسمت متمرکز شده است. جائی که امروزه ویرانه های بنائی معروف به تل آجری در آنجا کاوش می شود.

او افزود:مطالعات جامع تل آجری واقع در 3 کیلومتری شمال غربی تختگاه تخت جمشید را بایستی در چارچوب کلی تحقیقات پیشین شهر پارسه مورد بررسی قرار داد.

سرپرست ایرانی کاوش تصریح کرد:ما همانند برخی از محققان پیشین تصور می کنیم که ناحیه باغ فیروزی به طور کامل بخشی از شهری بود که به اقامتگاه سلطنتی در تخت جمشید مرتبط بوده است. بقایای استقرار هخامنشی در نزدیکی روستای فیروزی به مرور توسط باستان شناسان مورد توجه قرار گرفت و نواحی اطراف تختگاه به منظور مکان یابی جایگاه مقدس سلطنتی درون محدوده وسیع تر شهر بررسی می شد. مطالعاتی که از یکصد سال پیش تا به امروز ادامه داشته است.

وی گفت :در این فصل بر اساس نتایج کاوش سه گمانه شماره 11، 12 و 13، نقشه و ساختار بنای تل آجری بر اساس بخش های مشخص شده در کاوش و همچنین نتایج به دست آمده از بررسی ژئوفیزیک، ژئو مغناطیس و الکتریسته بازسازی شد. بر اساس اطلاعاتی مقدماتی بدست آمده ازکاوش این فصل به این نتیجه رسیدیم که پلان این ساختمان تقریباً با جهات اصلی جغرافیایی غرب/ شمال غرب- شرق/ جنوب شرق و شمال/ شمال شرق – جنوب/ جنوب غرب انطباق دارد.

این ساختمان بنای چهارگوش است که ابعاد هر ضلع آن حدود 40 متر در محور شمالی جنوبی و 30 متر در محور شرقی – غربی بوده است. دیوارهای قطور این ساختمان به ضخامت حدود 10 تا 12 متر، دور تا دور اتاقی مستطیل شکل به ابعاد 40 متر مربع در مرکز مجموعه قرارمی گرفته که این اتاق مرکزی با راهرویی به عرض 5 متر در دو ضلع جنوب شرقی و شمال غربی به بیرون باز می شده است.

این باستان شناس در ادامه گفت :در واقع چشم انداز بنای تل آجری در این فصل از کاوش با شناسایی سازه های معماری یک بنای بزرگ با نام و نشان کتیبه ای که از دروازه نام می برد، روشن شد.

محور ارتباطی این دروازه در فاصله 100 متری جنوب آن یعنی در محوطه تل فیروزی 5 کشف شد که در آنجا کاخی بزرگ به ابعاد 55 در 60 متر وجود دارد. محدوده بین دروازه تل آجری و کاخ مکشوفه اخیر را پردیس هایی فرا گرفته بود که امروزه بخشی از سازه های آبرسانی این پردیس در محل وجود دارد و اطلاعات حاصل از بررسی ژئوفیزیک وجود باغ ها و سیستم های آبرسانی این قسمت را روشن کرده است.

وی در ادامه گفت و گو با خبرنگار سایت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت :تعداد 1900 قطعه آجر لعابدار رنگین از این بنا بدست آمد که بخش عمده ای از این آجرهای لعاب دار مزیّن به انواع نقوش ترکیبی حیوانات بالدار هستند.نقشهای برجسته موجود در این تصاویر ترکیبی از حیوانات اسطوره ای ایران باستان در سبک و سنّت هنر جنوب غرب ایران شوش و بین النهرین در هزاره اول ق.م است.

تمام بدنه بیرونی و راهروی بزرگ بنای دروازه این بخش از شهر پارسه به آجرهای لعابدار رنگین مزیّن بوده است و در ساخت این دروازه هزاران قطعه آجر به ابعاد 33 در 33 به ضخامت 11 سانتی متر بکار رفته است. این بنای بزرگ پس از دوره هخامنشی به تلی از خاک تبدیل شده به گونه ای که امروزه ساکنان محلی آن را تل آجری نام نهاده اند.

عسکری تصریح کرد :با توجه به وجود تعداد 12 بنای باستانی دوره هخامنشی در این بخش از حریم تخت جمشید به احتمال زیاد به دلیل وجود مشابهت زیاد بین آجرهای لعابدار مکشوفه از بنای دروازه مکشوفه جدید با نقوش اسطوره های بین النهرین و به ویژه دروازه ایشتار در بابل بین النهرین و مشابهت نزدیک پلان کاخ بزرگ مکشوفه در فیروزی 5، به نظر می رسد این بخش از شهر پارسه در دوره های آغازین عصر هخامنشی در دوره کوروش بزرگ و یا کمبوجیه در امتداد محور بناهای تخت گوهر، کاخ ها و محوطه های باستانی همجوار آن و پردیس های محور ارتباطی تختگاه تخت جمشید،بنا شده است.

وی گفت : با کشف این دروازه، خلاء تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره کوروش(559-529 پ.م) و کمبوجیه(529-521 پ.م)وپیش از به قدرت رسیدن داریوش در سال 521 پیش از میلاد روشن می شود .

برنامه این فصل به سرپرستی مشترک باستان شناسان دوره هخامنشی علیرضا عسکری چاوردی عضو هیات علمی بخش تاریخ و باستان شناسی دانشگاه شیراز و پروفسور پی یر فرانچسکو کالیری از بخش باستان شناسی دانشگاه بولونیا ایتالیا با حمایت و مدیریت پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه و معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان فارس و پایگاه میراث جهانی تخت جمشید انجام شد.

هیات مشترک باستان شناسی ایتالیایی – ایرانی در فارس از سال 1387تا1392مشغول انجام گام اول این برنامه بوده اند و دوره 5ساله دوم مطالعات ازسال 1394-1398 به صورت برنامه مشترک پژوهشی بین بخش باستان شناسی و تاریخ دانشگاه شیراز و بخش میراث فرهنگی دانشگاه بولونیا،با مدیریت و پشتیبانی پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور و همکاری پایگاه پژوهشی تخت جمشید و سازمان مرکزی میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشورو استان فارس در حال انجام است.

مهمترین کشفیات این دوره از مطالعات باستان شناسی شهر پارسه ،کشف دروازه ای است که با آجرهای لعاب دار رنگین بنا شده است .این دروازه با دروازه شهر بابل در جنوب بین النهرین درعراق امروزی معروف به دروازه ایشتار شبیه است.

تخت جمشید در سال 521 پیش از میلاد در روزگار داریوش هخامنشی بنا نهاده شد و تا پایان حکومت هخامنشیان در سال331 پیش از میلاد به عنوان مهمترین پایتخت سیاسی و مذهبی هخامنشیان مورد استفاده قرار گرفت.

چشم انداز تختگاهی که کاخ های هخامنشی روی آن بنا شده است، با شناسایی بیش از 100 اثر و بنای باستانی بزرگ در پیرامون تختگاه همواره منظری شهری را برای کاخ های هخامنشی قابل تصور ساخته است. بناهایی که در محدوده ای 600هکتاری بنام عرصه و حریم تخت جمشید پراکنده اند و حدفاصل فضاهای خالی بین این آثار را پردیس هایی فرا می گرفته است.

باستان شناسان از حدود یکصد سال پیش تا به امروز در پی شناخت کارکرد این آثار باستانی واقع در حریم تخت جمشید هستند و تلاش دارند تا تحلیلی فضایی از انسجام و ارتباط معنایی در مفهوم شهر برای کاخ های تختگاه و بناهای وابسته به آنها در دشت پیدا کنند.