شهرها و فضاهای عمومی هنوز آمادگی لازم برای حضور زنان را ندارند

مهرخانه/ زنان در سکونت‌گاه‌های غیررسمی و بافت‌های ناکارآمد مسایل مختلفی دارند. یکی از مسایل این زنان این است که بسیاری از آن‌ها سرپرست خانوار هستند و به دلیل فقدان پشتوانه‌های خانوادگی و مالی، فشارهای جدی‌تری بر آن‌ها وارد می‌شود. یکی از تلاش‌هایی که شرکت عمران و بهسازی بعد از تجربه‌هایی که با بانک جهانی داشته است، دنبال می‌کند، بحث توانمندسازی این زنان است.

مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بانوان گفت: شهرها و فضاهای عمومی که بستر حضور در عرصه عمومی هستند، هنوز آمادگی لازم برای حضور زنان را ندارند و طراحی فضاهای ما و فیزیکی که می‌خواهد این عرصه عمومی را در خود جای دهد، دارای ماهیتی مردانه است.

مونا عرفانیان‌سلیم؛ مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بانوان در گفت‌وگو با خبرنگار مهرخانه، در رابطه با تفاهم‌نامه‌ای که وزارت راه و شهرسازی سال گذشته با معاونت امور زنان و خانواده در زمینه توانمندسازی زنان در بافت‌های فرسوده امضا کرده‌ بود، گفت: این تفاهم‌نامه یک تجربه جدید بود که متولی آن شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری به‌عنوان یکی از دستگاه‌های تبعه وزارت راه و شهرسازی است.

او افزود: این شرکت متولی بهسازی بافت‌های ناکارآمد شهری در سطح کشور است و رویکردی که در دوره جدید دولت پیگیری می‌شود، بیشتر رویکرد توانمندسازی است تا صرفاً مداخله کالبدی در این بافت‌ها. به همین‌ دلیل، تفاهم‌نامه‌ای با معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری امضا شد؛ چون اهداف مشترکی در این زمینه داریم.

اقداماتی که در راستای تفاهم‌نامه با معاونت امور زنان و خانواده انجام شده است
عرفانیان در خصوص اقداماتی که از سال گذشته تاکنون در راستای این تفاهم‌نامه انجام شده است، بیان داشت: یکی از اقدامات ما برگزاری جلسات مشترک است که در این جلسات از دستگاه‌های مختلف دعوت می‌شود. به‌خصوص با توجه به این‌که بسیاری از دستگاه‌های تابعه وزارت راه و شهرسازی، در حوزه‌های مختلف درگیر مسایل زنان هستند.

مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بانوان خاطرنشان کرد: در وزارت راه و شهرسازی ستادی با عنوان «ستاد ملی بازآفرینی شهری» وجود دارد که جلسات آن هر دو هفته یک‌بار در وزارت‌خانه تشکیل می‌شود و تعدادی از نمایندگان وزارت‌خانه‌ها و سایر دستگاه‌هایی که هر یک مسئولیت‌هایی در رابطه با بافت‌های ناکارآمد برعهده دارند، در این جلسات حضور پیدا می‌کنند. ریاست این ستاد با وزیر راه و شهرسازی است و اعضای آن تعدادی از وزرا هستند که معمولاً نمایندگان آن‌ها در جلسات حضور پیدا می‌کنند. پیرو تفاهم‌نامه‌ای که با معاونت امور زنان و خانواده امضا شده است، نماینده‌ای از این معاونت همیشه در جلسات حضور می‌یابند. در اولین جلسه افتتاحیه این ستاد خانم مولاوردی حضور داشتند و در جلسات بعد همیشه یکی از معاونان ایشان شرکت می‌کنند.

او در ادامه گفت: در هر جلسه یکی از استان‌ها گزارش مبسوطی راجع به بافت‌های ناکارآمد و اقداماتی که در این بافت‌ها انجام می‌شود، ارایه می‌دهد. همچنین، یکی از وزارت‌خانه‌ها یا دستگاه‌ها و یکی از سمن‌ها یا مؤسسات غیردولتی فعال در این حوزه، نیز گزارشی ارایه می‌دهند. به این ترتیب، در هر جلسه گزارش مبسوطی راجع‌به بافت‌های ناکارآمد یک استان ارایه می‌شود و فرصت بسیار خوبی است تا معاونت امور زنان و خانواده از زوایای مختلف استانی، دولتی و غیردولتی در جریان مسایل بافت‌های ناکارآمد قرار گیرد.

عرفانیان در خصوص سومین اقدامی که در راستای امضای تفاهم‌نامه با معاونت امور زنان و خانواده انجام شده است، گفت: معاونت از ما خواست چند پروپوزال ارایه دهیم تا براساس آن‌ها چند طرح پایلوت به‌صورت مشترک به اجرا درآید. دو پروپوزال تقریباً آماده شده و احتمالاً یکی از طرح‌های پایلوت در خراسان رضوی انجام می‌شود. اقدام بعدی ما این است که از هفته گذشته مذاکره‌ای با خانم نژادی؛ معاون هماهنگی و برنامه‌ریزی معاونت امور زنان و خانواده داشتیم تا برنامه‌های آموزشی مشترک را آغاز کنیم. درصدد هستیم در بحث‌های نرم‌افزاری تعامل بیشتری با هم داشته باشیم.

مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بانوان در رابطه با فعالیت‌های حوزه امور بانوان این وزارت‌خانه بیان داشت: بخش زیادی از تمرکز فعالیت بخش مشاور امور بانوان دستگاه‌ها به مسایل کارکنان زن معطوف می‌شود. در وزارت راه و شهرسازی هم تا پیش از این، همین مسأله پیگیری می‌شد، اما از من خواسته شد که این مسأله به‌صورت جدی‌تر پرداخته شود و فعالیت ما صرفاً در حد مطالبات روزمره و برگزاری مراسم نباشد، بلکه ریشه‌یابی عمیق‌تری از مسایل شغلی زنان در این وزارت‌خانه داشته باشیم.

مشکلاتی که زنان شاغل در فرودگاه‌ها دارند
او افزود: حوزه‌های تخصصی زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی تنوع بسیار زیادی دارند. ورود و تمرکز بر فضای تخصصی هر یک از این دستگاه‌ها، چالش‌هایی را در رابطه با اشتغال زنان در این دستگاه‌ها در پیش رو قرار می‌دهد. مثلاً در حوزه راه، فرودگاه‌ها، ایرلاین‌ها و... که زنان بسیاری در آن‌ها به فعالیت می‌پردازند، مسایل آن‌ها به دلیل متفاوت‌بودن مسئولیت‌ها و قوانینی که در هر یک از این حوزه‌ها وجود دارد، قابل تعمیم به بخش‌های دیگر وزارت‌خانه نیست. بنابراین، رفع مشکلات این زنان یک عزم جدی می‌طلبد و ما برای شناسایی چالش‌هایی که زنان در دستگاه‌ها با آن‌ها درگیر هستند، تلاش می‌کنیم.

عرفانیان عنوان داشت: در بازدیدی که به همراه خانم مولاوردی از فرودگاه‌ها داشتم، به اهمیت این موضوع پی بردم. شما نمی‌توانید زنانی که در فرودگاه‌ها کار می‌کنند را با زن کارمندی که در یک دستگاه اداری کار می‌کند، مقایسه کنید. یکی از دلایل این مسأله این است که فرودگاه‌ها مجبور هستند تابع قوانین بین‌المللی باشند. در قوانین بین‌المللی مسایلی راجع‌به ساعت کار و... هست و سطح‌بندی خاص خودشان را دارند. بسیاری از این قوانین، کاری ندارند که شما مرد یا زن هستید؛ مثلاً در هر کشوری دوره زمانی خاصی برای مرخصی زایمان وجود دارد. این ممکن است تناقض‌هایی را با قوانین بین‌المللی ایجاد کند و در شرایطی علی‌رغم این‌که زنان از نیروهای مفید در این بخش‌ها به شمار می‌روند، ناچار به تغییر پست یا موقعیت‌های کاری خود می‌شوند. درواقع، افراد می‌بایست در آن‌جا استمرار خدمت داشته باشند تا بتوانند در برخی از این موقعیت‌ها ادامه کار دهند.

مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بانوان در ادامه گفت: شبیه این مسأله در برج مراقبت و بخش‌های بسیار حساس و استراتژیک دیگر نیز وجود دارد. من به‌عنوان یک زن می‌دانم استرس‌هایی که یک زن در طول روز دارد، با یک مرد متفاوت است و شغل حساسی مثل برج مراقبت که تعداد زیادی از پرسنل آن زنان هستند، قطعاً نیاز به حمایت‌هایی برای کم‌کردن استرس و ایجاد آرامش برای آن‌ها وجود دارد. البته، این مسایل، موردی هستند، اما در بخش‌های مختلف می‌توانیم وارد فعالیت‌های مشابه بشویم. پس یکی از فعالیت‌های جدی ما نفوذ در دل هر یک از بخش‌های جامعه زنان وزارت‌خانه است تا بتوانیم مسایل آن‌ها را در حوزه‌ای که فعالیت می‌کنند تشخیص دهیم.

شهرها و فضاهای عمومی هنوز آمادگی لازم برای حضور زنان را ندارند
او خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، در حکمی که توسط آقای دکتر آخوندی؛ وزیر راه و شهرسازی به اینجانب داده شد، به بحث احصاء حقوق زنان در چارچوب مسئولیت‌ها و وظایف وزارت‌خانه نیز اشاره شده است. یکی از چالش‌هایی که در رابطه با زنان همواره مطرح است، مربوط به تغییر نقش زنان در دهه‌های اخیر است؛ اگرچه در شرایط کنونی، عرصه عمومی، حضور زنان را بسیار بیشتر از دهه‌های قبل پذیرفته، اما در بسیاری از موارد، بسترها و پذیرش لازم در این عرصه برای حضور زنان فراهم نشده است. حضور زنان در عرصه اجتماعی بسیار زیاد شده؛ درحالی‌که هنوز ساختارها و صورت‌های اجتماعی، خود را آماده این حضور نکرده است. درواقع، شهرها و فضاهای عمومی که بستر حضور در عرصه عمومی هستند، هنوز آمادگی لازم برای حضور زنان را ندارند و طراحی فضاهای ما و فیزیکی که می‌خواهد این عرصه عمومی را در خود جای دهد، دارای ماهیتی مردانه است.

دغدغه‌ زنان و خانواده‌ها، مسأله امنیت در فضاهای عمومی است
عرفانیان با اشاره به این‌که یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های زنان و خانواده‌ها مسأله امنیت در فضاهای عمومی است، عنوان داشت: وزارت راه و شهرسازی به‌عنوان متولی ساخت و شکل‌گیری شهرها باید در این حوزه فعالیت داشته باشد. در حوزه راه و حمل و نقل، دو دسته فضا و نوع ارایه خدمت به مردم داریم که یکی در مسیرهای جاده‌ها و دیگری در ترمینا‌ل‌های شهری است که