گردشگری
2 دقیقه پیش | بازگشایی اتاق لباس های محمدرضا پهلوی در کاخ نیاورانبه مناسبت روز جهانی موزه اتاق لباس های محمدرضا پهلوی در کاخ اختصاصی نیاوران بازگشایی می شود.به گزارش روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران این اتاق پس از یک دوره تعمیرات ... |
2 دقیقه پیش | سه اثر جهانی در خوزستان بدون زیرساخت گردشگریخوزستان سه اثر ثبت جهانی دارد. چغازنبیل؛ شهر تاریخی شوش و سازه های آبی شوشتر اما برای هیچ کدام از این میراث جهانی زیرساخت های گردشگری مناسبی تدارک دیده نشده است.استان ... |
ایرانسرا/ نگاهی به جغرافیای طبیعی و تاریخی استان یزد
118سفر/ استان یزد به سبب موقعیت جغرافیایىاش در فلات مرکزى ایران، داراى آبوهوای اقلیمى گرم و خشک بیابانى است، اما شرایط محلى، پارهاى دگرگونىهاى محدود در آن پدید آورده است. از یکسو ارتفاعات شیرکوه (با قله ۴۰۷۵ مترى) تا شعاع وسیعى از منطقه را تحت تأثیر عوامل مثبت خود قرار مىدهد، بهگونهای که در درهها و کوهپایههاى آن، هوا نسبتا ملایم و داراى ویژگیهاى ییلاقى است؛ اما از سوى دیگر در مرکز و مشرق استان وجود کویرهاى نمک و دشتهاى وسیع لخت و عریان بر میزان درجه خشکى و شدت شرایط کویرى افزوده است. با کجارو همراه باشید تا با جغرافیای طبیعی و تاریخ این استان آشنا شوید.
آب و هوا
استان یزد ازنظر آبوهوا به سه منطقه تقسیم مىشود:
مناطق کویرى و بیابانى که در آن تقریبا ۶ ماه از سال گرم، ۳ ماه معتدل و سه ماه دیگر از سال سرد محسوب مىشود. ـ مناطق کوهپایهاى که با حدود ۳ ماه گرم، ۴ ماه معتدل و ۲ تا ۳ ماه سرد و بسیار سرد است.
اقلیم استان یزد به دو علت اساسی خشک است. اول آنکه بر روی کمربند خشک جهانی واقع شده و دیگر آنکه از دریاهای آزاد عمان و خلیجفارس و دریاچههای داخلی و بادهای رطوبتزای دریایی بسیار دور است. عامل مهم اعتدال نسبی آبوهوای یزد که قابلیت زیست نسبتا مناسبی به آن بخشیده، ارتفاعات مهمی است که در اطراف آن پدید آمده و بهطور موضعی در بهبود هوای استان اثر میگذارند و لذا مناطقی با ارتفاع بیش از ۲۵۰۰ متر از اعتدال و رطوبت نسبی بیشتری برخوردار هستند.
متوسط دمای هوای استان ۹/۱۸ درجه سانتیگراد است. حداکثر مطلق دما در تیرماه برابر ۴۳ و حداقل آن در دیماه برابر ۲/۷ درجه سانتیگراد میباشند. بهاستثنای منطقه کوهستانی شیرکوه، سایر نقاط استان یزد اقلیم گرم و خشک و بیابانی دارد که از غرب و جنوب غربی بهطرف شمال شرقی و شرق خشکتر میشود.
میزان بارندگى
استان یزد بهطورکلی ازنظر بارشهاى جوى داراى محدودیت شدید است و همواره کسرى آب در آن وجود دارد. مقدار متوسط بارندگى سالانه در قسمتهاى مختلف استان متغیر و با ارتفاع افزایش مىیابد ولى میزان تغییر یکسان نیست.
بر اساس نقشههای باران سالانه، بارندگى استان یزد در مناطق کویرى مانند کویر سیاه کوه، ریگ زرین و درانجیر از ۵۰۰ میلیمتر در سال کمتر و خط هم باران ۱۰۰ میلیمتر.
بارندگى سالانه استان در بلندىهاى شیرکوه به ۳۵۰ میلیمتر در سال و در منطقه بوانات و باجگان به ۳۰۰ میلیمتر و بالاخره در کوههاى انجیره و خرانق به ۲۰۰ الى ۲۵۰ میلیمتر بالغ مىگردد ولى وسعت مناطقى که این ارقام را دریافت مىکنند بسیار محدود است.
بخش اعظم بارندگى استان در زمستان رخ مىدهد و پسازآن بارندگىهاى بهاره و سپس پاییزه، بارندگىهاى تابستانه در مناطق پست، صفر و در مناطق مرتفع نیز بسیار ناچیز است.
گونه های شاخص جانوری
استان یزد یکی از خشکترین مناطق حوزه داخلی کشور محسوب میشود که حدود ۵/۱۲ میلیون هکتار عرصههای منابع طبیعی را در برگرفته و در حاشیه کویر مرکزی ایران واقع شده است. سیمای منابع طبیعی استان شامل ۹/۵ میلیون هکتار اراضی کویری و بیابانی، ۵/۶ میلیون هکتار مرتع و آنچه حائز اهمیت است نقش مؤثر این منابع خدادادی در توسعه اجتماعی ـ اقتصادی استان است.
لازم به ذکر است ۱/۲ درصد وسعت استان یزد با عناوین اثر طبیعی ملی، پارک ملی، پناهگاه حیاتوحش، منطقه حفاظتشده و منطقه شکارممنوع تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست قرار دارد.
استان یزد به دلیل دارا بودن عرصههای وسیع زیستگاهی و نیز وجود خرده اقلیمهای متفاوت نظیر ارتفاعات شیرکوه، مجاورت با ناحیه رویشی زاگرس در جنوب و جنوب غرب تنوع اشکال توپوگرافی و غیره به نسبت اقلیم خشک و بیابانی تنوع مناسبی از اشکال مختلف زیستی را در خود جای داده است. بهطوریکه بر اساس اطلاعات موجود تاکنون ۱۳۰ گونه پرنده، ۵۰ گونه پستاندار، ۴۰ گونه خزنده و بیش از ۸۰۰ گونه گیاهی در استان شناسایی شده است. علاوه بر این تنوع، آنچه محیطزیست یزد را نسبت به بسیاری از زیستگاههای کشور ارزشمندتر ساخته، وجود گونههای بومی و یا دارای ارزش حفاظتی ویژه جانوری نظیر یوزپلنگ آسیایی، گورخر ایرانی، کاراکال، پلنگ، قوچ و میش، کل و بز، روباه شنی، جبیر، رودک عسل خوار، هوبره، زاغ بور، باقرقره شکم سیاه، بالابان، بحری، عقاب طلایی، لاکپشت مهمیزدار، بزمجه بیابانی و … است.
ناگفته نماند به عقیده بسیاری از کارشناسان بیش از نصف جمعیت یوزپلنگ آسیایی در استان یزد زیست میکنند. این در حالی است که وسعت زیستگاهی به همراه دستنخوردگی نسبی و نیز وجود جمعیتهای مناسبی از طعمهها، شرایط را برای زیست اینگونه ارزشمند تا حدودی مناسب ساخته است و در سایه حفاظت مستمر و زحمات و تلاشهای شبانهروزی محیطبانان زحمتکش، سایر پستانداران در معرض خطر نیز حداقل در مناطق تحت مدیریت محیطزیست شرایط نسبتا مناسبی را برای ادامه حیات دارند.
3105 تاریخ و فرهنگ
سرزمین یزد جلوههایی از باشکوهترین و درخشانترین میراث فرهنگی و تمدن کهن ادوار مختلف تاریخی ایران را در خود جای داده است. تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته است، بهطوریکه در عهد پیشدادیان، طوایف در حال کوچ از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل عبادت شد. از مهمترین مراکز اسکان اولیه این سرزمین به مهرپادین(مهریز) فهرشان، پهره (فهرج)، خورمیش، ادر (اردکان)، شواز، قلاع موبدان (میبد)، طرنج، عقدا و اشکذر میتوان اشاره کرد. شهر یزد بهعنوان محلی پاک و مقدس در رأس تمام آبادیهای مزبور قرار داشته است. درههای سرسبز و مناطق ییلاقی، چشمهسارها، ارتفاعات و قلهها، غارها، حیاتوحش و شکارگاهها و بهویژه جاذبههای کویری از خصوصیات جالبتوجه طبیعت یزد است که برخی از آنها جزء تفرجگاههای مهم مردم استان به شمار میآید.
زبان
مردم استان یزد به زبان فارسی رایج، با پارهای ویژگیهای گویشی سخن میگویند. برخی ویژگیهای گویشی در میان شهرستانهای این استان محسوس است. زبان شناسان نیمزبانهای جدید ایرانی را به دو دسته باختری و خاوری تقسیم کردهاند. لهجه یزدی جزء نیمزبانهای مرکزی دسته باختری است که در بخش باختری فلات ایران تا حدود مرزهای ایران رواج دارد. در بیشتر نیمزبانهای مرکزی ازجمله لهجه شیرین یزدی اثر آمیختگی کمتری با زبان عربی دیده میشود. زرتشتیان ساکن استان یزد در میان خود به زبان نیاکان خویش و به زبان فارسی دری سخن میگویند. زبان زرتشتیان یزد به سبب آمیزش گسترده گویشوران آن با فارسیزبانان و نیز بهرهوری از رسانههای گروهی و همچنین به دلیل پارهای عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، آمیختگی بسیار با فارسی پیدا کرده بهطوریکه آهنگ ناتوان شدن و حتی فراموششدن آن، روزبهروز تندتر میشود ولی گونه زبان دری بعضی از زرتشتیانِ ساکن روستاهای یزد، ازجمله زینآباد که کمتر تحت نفوذ عوامل فوق بوده است، پاکتر و دستنخوردهتر از گونه دری یزد بازمانده است. جدایی این دو گونه با یکدیگر بیشتر در سطح آوایی یا فونتیک، واجی یا فونولوژی، واژگان و تااندازهای دستوری است.
مذهب
پیش از ورود مسلمانان به ایران، مردم استان یزد نیز مانند مردم سایر نقاط ایران زرتشتی بودند. با انقراض حکومت ساسانیان در نیمه نخست سده اول ه. ق مردم بیشتر نقاط ایران ازجمله استان یزد نیز به دین اسلام گرویدند؛ ولی برخی از آنان با پرداخت جزیه، آیین خود را حفظ کردند و زرتشتی باقی ماندند. قریب بهاتفاق مردم استان یزد، مسلمان و پیرو شیعه جعفری هستند. از اقلیتهای مذهبی که در این استان زندگی میکنند میتوان از زرتشتیان، یهودیان، مسیحیان و … نام برد.
سوغاتیها و صنایع دستی
علاوه بر منسوجات و تولیدات پارچهای، انواع شیرینیهای خاص نیز تهیه میشود که در سراسر ایران و حتی در اقصی نقاط جهان طرفداران فراوان دارد. شیرینیهای مهم یزد عبارتاند از: باقلوا، قطاب، لوزنارگیل، پشمک، نان برنجی، حاج بادام، حاج پسته و حاج گردو، زولبیا، گوش فیل و انواع شیرینیهای خشک که بسیار ظریف، شکیل و خوشمزه پخته و عرضه میگردد.
تاریخچه شهر یزد
شهرستان یزد دومین «شهر خشت خام» و «تاریخی» جهان است. شهر یزد در بین ایرانیان، به شهر بادگیرها معروف است که درواقع، بادگیرها سیستم تنفسی شهر محسوب میشوند.
این شهر در مشرق اصفهان و در جنوب کویر لوت با طول جغرافیایی ۵۴ درجه و ۲۴ دقیقه و به عرض جغرافیایی ۳۱ درجه و ۲۵ دقیقه در ارتفاع ۱۲۴۰ متر در مرکز ایران قرار گرفته و در حال حاضر بهصورت استانداری درآمده است و یکی از غنیترین شهرهای ایران است. سه طرف آن شرق و جنوب و شمال آن را کوههای اطراف احاطه کرده و از ضلع غربی باز است که به جاده غربی اردکان و نائین و اصفهان و نیز به جاده کاشان میرسد و در جنوب بهوسیله جاده تفت و ابرقو و شیراز و از جادههای شرقی به کرمان و استان زاهدان و نیز استان بنادر جنوب و از طریق جاده طبس به مشهد مقدس مربوط میشود و بهواسطه همین راهها یزد بهصورت یک چهارراه اقتصادی درآمده است. یزد از شهرهای قدیمی ایران است، بنای آن را که بیش از آن کثه نام داشته، به یزدگرد دوم ساسانی نسبت میدهند. کثه قلعهٔ مستحکمی بود و حومهای در کنار کویر داشت، دارای دو دروازه آهنین ـ دروازهٔ ایزد و دروازهی مسجد بود. به گفته ابن حوقل و یاقوت حموی، یزد جزو استخر فارس بوده است. یزدگرد سه تن از سرداران خود ـ بیده، میبد و عقدا ـ را مأمور کرد تا سه ده در کثه بسازند و آنان به ترتیب ده بیده، ده میبد و ده عقدا را ساختند.
در دوره ساسانیان رفتهرفته شهر آباد شد. در زمان یزدگرد سوم (سلطنتش ۶۳۲ ـ ۶۵۱ م) یزد به دست لشکریان عثمان افتاد و مردم یزد، با پذیرفتن جزیه، به آیین زرتشتی باقی ماندند، بعداً دین اسلام در آنجا نفوذ پیدا کرد. یزد نزد زرتشتیان مقدس بوده و هماکنون معبدی در آن وجود دارد به نام هفته آتشکدهها از نامهای قدیمی دیگر برای این بلد لقب دارالعباده و دارالسیاده نیز هست که گویا از جانب ملکشاه سلجوقی در دوران پیش از اسلام هم شهر مقدس زرتشتیان بوده لذا ملکشاه نیز به نام قبلی آن استناد جسته و آن را دارالعباده خوانده است. در تاریخ پهلوی بنای شهر یزد را از اردشیر بابکان که شهربابک یکی از توابع یزد نیز از ساختههای اوست میدانند
روایتی که اخیرا راجع به نام قدیمی شهر یزد مورد سخن قرار گرفته نظر مرحوم حسن پیرنیا در کتاب تاریخ باستان جلد دوم است که ایشان نام قدیمی شهر یزد را ایساتیس یا فرافر ذکر کرده است. ایشان خود از اهالی نائین بوده و کاملاً به تاریخ یزد آگاهی داشته است و میگوید نام شهر یزد در قدیم ایساتیس یا فرافر بوده و در دوران سلطنت هخامنشیان به ولایات ایران منضم گشته است. یزد مرکز زرتشتیان است و دو هزار زرتشتی در آن سکونت دارند. هوای یزد، به علت نزدیکی به کویر، نسبتا خشک و باران آن بسیار اندک است. آب یزد از آبانبارها و چاههای بسیار عمیق تأمین میشود.
ویدیو مرتبط :
نگاهی به جغرافیای طبیعی ایران جغرافی دوم دبیرستان