جامی همچون آفتاب

«دولت آفتاب، اندیشه سیاسی و سیر حکومتی علی(ع)»نویسنده: مصطفی دلشاد تهرانیناشر: دریا، چاپ اول۵۴۵ صفحه، ۶۵۰۰ تومانشما می‌توانید کتاب «دولت آفتاب، اندیشه سیاسی و سیر حکومتی علی(ع)» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب آنلاین خرید کنید.*****حضرت علی (ع) با انقلاب سیاسی و در پی اقبالی همگانی و اصراری مردمی به حکومت‌داری دعوت شدند و با وجود مشکلات و موانع بی حد و اندازه، با برنامه‌ریزی انقلابی و سعه صدری نامحدود و صبر و تحملی شگفت به اداره امور پرداختند. از این جهت شباهتی قابل قیاس با تاسیس جمهوری اسلامی به واسطه انقلاب اسلامی دارد و آنچه در این قیاس به نظر مهم و مبرم می‌رسد، مطالعه و شناخت هرچه بیشتر حکومت و شیوه حکومت این امام معصوم است. البته در طول سال‌های اخیر به خصوص پس از نام‌گذاری سال ۱۳۷۹ با نام امام علی (ع) توسط مقام معظم رهبری پژوهش‌هایی در این راستا انجام گرفته است اما به هیچ وجه برای هر چه بیشتر نزدیک و شبیه شدن جمهوری اسلامی ایران به حکومت اسلامی و شیعی آن حضرت، کافی نیست. یکی از تلاش‌هایی که توسط انتشارات دریا در این حوزه انجام گرفته است، کتاب دولت آفتاب است که با ارائه بخش‌هایی از اندیشه‌های سیاسی حکیمانه و سیره حکومتی پسندیده امیرالمومنان (ع)، پس از مروری بر شکل گیری دولت آن حضرت به بحث درباره دولت و بیعت، مفهوم، جایگاه، ماهیت و اهداف آنها پرداخته شده، سپس زمام‌داران و اوصاف و شرایط‌شان و مهم‌ترین لوازم زمام‌داری در اندیشه و سیره علی (ع) مطرح شده است. آن‌گاه مسئله اقبال و ادوار دولت‌ها و این‌که عوامل بقا و پایداری دولت‌ها یا فنا و نابودی آن‌ها از نظر علی(ع) چیست؟ عزت و ذلت دولت‌ها از دیدگاه امام علی(ع) در چه چیز است؟سپس اصول اداره امور، یعنی اصولی برخاسته از اندیشه سیاسی و سیره حکومتی امام علی(ع) برای مدیریت ارائه شده است که پای‌بندی به این اصول در اداره امور مایه راستی، دادگری، پابرجایی و سیر به سوی اهداف الهی دولت اسلامی است. سپس نظام اداری در اندیشه و سیره اما علی(ع) و ویژگی‌ها و مختصات آن و ساختار و سازمان آن در کتاب دولت آفتاب مطرح شده است. جناب مصطفی دلشاد در اثر خود بدون شتاب زدگی و با حوصله، جزئیات سیره حکومتی و شیوه مدیریتی ایشان را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد و از قضا، جدا از اهداف و آرمان جمهوری اسلامی، مسائل پیش‌روی ما نیز در حال حاضر در بسیاری از موارد مشابهتی نزدیک با مشکلات آن حضرت در آن مقطع دارد. لذا حکومت پژوهی حضرت علی(ع) در پنج سال حکومت ایشان برای ما ضروری است، که کتاب دولت آفتاب تلاش کرده به این موارد توجه داشته و به آن بپردازد. موضوعات اساسی کتاب عبارت است از مروری مختصر بر شکل گیری حکومت حضرت، اندیشه سیاسی و سیر حکومتی امام علی(ع) که شامل بحث‌هایی پیرامون دولت، بیعت، زمام‌داران حکومت و شرایط آنان و وظایف‌شان است و همچنین اقبال و ادبار در دولت‌ها، اصول اداره امور کشور و حکومت که شامل عدالت، مدارا، برپاداشتن حق، میانه‌روی، نظم، مساوات، پای‌بندی به پیمان و نفی سبیل است. در ششمین بخش کتاب به شرح نظام اداری حکومت امیرالمومنین(ع) روی آورد که محورهایی چون اهلیت‌ها، گزینش، آموزش و تربیت، تامین زندگی و امنیت کاری، ارزشیابی، نظارت و بازرسی و رفتار کارگزار با مردم را داراست. مطالعه این پژوهش برای همه کسانی که در ریشه‌های اندیشه سیاسی در اسلام و علوم سیاسی یا مدیریت تحصیل و پژوهش می‌کنند و همچنین مدیران و مسئولان در جمهوری اسلامی ایران مورد نیاز و جزو بایسته‌های مسئولیت‌شان است، چرا که ضمن آشنایی با نحوه مدیریت و رهبری آن حضرت در اداره کشور، به بسیاری از آسیب‌های خود در کشور که متاسفانه به پای اسلام و دین نوشته می‌شود پی‌می‌برند و درصدد اصلاح امور برمی‌آیند. یکی از چالش‌های ما در حوزه اندیشه سیاسی جمهوری اسلامی و حتی جهان اسلام، مسئله‌ی میان اسلامیت و جمهوریت است که دلشاد در بخش دولت امام علی(ع) می‌گوید: در منظر امیرالمومنین(ع) دولت اسلامی شأنی الهی و مردمی دارد. رویی به حق و رویی به خلق دارد، همان گونه که امام حق، یک روی به حق و یک روی به خلق دارد؛ همان گونه که در مفهوم ولایت، میان والی و رعیت فاصله و جدایی نیست، در دولت اسلامی نیز میان پیشوای حق و مردم فاصله و جدایی نیست. هم چنین بر اساس خطبه‌ای از حضرت مثال می‌آورد: ای مردم، این امر(حکومت) امر شماست. هیچ کس جز آن‌که شما او را امیر خود گردانیدید، حق امارت بر شما ندارد. ما دیروز هنگامی از هم جداییم که من پذیرش ولایت شما را ناخوشایند داشتم، ولی شما این را نپذیرفتید و جز به این که من دولت تشکیل دولت رضایت ندادید. آگاه باشید که من کسی جز کلیددار شما نیستم و نمی‌توانم حتی یک در هم به ناروا از بیت‌المال برگیرم. لذا استدلال می کند که آن حضرت معتقد بود که حکومت باید با خواست و رضایت مردم شکل بگیرد. دولت حق زمانی می‌تواند اعمال قدرت نماید و در اهداف و برنامه‌های خود توفیق یابد که پیوسته از مشروعیت الهی و مقبولیت مردمی برخوردار باشد. دولت اسلامی همه مشروعیت و حقانیت خود را براساس ویژگی‌هایی که باید در آن لحاظ شود، از جانب ذات اقدس الهی می‌یابد و بر اساس خواست و رضایت مردم، اهداف الهی و قوانین حکومتی را مطابق شریعت مقدس اسلام محقق کند. دیگر موضوع جذاب و بنیادینی که در دولت آفتاب مورد بررسی قرار می‌گیرد و بر اساس قرآن و اندیشه سیاسی حضرت علی(ع) به آن نگریسته می‌شود و در این مجال نیز ضرورت بازتاب دارد، مسئله اقبال و ادبار دولت‌هاست، که در قالب سوالاتی نظیر این که آیا دولت‌ها همچون اشخاص، بنابر سنتی حاکم بر هستی، حیات و مرگ دارند و این حیات و مرگ پیرو قوانینی مشخص است؟ آیا همه دولت‌ها محکوم به انهدام و فروپاشی‌اند و آنها را سرآمدی است یا این‌گونه نیست؟ آیا چون سرآمد دولت‌ها فرارسد، سقوط و نابودی‌شان حتی نه ساعتی به تاخیر می‌افتد و نه پیش؟ چه علل و عواملی سبب اقبال دولت‌ها و ادبار آنها می‌شود؟ عوامل عزت و ذلت دولت‌ها چیست؟ سوالاتی از این دست موضوع فصل چهارم کتاب حاضر است.* کارشناس علوم سیاسی و روابط بین الملل