دلایل گرایش زنان ایرانی به مواد مخدر

ماهنامه دنیای زنان - مرجان ابراهیمی سعید: اعتیاد در زنان می تواند تبعاتی را در پی داشته باشد که علاوه بر تحت تاثیر قرار گرفتن زندگی خود فرد، خانواده و اجتماع هم متاثر می شود که در سطح وسیعی نسل آینده و نسل کنونی را مورد تهدید قرار می دهد. برخی از زنان جهت کسب زیبایی ظاهری در دام اعتیاد می افتند و شرایط اسفناکی را در طول زمان برای خود رقم می زنند. در گفت و گویی با دکتر حسین ابراهیمی مقدم، روانشناس و مشاور به بررسی این شرایط و تبعات اعتیاد بانوان به مواد مخدر پرداختیم.

براساس آمار موجود درصد اعتیاد به مواد مخدر در بانوان بسیار کمتر از آقایان است و حتی ارقام از نسبت پنج درصدی به 95 درصدی سخن می گویند با این وجود چرا نگرانی نسبت به اعتیاد خانم ها اکنون بیشتر شده است؟

آمار اعتیاد به مواد مخدر در خانم ها نسبت به آقایان پایین تر است ولی نباید فراموش کرد که متوسط رشد و افزایش گرایش خانم ها به سمت مواد مخدر و افیونی دارای شتاب بیشتری نسبت به آقایان است. خانم ها نسبت به مواد محرک مثل شیشه تمایل روزافزون تری از خودشان نشان می دهند اگر این مسائل متفاوت مثل قلیان را هم اضافه کنیم میزان درصد ابتلای خانم ها خیلی بیشتر از آن چیزی است که گفته می شود و در آمارها اعمال شده است.

البته وقتی یک مرد اعتیاد پیدا کند اعتیاد وی به ماده مخدر یا محرک می تواند تاثیرات ناخوشایندی را در روی جامعه و کار خود شخص داشته باشد. به نظر می رسد اعتیاد یک خانم دارای تاثیرات بسیار ناخوشایندتری است و با توجه به اینکه جنبه و نقش رفتاری و الگو و تربیتی برای فرزندان دارد و در مسائل ناموسی و شان اجتماعی نسبت به خانم ها حساسیت بیشتری وجود دارد ابتلای یک خانم می تواند چندین برابر یک مرد به جامعه آسیب برساند.

چه عواملی منجر به گرایش خانم ها به مواد مخدر می شود؟

عوامل متعددی را می توان برشمرد؛ یکی این است که قبح استفاده از برخی مواد به نسبت گذشته کمرنگ شده است و به نظر می رسد موادی مثل سیگار و قلیان که به عنوان دروازه ورود به اعتیادهای سنگین شناخته می شوند به نسبت قبل ترها در بین خانم ها به راحتی رواج پیدا می کند و حتی به نظر می رسد خانواده ها نسبت به این مسئله حساسیت کمتری از خود نشان می دهند.

این در حالی است که گزارش شده بیش از 94 درصد کسانی که با اعتیاد دست و پنجه نرم می کنند اعتیادشان با سیگار و دخانیات آغاز شده است که این قضیه نشان می دهد خانواده ها نسبت به این قضیه حساسیت کمتری دارند و این می تواند زمینه ساز اعتیاد شود. یا بعضی از خانم ها به دلیل بخری تفکرات واهی مثل داشتن فیزیک مناسب یا لاغری به مصرف شیشه و مانند این ها روی می آورند که متاسفانه در درازمدت شرایط ناخوشایندی برایشان رقم می خورد.

از طرف دیگر متاسفانه برخی از مواقع شاهد هستیم خانم ها برای اینکه خودشان را متجددمآب و روشنفکر نشان دهند وقتی در شرایط خاصی قرار می گیرند و در شب نشینی ها یا مواردی از این دست تن به مصرف این مواد می دهند.

در پارتی ها مصرف شیشه به عنوان یک هنجار مطرح است و اگر میهمان ها آن را مصرف نکنند به نوعی هنجارشکنی می کنند. یا اینکه شاهد هستیم که در دوره نوجوانی آن طور که شایسته است وسایل و امکانات لازم برای تفریح و سرگرمی نوجوان ها به ویژه دختران ایجاد نمی شود و با یک گشت و گذار ساده در سطح شهر می توان دید در ارتباط با ورزشگاه ها ضعف داریم و حتی یک استخر معمولی می تواند بالای 30 تا 50 هزار تومان برای هر فرد هزینه داشته باشد. اما استفاده از مواد مخدر که می تواند جایگزین تفریح سالم باشد به مراتب ارزان تر و در دسترس تر است.

یکی دیگر از دلایل، تاثیرات سوء ماهواره و برنامه های آموزشی از این دست است که به طور غیرمستقیم قبح استفاده از مواد مخدر را از بین برده است و حتی می تواند این ذهنیت را در افراد به وجود بیاورد برای اینکه نشان دهند بین زن ها و مردها تفاوتی وجود ندارد و باید از همه مواردی که مردها استفاده کنند زن ها هم استفاده کنند  در حالی که این موارد می تواند درست یا نادرست باشد. مثلا در مورد رفتارهایی که اصطلاحا تحت عنوان مردانه می شناسیم نباید از بانوان انتظار بروز چنان رفتارهایی را داشت ولی با تاثیرات سوء ماهواره چنین انتظاراتی ایجاد شده و میزان آن افزایش پیدا کرده است.

در بین عواملی که گفتید نسبت کدام یک در افزایش تمایل بانوان به اعتیاد بیشتر است؟

متاسفانه استفاده به عنوان محرک از درصد بالاتری برخوردار است به طوری که تاثیرات منفی ای که مواد مخدر صنعتی ای دارند گاه این شرایط را ایجاد می کند که بگوییم کاش بیمار، مواد سنتی مصرف می کرد چون هم ضرر کمتری دارد و هم امکان بازگشت برایش فراهم است.

البته همانطور که شما هم گفتید تحریک جنسی با مواد مخدر دائمی نیست و یا تاثیر بر روی فیزیک فرد خیلی گذراست. نظر شما در این رابطه چیست؟

بله. قطعا این طور است. مثلا گاهی فردی برای بیدار ماندن از شب تا صبح به مصرف این مواد روی می آورد یا برای اینکه از لذت جنسی بیشتری استفاده کند این اعمال را انجام می دهد ولی در درازمدت کل سیستم بیولوژیک فرد مختل می شود یا از طرف دیگر، موارد بسیار زیادی را می توان برشمرد که در اثر استفاده از مواد مخدر دچار ناتوانی های جنسی شدید تا پایان عمر شده اند.

اعتیاد به مواد مخدر تبعات سنگینی برای بانوان دارد که شما هم به بخشی از آن ها اشاره کردید اگر بخواهیم به صورت تفکیک شده به این آسیب ها نگاه کنیم برای خود فرد چه تبعاتی دارد؟

اولین تاثیر آن در فیزیک فرد است که در کوتاه مدت آثار خود را نشان می دهد یعنی فرد در ابتدا احساس می کند اندام مناسبی دارد ولی پس از مدتی نتیجه عکس می دهد یعنی وقت فرد وابسته شد این تاثیرات سوء آغاز می شود حتی برخی مواد محرک اثر دوپامنرژیک دارند.

احتمال دارد حتی فرد با یک بار مصرف کردن وابسته شود و بعد از وابستگی می بینیم که در سطح بسیار نامطلوبی در زیبایی، چهره و اندام فرد تاثیر خود را نشان می دهد. در مجموع هم از بین بردن ساختار فکری و روانی فرد، ایجاد مشکل در زمینه اشتغال و فعالیت فرد، فقر، فحشا و انحرافات جنسی از جمله تاثیرات منفی مواد مخدر در فرد است.

هم چنین همین افراد هستند که به سمت رفتارهای پرخطر می روند مثل ارتباطات جنسی با افراد مختلف که همین امر منجر می شود باز همین افراد بیشتر آمار ابتلا به ویروس HIV را داشته باشند چون روابطشان قاعده مند نیست و عمدتا تحت عنوان پرخطر شناخته می شوند. پس افت شدید اخلاقی و اختلال در سیستم فکری و روانی و مشکلات شدید پزشکی که حتی می تواند منجر به سنکوپ های متعدد و از دست رفتن طول عمر شود از دیگر تاثیرات اعتیاد به مواد مخدر است و از جانب دیگر در همین افراد مسائل و مشکلات روان شناسی و احتمال توهم و هذیان افزایش پیدا می کند تا حدی که می تواند هم برای خود فرد و هم برای افراد پیرامونش خطرات جدی داشته باشد.

در محیط خانوادگی و جامعه چه تاثیر منفی می تواند داشته باشد؟

در محیط خانواده می توان گفت که نخستین و عمده ترین تاثیر بر روی تربیت فرزندان و مشوش شدن سیستم خانواده است. در چنین شرایطی خانواده آشفته و به هم ریخته است و در خیلی موارد به سمت طلاق کشیده می شود و خود این اتفاق نه تنها شرایط را بهتر نمی کند بلکه بدتر می کند و معمولا فرد وقتی طلاق گرفت سیستم حمایتی خود را از دست می دهد و عمدتا این افراد راحت تر به سبک گذشته زندگی می کنند و خانه های مجردی اجاره می کنند.

در بعضی موارد خانواده دختر معتاد را طرد می کند و به عنوان عضو خانواده نمی پذیرد یا برخلاف میل خودشان مجبور به طلاق می شوند البته گاهی هم خود افراد نمی پذیرند که دوباره زیر نظر سیستم خانواده زندگی کنند. در مجموع تنها زندگی کردن مشکلات را دوچندان می کند و ارتباطات نامشروع را افزایش می دهد. حتی کسانی که چنین مشکلاتی دارند خودشان هم نوع خود را پیدا می کنند و خانه های تیمی تشکیل می دهند که در آنجا این تاثیرات منفی افزایش می یابد.

درمجموع یک ارتباط و همبستگی معناداری بین ابتلای افراد به مصرف مواد مخدر و از هم پاشیدگی سیستم خانواده وجود دارد که در نتیجه آن شاهد فرزندانی در سطح اجتماع هستیم که بدون مادر، بزرگ می شوند.

در محیط جامعه هم شاهد تبعاتی در مقیاس بزرگ تر هستیم. بیشتر و درصد بالایی از این افراد باهوشند و دارای حرفه های مختلف هستند. خود از دست رفتن شغل به دلیل مسائل و مشکلاتی که هست، مورد سوءاستفاده قرار گرفتن توسط کارفرمایان دیگران به دلیل این مشکلی که برایشان ایجاد شده، از دست شغل فقر بیشتری را به وجود می آورد و زن معتاد برای به دست آوردن مواد به مواردی از قبیل فحشا و تکدی گری روی می آورد همه از تاثیرات اعتیاد زنان به مواد مخدر در سطح کلان است.

کمپ های ترک اعتیاد بانوان اعم از خصوصی و دولتی هم باید دارای کیفیت ویژه ای باشند آیا این کمپ ها به تعداد در کشور وجود دارند؟

من آماری از کمپ های ترک اعتیاد بانوان ندارم و باید از پیشگیری بهزیستی و دادگستری پیگیری کرد ولی آنچه مشخص است اینکه درمان افراد معتاد فقط درمان فیزیکی نیست که مواد از بدنشان پاکش شود بلکه باید روان درمانی هم بشوند.

در موارد بسیار و با درصد زیادی ما آمارهایی داریم که نشان می دهد اگر بخری از زنان معتاد ترک کنند دوره عود و بازگشت آن ها خیلی کوتاه مدت است و دوباره به سمت مصرف مواد مخدر اعم از نوع صنعتی یا سنتی گرایش پیدا می کنند و یکی از دلایلش همین است که فکر و تفکر و نوع نگاه به زندگی تغییر پیدا نکرده و مجددا وقتی در شرایطی قرار می گیرند که امکان بازگشت مهیاست همان رفتارهای قبلی را از خودشان نشان می دهند.

یکی از عواملی که منجر به کاهش اعتیاد به مواد مخدر می شود توجه و اهمیت پیشگیری است. برای پیشگیری از اعتیاد بانوان چه اقداماتی را می توان انجام داد؟

واقعیت این است راهکارهایی وجود دارد ولی به سادگی ممکن نیست؛ باید از خانواده ها شروع کنیم و در درجه اول هنر «نه گفتن» را به فرزندان آموزش دهیم یا در شرایطی قرار نگیرند که مورد تایید دیگران قرار بگیرند و در نتیجه هر آنچه آن ها می گویند را انجام دهند. از طرف دیگر عزت نفس را در فرزندان افزایش دهیم تا احساس ارزشمندی کنند تا خود آن ها برای جسم و روان خود ارزش قائل شوند و خودشان را در شرایط اضمحلال و نابودی قرار ندهند.

از طرف دیگر باید الگوهای مناسب در اختیارشان قرار دهیم. مسلمان زمانی که پدر و مادر درگیر کار و فعالیت های اجتماعی هستند از فرزندان خود غافل هستند و نمی دانند کدام فیلم ماهواره ای را نگاه می کند یا با کدام دوستش مراوده بیشتری دارد. در نتیجه این والدین نمی توانند الگوهای مناسب را در اختیار فرزندان خود قرار دهند.

قرار دادن الگوی مناسب رفتاری، اخلاقی و معنوی بخشی از وظیفه والدین است و البته بخشی دیگر بر عهده ارگان هایی مثل صدا و سیماست که باید الگوهایی از این دست را تولید کنند. در کنار متون آموزشی که نقش مهمی در تربیت فرزندان دارد، برخوردهای مهربانانه و دفع نکننده هم بسیار مهم است و باید اسبابی فراهم شود که کودک به دلیل شرایط خشن در مدرسه یا برخوردهای نامهربانانه فرار نکند و به گوشه پارک ها و جاهایی که احتمال گرایش به مواد مخدر وجود دارد سوق پیدا نکند. از طرف دیگر بالابردن سطح شعور و شناخت افراد در جامعه هم می تواند بسیار تاثیرگذار باشد.

در کدام گروه های سنی خطر گرایش به مصرف مواد مخدر بیشتر است؟ و تفاوتی بین گرایش آقایان یا خانم ها وجود دارد؟

عمدتا این افراد در دوره نوجوانی و جوانی به سمت مواد مخدر گرایش دارند و حتی در دوره های ورود به دانشگاه گرایش ها بیشتر می شود؛ یکی از دلایلش این است که کنترل خانواده ها کمتر می شود و این ذهنیت که فرزند ما دانشگاه می رود و دیگر عاقل شده ذهنیت غلطی است- البته اینکه همیشه او را تحت کنترل داشته باشند و استقلال او را به رسمیت نشناسند هم رویه غلطی است- در آن دوران والدین به یک باره فرزند خود را رها می کنند و بعضا اگر کنار خانواده هم نباشد و برای تحصیل به شهر یا استان دیگری برود مشکل بیشتر از پیش خودش را نشان خواهدداد.

راهکار هم این است که ارتباط عاطفی باید بین اعضای خانواده در سطحی باشد که فرزند کوچک ترین مسائل را با والدین درمیان بگذارد تا والدین براساس آن پیش بینی لازم را داشته باشند.

ویدیو مرتبط :
اعدام سه شهروند ایرانی در عربستان به اتهام مواد مخدر