اهداف آموزش عمومی قرآن از برنامه تا عمل/ نقش سند راهبردی در انس مردم با قرآن چقدر است؟

به گزارش خبرنگار فعالیت‌های قرآنی خبرگزاری فارس، در پی تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی و لزوم توسعه آموزش عمومی قرآن کریم در راستای تحقق مطالبات مقام معظم رهبری در فراگیری و انس با قرآن کریم در جامعه اسلامی، به منظور تعیین شاخص‌های مطلوب سواد قرآنی برای آحاد جامعه در ابعاد مختلف نیاز به آموزش عمومی قرآن کریم بیش از پیش احساس شد.

بر همین اساس در اجرای موارد 1 و 2 و بندهای اول، چهارم و پنجم ماده 4 منشور توسعه فرهنگ قرآنی در جلسه نوزدهم (7 مهرماه 1392) و بیستم‌ (4 آبان 1392) شورای توسعه فرهنگ قرآنی، پیشنهاد کمیسیون آموزش عمومی قرآن کریم کشور در خصوص «اهداف آموزش عمومی قرآن» به تصویب رسید که متولی آن نیز وزارت آموزش و پرورش شد چرا که علاوه بر گستردگی، شرایط لازم را برای آموزش عمومی قرآن کریم دارد.

به موجب مسئولیت وزارت آموزش و پرورش در آموزش عمومی قرآن کشور، کمیسیون توسعه آموزش عمومی قرآن در قالب کارگروه تخصصی هماهنگی آموزش عمومی قرآن به ریاست وزیر آموزش و پرورش، با حضور مدیران مرتبط این وزارتخانه و نمایندگانی از مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه (برادران و خواهران)، نماینده رئیس نهادهای قرآنی وابسته به دفتر مقام معظم رهبری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و امورخیریه، سازمان صدا و سیما، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سازمان بسیج دانش‌آموزی و اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان در وزارت آموزش و پرورش تشکیل شد. 

در چشم‌انداز نظام آموزش عمومی قرآن کریم «نهادینه شدن فرهنگ انس با قرآن و تربیت 10 میلیون حافظ قرآن در جامعه» و در رسالت آن «ایجاد تونایی خواندن همراه با فهم و تدبر در قرآن و بهره‌گیری مردم از تعالیم قرآن در زندگی» مد نظر قرار گرفته شده است اما اینکه وزارت آموزش و پرورش به عنوان متولی کمیسیون آموزش عمومی قرآن کریم تا چه حد در تحقق این اهداف موفق عمل کرده، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

اهداف آموزش عمومی قرآن کریم

همچنین در اهداف آموزش عمومی قرآن کریم آمده است:

1- تقویت ایمان و گرایش به قرآن و عترت: اعتقاد قلبی به حقانیت، جامعیت و جاودانگی قرآن مجید و جایگاه پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) به عنوان تبیین‌کنندگان علمی و عملی قرآن و محبت و مودت نسبت به قرآن و اهل‌بیت(ع)

2- توانایی خواندن قرآن: خواندن صحیح و روان قرآن کریم با تلفظ عربی حروف و حرکات در حد تمایز

3- درک معانی قرآنی کریم: درک معنای ظاهری عموم عبارات و آیات قرآن کریم

4- توانایی و التزام به تدبر در آیات قرآن کریم: آشنایی با روش تدبر و پایبندی به اندیشه و دقت در آیات قرآن برای درک بهتر مراد و مقصود آیات

5- حفظ قران کریم: به خاطرسپاری و از برخوانی بخش‌هایی از آیات و سور قرآن کریم (حداقل 3 جزء)

6- انس با قرآن: اشتیاق به خواندن روزانه و استماع قرآن کریم همراه با فهم و تدبر در آیات

7- آشنایی با علوم و معارف قرآن کریم: آشنایی با کلیات تاریخ و علوم قرآنی و شناخت معارف اساسی و ضروری قرآن کریم

8- توانایی استفاده از قرآن کریم: توانایی جست‌‌وجو و دریافت معارف عمومی مورد نیاز از قرآن با استفاده از منابع معتبر

9- تبعیت از قرآن کریم: عمل به آموزه‌های قرآن و اهل‌‌بیت(ع) در ابعاد مختلف زندگی و تحقق سبک زندگی قرآنی

به گفته حجت‌الاسلام «حمید محمدی» دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی از بین این 9 هدف اصلی دو هدف «تقویت ایمان و گرایش به قرآن و عترت» و «تبعیت از قرآن کریم» از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که سنگ‌بنای سایر اهداف است و در صورت تحقق این دو هدف سایر اهداف نیز عملی خواهد شد.

البته این اهداف بر اساس ملاحظات مختلفی تبیین و تدوین شده به طوری که در سند فعالیت کمیسیون آموزش عمومی قرآن کریم آمده است؛

1- این اهداف با عنایت به جایگاه رفیع قرآن کریم در هدایت جامعه اسلامی و جایگاه ملت بزرگ ایران به عنوان پرچمدار فرهنگ قرآن و عترت تعیین شده است؛ از این رو فاصله میان وضعیت موجود با اهداف تعیین‌شده نباید باعث عدول از شاخص‌های مورد توجه کتاب و سنت و شایسته ام‌القرای اسلامی درباره قرآن شود. اگرچه در تدوین این اهداف علاوه بر توجه به شاخص‌های مذکور امکان تحقق آن نیز مد نظر بوده است.

2- برای تحقق مجموعه اهداف مصوب لازم است برنامه‌ریزی این اهداف سطح‌بندی و ترکیب مناسب داشته باشد و رعایت تقدم رتبی مباحث و ترتیب اهمیت موضوعات مورد توجه قرار گیرد.

3- جامعه مخاطب اهداف، عموم مردم با هوشمندی و توان ذهنی متوسط است بنابراین برای سایرین و کودکان باید این اهداف متناسب شود.

4- در مورد دانش‌آموزان ضروری است این اهداف با برنامه‌ریزی دقیق، به تدریج تا پایان دوره متوسطه محقق شود.

هم اکنون 2 سال از تصویب اهداف آموزش عمومی قرآن کریم می‌گذرد؛ درست است که در اهداف و چشم‌اندازهای تعیین شده برای آموزش عمومی قرآن کریم زمان مشخصی در نظر نگرفته شده است اما انتظار می‌رفت مسئولان به ویژه مسئولان آموزش و پرورش که متولی آموزش عمومی قرآن کریم هستند اقداماتی عملی برای تحقق این اهداف و مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری اتخاذ کنند اما متأسفانه مسئولان قرآنی کشور برای توسعه سواد آموزی قرآن تنها به گسترش فعالیت‌های قرآنی می‌پردازند در حالی‌که برای اثرگذاری در امور قرآنی باید به فکر توسعه فرهنگ قرآنی بود نه برنامه‌های قرآنی. در مدارس نیز فعالیت‌های قرآنی در حوزه آموزش عمومی کلام وحی آنقدر کم‌رنگ است که حتی در بسیاری از مدارس زنگ قرآن به سایر دروس اختصاص می‌یابد در حالی که برنامه‌ریزی بسیاری برای یادگیری قران به ویژه در دوران ابتدایی صورت گرفته است اما با این سیستم آموزشی بعید به نظر می‌رسد بتوانیم در این زمینه موفقیت‌های چشمگیری داشته باشیم.

کمیسیون‌های 3گانه تاکنون اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی را به شورا ندادند

 حجت‌السلام «حمید محمدی» دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فعالیت‌های قرآنی خبرگزاری فارس از کم‌توجهی مسئولان کمیسیون‌های 3 گانه «تبلیغ و ترویج» با مسئولیت وزارت ارشاد و جامعه هدف عموم مردم، «آموزش عمومی قرآن» با مسئولیت وزارت آموزش و پرورش و جامعه هدف دانش‌آموزان و فرهنگیان و همچنین کمیسیون «پژوهش و آموزش عالی» با مسئولیت وزارت‌های علوم و بهداشت گلایه کرده و می‌گوید: تاکنون هیچ کدام از کمیته‌ها اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی را به شورا ندادند.

وی با اشاره به اهمیت وزارت آموزش و پرورش در تحقق مطالبات قرآنی رهبر معظم انقلاب اسلامی و ارتقای فرهنگ انس با قرآن در جامعه می‌گوید: اگر قرار باشد کاری در حوزه حفظ انجام شود، باید در آموزش و پرورش اتفاق بیفتد؛ چراکه این وزارتخانه پاشنه آشیل است، به همین جهت باید طوری عمل کند که در دوران مدرسه دانش‌آموزان به خوبی با فعالیت‌های قرآنی آشنا شوند. همچنین 3 نکته کلیدی یعنی تربیت نیروی انسانی و تربیت معلم قرآن، تدوین متون درسی و اجرایی کردن اهداف باید مد نظر مسئولان آموزش و پرورش باشد تا اتفاق مبارکی در زمینه‌های قرآنی کشور به ثمر برسد.

البته «علی‌اصغر فانی» دبیر کمیسیون آموزش عمومی قرآن کریم در گفت‌وگویی مراحل تنظیم و تدوین سند راهبردی این کمیسیون را جلوتر از سایر کمیسیون‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی دانسته و گفته است: گستردگی فعالیت‌های ما موجب شده تا هنوز به آنچه که مورد نظرمان است در تدوین سند راهبردی آموزش عمومی قرآن نرسیم.

نظارت ضعیف بر فعالیت‌های کمیسیون آموزش عمومی قرآن

با وجود اینکه وزارت آموزش و پرورش و سایر دستگاه‌های دولتی، عمومی و نهادهای مردمی مکلف هستند تمامی برنامه‌های درسی آموزش عمومی قرآن و همچنین دوره‌های تربیت مربی، معلم و مدرس مربوطه را بر اساس اهداف کمیسیون آموزش عمومی قرآن تنظیم کنند اما گاهی شاهد هستیم این امر اتفاق نمی‌افتد و ناهماهنگی‌هایی در آموزش عمومی قرآن صورت می‌گیرد و در مقابل آن هیچ‌گونه نظارتی وجود ندارد تا جایی که حتی در یکی از جلسات کمیسیون آموزش عمومی قرآن کریم پیشنهاد شد که کارگروه آموزش، باقیمانده کار اهداف آموزش عمومی قرآن را دنبال کند تا زحماتی که برای اهداف آموزش عمومی قرآن کشیده شده است، بی‌نتیجه نماند اما در نهایت با وجود اینکه این امر تصویب شد تا کارگروهی برای رسیدگی به موضوع تشکیل شود و نتیجه در پایان شهریور سال 1393 مشخص شود، این امر محقق نشد و کار نیمه‌تمام باقی ماند.

برای تحقق آموزش عمومی قرآن کریم، وزارت آموزش و پرورش موظف است در طراحی و اجرای تمامی دروس به ویژه فارسی، عربی و دینی تحقق اهداف آموزش عمومی اهداف را پیگیری کند. همچنین وزارت علوم وظیفه دارد به منظور تأمین نیروی انسانی لازم برای تحقق اهداف کمیسیون با همکاری دانشگاه، فرهنگیان و سایر مراکز آموزش عالی واجد صلاحیت، نسبت به طراحی و اجرای دوره‌های آموزش عالی تربیت مربی، معلم، مدرس، مدیر و پژوهشگر آموزش عمومی قرآن کریم در مقاطع کاردانی تا دکتری اقدام کند.

علاوه بر این، کمیسیون توسعه آموزش عمومی قرآن کریم موظف است نسبت به طراحی و استقرار سازوکارهای لازم برای هماهنگی و نظارت بر تحقق اهداف در برنامه آموزش عمومی قرآن دستگاه‌ها و نهادهای مختلف کشور اقدام و گزارش سالانه اجرای مصوبات را به شورای توسعه ارائه کند. این کمیسیون گزارش‌هایی به شورا ارائه داده است اما به گفته مسئولان شورای توسعه فرهنگ قرآنی گزارش‌های آن‌ها گاهی با وظایف تعیین‌شده در تناقض بوده و حتی عملکرد آموزش و پرورش برای تحقق اهدافش چندان قابل قبول نبوده است.

نقش کلیدی رسانه ملی در تحقق آموزش عمومی قرآن/ برنامه‌های قرآنی صداوسیما به رادیو و شبکه قرآن محدود شده است

در کنار این‌ها، برای توسعه آموزش عمومی قرآن کریم رسانه ملی نیز نقش مهمی دارد به طوری که در تدابیر اجرایی مصوبات تشکیل کمیسیون آموزش عمومی قرآن کریم سازمان صدا و سیما مکلف است از طریق تمامی شبکه‌ها نسبت به ترویج و فرهنگ‌سازی مؤثر برای تحقق اهداف آموزش عمومی قرآن کریم اقدام کند؛ اما متأسفانه هم اکنون شاهد هستیم صدا و سیما برنامه‌های قرآنی را محدود به شبکه قرآن سیما و رادیو قرآن کرده است و تنها در برهه‌هایی از زمان به پخش برنامه‌های قرآنی در سایر شبکه‌ها می‌پردازد؛ در حالی که انتظار می‌رود رسانه ملی با توجه به گستردگی و اهمیت، به تولید و پخش برنامه‌های قرآنی مؤثر در زمینه آموزش عمومی قرآن کریم اهتمام بیشتری داشته باشد تا از این طریق فرهنگ سواد آموزی قرآن و آموزش عمومی قرآن کریم محقق شود.

امید است تمامی دستگاه‌های مربوطه در زمینه آموزش عمومی قرآن کریم با همکاری و همدلی برای رسیدن به مطالبه مقام معظم رهبری و توسعه فرهنگ قرآنی به ویژه در امور آموزش عمومی کلام وحی گام‌های مؤثر و هدفمندی بردارند.

انتهای پیام/

ویدیو مرتبط :
ضرورت انس و عمل به قرآن