ابعاد زیست محیطی طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی

تابناک/ متن پیش رو در تابناک منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان در سفر اخیر خود به سمنان، با بیان اینکه انتقال آب دریای خزر به استان سمنان، مستلزم رعایت مسائل زیست محیطی است، گفت: «می توان آب را از دریای خزر به سمنان منتقل کرد و در عین حال همه مسائل محیط زیستی را مد نظر قرار داد تا مشکلی به وجود نیاید». این موضوع سبب شد تا «تابناک» ابعاد زیست محیطی این طرح را در گفت و گو با یکی از متخصصین مسائل گیاه شناسی و زیست شناسی بررسی کند.

 دکتر حسین آخانی سنجانی، عضو هیأت علمی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران و فارغ التحصیل رشته گیاه شناسی از دانشگاه مونیخ آلمان در گفت و گو با «تابناک» و در رابطه با خطرات زیست محیطی و اکوسیستمی طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی گفت: «این موضوع را باید در سه بخش جدا از هم یعنی بخش دریایی، مسیر انتقال و بخش کویر بررسی کرد. در بخش دریا، نخستین موضوع، بحث دستگاه های آب شیرین کن است. از آنجا که پساب آب شیرین کن ها وارد دریا خواهد شد، به مرور زمان دریا تحت تأثیر قرار گرفته و دریای خزر شورتر خواهد شد. در نتیجه به دلیل اینکه آبزیان آنجا توان زندگی در آب شورتر را ندارند، از بین خواهند رفت.

نکته دیگر آنکه محل انتخاب شده برای انتقال آب با تالاب «میان کاله» فاصله چندانی ندارد و هم اکنون به اندازه کافی آنجا زیر فشار سازه های انسان ساخت هست و اضافه شدن مجتمع های آب شیرین کن، شرایط آنجا را بدتر خواهد کرد. در حال حاضر «تالاب میان کاله» به دلیل سدهایی که بر رودهای ورودی اش ایجاد شده، از آب های شیرین قدیمی محروم است، لذا سازه های آب شیرین کن، شوری آب این تالاب را بیشتر خواهد کرد».

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: «در بخش دوم یعنی مسیر انتقال نیز نکته این است که در حال حاضر در شرق سواحل دریای خزر به دلیل سازه های انسان ساخت مانند «بندر امیرآباد» و «نیروگاه نکا» بر روی محیط زیست بار سنگینی وجود دارد. توضیح بیشتر آنکه فقط یک قسمت کوچکِ دست نخورده در نزدیکی های «محمود آباد» باقی مانده که طرح انتقال آب خزر قرار است از آنجا آغاز شود.

در این منطقه جوامع گیاهی چهار کربنه در تپه های ماسه ای وجود دارد که گونه های گیاهی نادر ایرانی هستند و در این طرح آسیب خواهند دید. ضمن اینکه در ادامه مسیر نیز عبور لوله آب از جنگل های «هیرکانی» مستلزم تخریب و تسطیح خواهد بود و این اقدام ناگزیر این گونه های طبیعی و نادر را نیز نابود خواهد کرد.

آخانی سنجانی در این باره که آیا حتماً کویر را باید با آب آباد کرد، ادامه داد: «کویر با آب آباد نخواهد شد، زیرا امکان تبخیر در کویر بین 3000 تا 5000 میلی متر است. برای درک این موضوع کافی است، در منطقه کویری یک بار آبیاری انجام دهید. در آخر خواهید دید در سطح خاک لایه ای از نمک ایجاد می شود و به همین دلیل در مناطق بیابانی نباید روی کشاورزی تمرکز کرد».

این استاد دانشگاه افزود: «ما نباید در کویر روی کشاورزی تأکید کنیم و اگر هم می خواهیم از منابع آنجا استفاده کنیم، بیشتر باید تأکیدمان روی منابع طبیعی همان مکان باشد. به عبارتی ما از کویر باید به عنوان محل سینک کربن استفاده کنیم و به منظور حفاظت از محیط زیست آنجا اجازه بدهیم گیاهانی که با شرایط اقلیمی آنجا سازش دارند، در کویر پرورش یابند».

برنده جایزه ملی محیط زیست در سال 94 در رابطه با راه حل توسعه کویر ادامه داد: «کویرهای ایران به دو نوع تقسیم می شوند؛

1-کویرهای معتدله که همان کویرهای سمنان، جندق و کلاً بالای کویر لوت هستند.
2- کویرهای حاره ای که از کویر لوت پایین تر هستند. مسئولین باید با توسعه اکوسیستم های بیابانی زمینه گردشگری را در فلات مرکزی فراهم کنند و به این نکته توجه کنند که کویرهای ایران متنوع و بی نظیر هستند. این ها همه یک فرصت خاص و خدادادی برای کشور هستند که باید با توجه به توانمندی های خودشان مورد بهره برداری قرار گیرند».

آخانی افزود: «البته من با توسعه کشاورزی سنتی، بومی و گلخانه ای در کویر مخالف نیستم و از این طرح ها حمایت هم می کنم، زیرا توسعه کشاورزی بومی باعث حفط ذخایر ژنتیکی گیاهان زراعی کویر می شود. ولی اینکه ما آب را در جای دیگر شیرین کنیم و با هزینه و خسارت های سنگین زیست محیطی انتقال دهیم و در کویر کشاورزی کنیم، باید به شما بگویم این یک اقدام احمقانه خواهد بود».

استاد تمام دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران در ادامه و در مورد پشت پرده های اقتصادی و منافع شخصی این گونه طرح ها گفت: در سه دهه اخیر به دلیل فراگیر شدن طرح های سد و انتقال آب در کشور تعداد زیادی شرکت ایجاد شد. این شرکت ها که خود به دو گروه شرکت های اجرایی و شرکت های مطالعاتی تقسیم می شوند، در حال حاضر با توجه به بالا گرفتن اعتراضات به پروژه های سدسازی و انتقال آب نگران منافع خود هستند و طبیعی است، تلاش کنند از فرصت های ایجاد شده برای پر کردن جیب خود استفاده کنند.

به نظر می رسد، آغاز دوباره طرح های مطالعاتیِ این پروژه عظیم، بیش از هر چیز مبالغ هنگفتی از از بیت المال را عاید مجریان با سابقه و با نفوذ این گونه طرح ها کند و از سوی دیگر در صورت اجرای این طرح خسارت های زیست محیطی سنگینی نظیر آنچه بر سر کارون، دریاچه ارومیه و... آمد، بر سر دریای خزر و تالاب های بی نظیر آن بیاید.

با توجه به خسارات عدیده این طرح پیشنهاد می شود مسئولین به جای تلاش برای اجرای یک طرح عظیم و پر هزینه، برای عمران و آبادانی مناطق کویری بر توانمندی های ذاتی این مناطق تمرکز کنند، زیرا مناطق کویری ایران به دلیل توانمندی های بی نظیر جهانی فرصت مناسبی برای اقداماتی نظیر گردشگری دارند، ولی تا کنون این موارد از دید مسئولین دور مانده است.



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: تابناک