«بخارای شریف» نخستین روزنامه فارسی‌زبان در آسیای مرکزی-1

به گزارش خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس، از زمانی که حرکت معارف پروری و تجددخواهی در قرن 19 توسط احمد دانش(1826-1897)، دانشمند و متفکر و ادیب ترقی خواه آسیای مرکزی و مولف کتاب ارزشمند «نوادر الوقایع» شروع شد، اقدام‌های روشنگرانه‌ای در این منطقه پیدا شدند که بدون شک تاسیس نخستین مدارس جدید و چاپ «بخارای شریف»، اولین روزنامه فارسی تاجیک در بخارا ادامه همین اقدامات ترقی خواهانه بود.

بخارای شریف چگونه منتشر شد

 در 11 مارس سال 1912 با ابتکار میرزا محی الدین منصورزاده (1862-1934)، تاجر و سرمایه دار بخارایی و پدر عبدالقادر محی الدین‌اف، از رجال سیاسی آن دوران و میرزا سراج حکیم (1877-1914)، نویسنده، شاعر و از شخصیت‌های ترقی خواه و روشنفکر بخارا در چاپخانه خصوصی لیوین یهودی در کاگان (شهرستانی در اطراف بخارا) اولین شماره روزنامه «بخارای شریف» منتشر شد.

برای سردبیری آن میرزا جلال یوسف زاده (1862-1931)، ادیب و محقق (سردبیر بخش فارسی مجله "ملا نصرالدین" و مدیر مسئول روزنامه فارسی "حقیقت افکار" در قفقاز) از آذربایجان به بخارا دعوت شد که نامبرده با توجه به کسب تجربه فراوان در مطبوعات در این عرصه پیشگام بود و همراه خود به بخارا حروف دستگاه چاپ و چند کارمند را نیز آورد.

محتوای بخارای شریف

 در روزنامه بخارای شریف مسائل مهم سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و تجاری و بهداشتی مورد بحث و کند و کاو قرار می‌گرفتند که محتوای بیشتر آنها دعوت به علم آموزی و فراگیری دانش، ضرورت و جایگاه علم و اهمیت زبان دانی، آشنائی با وضعیت سیاسی جهان که بیشتر جنبه اصلاح طلبی داشتند، منتشر می‌شد.

میرزا سراج حکیم که مدتی در تهران تحصیلات طبی را  فرا گرفته بود، بیشتر در زمینه اهمیت مسافرت و جهان شناسی و زبان دانی و حفظ صحت مردم، بیماری‌ها و راه‌های جلوگیری از آنها مطالب مفید می‌نوشت. وی که از کشور‌های مختلف عالم دیدن کرده بود در مقاله‌های خود امارت بخارا را با این کشورها مقایسه می‌کرد و علل و دلایل ضعف و عقب ماندگی امارت بخارا، ضرورت آموزش زبان‌های خارجی، دست آورد‌های علمی و صنعتی جهان را در مقابل خوانندگان قرار می‌داد.

 مهم ترین تالیف میرزا سراج کتاب سفرنامه "تحف اهل بخارا" بود که نویسنده در این اثر دیده و شنیده و مشاهدات خود را از سفرهای کشورهای شرق و غرب برای هم زمانانش به تصویر می‌کشید و هدف او از تالیف این کتاب نشان دادن پیشرفت‌ کشورهای دیگر و عقب ماندگی بخارا بود و در ضمن او علت پیشرفت‌های کشورهای غربی را در تکیه آنها بر علم و معارف می‌دانست.

 میرزا سراج حکیم، یکی از بنیان گذاران بخارای شریف در شماره 19 نشریه می‌نویسد: "جریده (نشریه) هر ملتی زبان گویای آن ملت است. باید حرف بزند، باید تکلم بکند. اگر قباحی (نقص و کمبود) ملت را نگوید ابدا (هرگز) وظیفه ملی اجرا نشده. اگر در پی تعریف و تمجید رفته و مداحی کنیم، عالم مارا طعن کرده (نکوهش) و سائر عالمیان خواهند خندید".

 میرزا سراج حکیم آگاه از وضع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بخارا بعد سفر‌های طولانی به ممالک شرق و غرب برای هم وطنانش کتاب "تحف اهل بخارا" را پیشکش نمود.

ادیب نواندیش همه ملک‌گیری و فتوحات پی در پی دول فرنگ را در سیاحت مردمان باعلم آن‌ها دریافته، کشف آمریکا را اول در برکت علم، بعد از همت سیاحت دانسته‌ است. همچنین تجربه‌هایی که حین سفر و سیاحت خود آموخته‌ است، چنین به رشته نظم کشیده‌ است:

چیست سفر؟ مایه علم و هنر،

 چیست سفر؟ تجربه خیر و شر.

 هست سفر مایه انجام ها،

هست سفر پخته کن خام‌ها.

 هر که سفر کرد، خورد زهر و  قند،

هر که سفر کرد، شود هشمند.

 هر که از این شربت ما نوش کرد،

کشمکش دهر فراموش کرد.

 آنچه در اثنای سفر دیده شد،

بی کم و نقصان همه واچیده شد.

به همین برکت علم و همت سیاحت بود،که بعد بازگشت از سفر، میرزا سراج حکیم همراه با ترقی خواه د‌یگر، میرزا محی الدین منصور، تاجر مشهور بخارا، در پی تاسیس یک روزنامه تاجیک شد.

انتهای پیام/ح

ویدیو مرتبط :
نماینده ولی فقیه در آسیای مرکزی و قفقاز و آناتولی