نماز قضايي که گناهان را مي آمرزد

تبيان/ در ميان نوافل روزانه، ماهانه و سالانه، نماز شب از فضيلت بيشتري برخوردار است که قرآن و روايات بر آن تأکيد فراوان دارند.
قرآن مجيد با لحن بسيار شوق آور از شب بيداران زنده دل ياد کرده، مي فرمايد: «تَتَجافي جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ» [سوره سجده/۳۲، آيه۱۶]
از بستر خواب پهلو تهي کنند، پروردگارشان را با بيم و اميد بخوانند و از آنچه روزيشان کرده ايم انفاق کنند.
مرحوم طبرسي از امام باقر و امام صادق عليهما السّلام نقل مي کند که: «منظور از مؤمنان در اين آيه شب زنده داراني هستند که براي اقامه نماز شب از بستر گرم خويش بر مي خيزند. [مجمع البيان ج۸، ص۱۰۷]
آن گاه قرآن مجيد از پاداش بزرگ و نفيسي که خداوند به زاهدان شب عنايت مي کند، خبر داده، مي فرمايد: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّهِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما کانُوا يَعْمَلُونَ» [سوره سجده/۳۲، آيه۱۷]
هيچ کس نمي داند که در ازاي کاري که انجام داده اند، چه (پاداش مهم) و چشم روشني اي براي آنها نهفته شده است.
حضرت امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه شريفه فرمود: «ما مِنْ حَسَنَهٍ إِلاّ وَ لَها ثَوابٌ مُبَيَّنٌ فِي الْقُرْانِ إِلّا صَلاهُ اللَّيْلِ فَإِنَّ اللهَ عَزَّ اسْمُهُ لَمْ يُبَيِّنٌ ثَوابَها لِعِظَمِ خَطَرِها قالَ: فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ» [مجمع البيان ج۸، ص۱۰۹]
هيچ کاري نيکي نيست جز آنکه پاداشش در قرآن بيان شده است مگر نماز شب که خداوند به خاطر عظمت شأن آن ثوابش را برملا نکرده و فرموده است: فَلا تَعلَمُ نَفس».
چنانچه (ارشاد القلوب ص 316 به نقل بحار ج 87 ص 161) امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ عملى نيست که بنده انجام دهد مگر اينکه خداوند در قرآن ثوابى براى آن بيان کرده جز نماز شب که ثوابى براى آن مشخص نکرده بواسطه ارزش زيادى که نزد خداوند عزيز داشته لذا در اين آيه مى فرمايد: از بسترهاى گرم حرکت مى کنند و از روى بيم و اميد به دعا مى پردازند و از امکانات خود انفاق مى کنند هيچ کسى نمى داند خداوند چه چيزها براى آنها پنهان کرده که موجب روشنى چشم ايشان مى شود، به پاداش اعمالى که انجام مى دهند.

علل مخفي نگه داشتن پاداش نماز شب
ممکن است در اينجا اين سؤال پيش آيد که چرا پاداش عظيم نماز شب مخفي نگاه داشته شده است؟ اين سؤال را به سه شکل مي توان پاسخ داد:
۱. کارهاي ارزشمند و عظيم چنان است که حقيقت آنها به سادگي قابل درک نيست، درعين حال پنهان داشتن پاداش آنها نشاط انگيزتر است.
۲. قرّه العين و چشم روشني، آن قدر بزرگ و گسترده است که دانش انسان از رسيدن به تمام خصوصيات آن ناتوان است.
۳. چون «نماز شب» مخفيانه و دور از چشم ديگران انجام مي گيرد، پاداش آن نيز پنهان و دور از چشم مردمان است. [مجمع البيان ج۸، ص۱۰۹]
رهبران بزرگوار اسلام نيز با تعبيرهاي گوناگوني مردم را به انجام اين عمل بزرگ تشويق مي کردند که در اينجا به يک نمونه آن بسنده مي کنيم؛ معاذ بن جبل گويد: «روزي رسول اکرم صلي الله عليه و اله به من فرمود: اگر مايلي راه هاي خير را به تو نشان بدهم. سپس فرمود: «... قيام الرّجل في جوف اللّيل يبتغي وجه الله» [بحارالانوار ج۸۷، ص۱۲۳.]
(يکي از راهها) برخاستن مرد در دل شب در پي يافتن رضاي خداست.

ساده ترين نوع نماز شب
در روايات آثار بسيار زيادي را در اهميت نماز شب بيان کرده اند که کم و بيش همه مي دانيم. در ادامه راحت ترين شکل خواندن اين مستحب مؤکد به نقل از حجة الاسلام عالي مي پردازيم:
اگر ايستاده خوانده شود که چه بهتر، ولي اگر نمي توانيم ايستاده بخوانيم، در حالت شکسته آن را به جا آوريم:
4 تا دو رکعتي مثل نماز صبح،
بعد دو رکعت به نيت نماز شفع ؛ رکعت اول حمد و سوره فلق
رکعت دوم حمد و سوره ناس
يک رکعت به نيت نماز وتر
حمد و 3 مرتبه سوره توحيد و 1 مرتبه سوره فلق و 1 مرتبه سوره ناس و در قنوت 70 مرتبه استغفر الله ربي و اتوب اليه و حداقل 40 مؤمن از بندگان زنده و يا کساني که از دنيا رفته اند را دعا کند.
نکته قابل توجه اينکه حتما لازم نيست اين 40 نفر از علما و بزرگان باشند، از بستگان، پدر، مادر و .. همه را دعا کنيم.
اينکه خداوند متعال اين اجازه را داده که انسان در نماز شب دعا کند، خود نشان از رحمت واسعه اوست و نعمت و فرصتي است که خود و ديگران را از فيوضات حضرت حق بهره مند نمايند، در اين زمينه لازم نيست که شما حتما مومنين معروف را دعا کنيد بلکه بهتر اين است که از نزديکان و خويشان و دوستان نزديک خود شروع نماييد، که در روايت به همين مطلب اشاره شده است: ابوذر گفت: پيامبر صلّي اللَّه عليه و آله و سلم مرا به هفت چيز توصيه نمود؛ دوستي با تهيدستان، دوري از ثروتمندان، صله رحم، اينکه سخن غير حق بر زبان نياورم، از ملامت ديگران در انجام فرمان الهي نترسم، به زير دستان خود نگاه کنم، به بالاتر از خود توجهي نکنم (و وضع زندگي تهيدستان را ببينم نه ثروتمندان (ارشاد القلوب- ج 1 ص 195) که دعا نيز خود از مصاديق صله رحم مي باشد.
بنابر اين به ياد ديگران بودن خود نوعي صله است ... چرا که صله رحم، خير خواستن، متصل بودن به او و به ياد او بودن است و چه صله اي بهتر از به ياد کسي بودن در نماز شب است و به نظر يکي از مهمترين بخش هاي نماز شب همين دعاي براي غير و طلب مغفرت براي ۴۰ مومن است که مومن با اين نوع عبادت نه تنها کم تر در چاله ي حسادت و کينه و سوءظن و... اسير مي شود بلکه مهرباني و کرامت با روح او قرين مي شود.
با به جا آوردن اين نماز در حقيقت اين آيه قرآن کريم را اجابت کرده ايم که مي فرمايد: وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى أَنْ يَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً"(آيه 79 اسراء)
اما ممکن است به دلايلي نتوانيم اين مستحب را هر چند ساده به جاي آوريم .
در باب نماز شب چند نکته را بايد مورد توجه قرار دهيم:

1- اينکه نماز را خالصانه براي شکر و محبت به محبوب خود بخوانيم و البته در کنار خود مي توانيم حاجاتمان را هم طلب کنيم چرا که خود خداوند فرموده: ...وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ...: ...و هرگاه بندگان من، از تو در باره من بپرسند، [بگو] من نزديکم، و دعاى دعاکننده را- به هنگامى که مرا بخواند- اجابت مى کنم... (بقره، آيه 186)
2- براي نماز حال داشته باشيم و به اندازه ي حالمان بخوانيم چنانچه در اينجا نکته اي را از مرحوم شيخ محمد بهاري (رحمة الله) استاد عرفان آية الله قاضي به نقل از آية الله فاطمي نيا دام ظله عرض مي کنيم: شيخ محمد بهاري در نامه اي به شاگردش به اين مضمون مي فرمايد: اگر ديدي که نتوانستي در موکب سلطان شرکت کني، در کنار بنشين و عبور و گذر موکب را تماشا کن...و اگر از تو پرسيدند بر سر راه چرا نشسته اي؟ بگو مگر نگاه کردن موکب سلطان گناه دارد؟
که آية الله فاطمي نيا در توضيح اين کلام مي فرمايند: موکب سلطان مراد کاروان انبياء و اولياء مي باشد که در حرکت هستند و هيچ گاه توقفي ندارند ( مثل اينکه در يک سفر ، فردي از ابتداي حرکت تا رسيدن به مقصد در خواب است و از تماشاي مناظر محروم مي ماند و ديگري بيدار است و تمام جاذبه ها و زيبايي ها را مي بيند)
مي فرمايد: اگر براي نماز نتوانستي خودت را به اين سير برساني و شرکت کني، لاااقل در همان رختخواب خودت يادي از خدا و محبوبت بکن.
3- اگر اصلاَ نتوانستيم براي نماز شب بلند شويم، خسته بوديم و فقط براي نماز صبح توانستم بلند شويم، و بعد نماز صبح ديديم که حالي براي نماز داريم، به فرموده عده اي مفسرين با توجه به آيه وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَةً لِّمَنْ أَرَادَ أَن يَذَّکَّرَ أَوْ أَرَادَ شُکُورًا (فرقان، 62) : و اوست کسى که براى هر کس که بخواهد عبرت گيرد يا بخواهد سپاسگزارى نمايد شب و روز را جانشين يکديگر گردانيد.... قضاي آن را مي توانيم به جا آوريم.
چنانچه رسول خدا (صلي الله عليه و آله) فرمود: همانا خداوند تبارک و تعالى البته نزد فرشتگان خود مباهات مي کند به آن بنده که قضاى نماز شب را در روز انجام دهد، و مي فرمايد: اى فرشتگان من به بنده من بنگريد که نمازى را که بر او واجب نساخته ام قضا مي کند، گواه باشيد که من البتّه گناهان او را آمرزيدم. (وسائل الشيعة، ج 4، ص:75 و 76؛ من لا يحضره الفقيه-ترجمه غفارى، ج 2، ص 202)

منابع: انديشه قم / حوزه / بيانات حجت الاسلام فاطمي نيا / بيانات حجت الاسلام عالي

ویدیو مرتبط :
چرا نماز جلوی گناهان من را نمی گیرد؟