مبارزه با داعش؛ سهم مشترک بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در سوریه

مبارزه با داعش؛ سهم مشترک بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در سوریه

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

سخنان علی‌اکبر ولایتی، رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص شرکت فعالانه ایران در نشست سوم وین در خصوص سوریه بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی داشته است. در شرایطی که هفته گذشته حسین امیرعبداللهیان، معاون امور خاورمیانه و آفریقای وزارت امور خارجه اعلام کرده بود که اگر نشست‌های سوریه مفید نباشد، ایران در آنها شرکت نخواهد کرد، علی‌اکبر ولایتی، مشاور ارشد مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل تاکید کرد که ایران با رعایت خطوط قرمز خود در این نشست‌ها شرکت می‌کند. نخستین نشست سوریه با حضور تمام بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای روز ٣٠ اکتبر در پایتخت اتریش برگزار شد و گفته می‌شود که دومین نشست یا اواخر هفته جاری یا روز شنبه آینده مجددا در هتل امپریال وین برگزار خواهد شد. نشست ٣٠ اکتبر سوریه با حضور وزرای امور خارجه ١٨ کشور به اضافه مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده سازمان ملل در امور سوریه برگزار شد. نشستی که به گفته وزرای امور خارجه روسیه و امریکا مهم‌ترین دستاورد آن با وجود حضور دیدگاه‌های متفاوت سیاسی در خصوص سوریه، عدم ترک جلسه ٩ ساعته توسط حتی یکی از حاضران بود. خبرگزاری رویترز با بازانتشار سخنان ولایتی نوشته است که پیش از این ایران از نقش منفی برخی کشورها در نشست اخیر سوریه در وین سخن گفته بود که به نظر می‌رسید منظور این کشور عربستان سعودی باشد. آنچه که از مجموع سخنان ولایتی در رسانه‌های غربی پررنگ شده این است که ایران با توجه به استانداردهای خود و همچنین لحاظ کردن خطوط قرمز در این نشست شرکت خواهد کرد: ما از متحد خود در سوریه نه تنها در صحنه نظامی که در حوزه سیاسی هم حمایت خواهیم کرد. کوتاه شدن فاصله زمانی دیدارها در خصوص سوریه با تغییر معادلات میدانی در این پرونده هم همراه بوده است. حضور نظامی روسیه در سوریه در یک ماه و نیم اخیر و بالارفتن دست داعش و تروریست‌های فعال در سوریه در بسیاری از حملات‌ تروریستی عملا بازی غرب در سوریه را با شکست روبه‌رو کرده است. نشست سوم وین در یک ماه گذشته در حالی نزدیک است که در نشست دوم خبری از طرحی برای خروج بشار اسد از قدرت و جدول زمانی در این خصوص نبود اما عربستان سعودی تاکید دارد که در نشست‌های بعدی باید در این خصوص تصمیم‌گیری شود.

در حالی که پیش‌بینی می‌شود اندک اندک جامعه جهانی از برگزاری نشست‌هایی با جمعیت دو نشست وین ١ و ٢ فاصله گرفته و ادامه تصمیم‌گیری در خصوص پرونده سوریه به بازیگران اصلی‌تر منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای واگذار شود، تحلیلگران متفاوت از همفکری‌های جدید و همزمان اختلاف راهکارهای نو میان برخی متحدان قدیمی سخن می‌گویند. حقیقت امر این است که بحران سوریه به نتیجه نخواهد رسید مگر زمانی که طرفین متنوع درگیر در این پرونده به استراتژی برد – برد تن داده و از بازی با حاصل جمع صفر پرهیز کنند. در این میان برخی از کاهش تنش میان امریکا و روسیه در این پرونده خبر می‌دهند و عده‌ای هم از احتمال اختلاف میان ایران و روسیه بر سر سرنوشت بشار اسد. هرچند که جمهوری اسلامی ایران در نشست دوم وین عملا مانع از درج بندهایی در خصوص زمان خروج بشار اسد از قدرت در بیانیه پایانی شد اما مخالفان دولت مرکزی دمشق چه در سطح داخلی و چه در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی اصرار بر تعیین جدول زمانی برای خروج بشار از قدرت دارند. موضع ایران چه در چهار سال گذشته و چه در چندماه اخیر که غرب عملا با توافق هسته‌ای به نقش ایران در منطقه هم اذعان داشته برگزاری انتخابات در سوریه و تعیین سرنوشت سیاسی این کشور در نتیجه شمارش آرای صندوق‌های رای بوده است. اما در جبهه مقابل تغییر موضعی در چهار سال گذشته رخ داده است و کشورهایی که خواهان خروج فوری و بی قید و شرط اسد از قدرت بودند و به این مساله به عنوان یک پیش‌شرط برای هر مذاکره‌ای سخن می‌گفتند حاضر به پذیرش بشار در دوره انتقالی شدند. دوره انتقالی که چند و چون زمانی و کیفی آن نیز از اصلی‌ترین مسائل مورد اختلاف میان بازیگران متفاوت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در پرونده سوریه است. هرچند که در فاصله زمانی ١٠ روز گذشته پس از نشست دوم وین، برخی از منابع از اختلاف سلیقه سیاسی میان ایران و روسیه در خصوص بشار اسد خبر داده‌اند اما به نظر می‌رسد که هم مسکو و هم تهران از ابتدای بحران بر این اختلاف‌های احتمالی اشراف داشته و در این مدت هم در حال مانور میان خطوط قرمز یکدیگر بوده‌اند. پس از نشست وین در حالی که رویترز به نقل از وزارت امور خارجه روسیه خبر داد که بشار اسد خط قرمز مسکو در پرونده سوریه نیست، همزمان معاون وزیر امور خارجه سوریه در سفر به ایران هم قویا تاکید کرد که صحبتی از دوره انتقال قدرت در سوریه نشده است و این مساله‌ای است که تصمیم‌گیری در خصوص آن به سوری‌ها وابسته است. در حالی که به نظر می‌رسد دعوت از ایران برای حضور در نشست‌های سوریه نتیجه رایزنی‌های سیاسی روسیه بوده است اما مقام‌های امریکایی در چندماه اخیر تمام تلاش خود را برای بزرگنمایی اختلاف‌ها میان ایران و روسیه به کار گرفته‌اند.

 در همین راستا، اشتون کارتر، وزیر دفاع امریکا در تازه‌ترین اظهارنظر خود با استناد به همکاری‌های مسکو و واشنگتن در مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ پیش بینی کرد که روسیه می‌تواند نقش سازنده در پایان دادن به جنگ سوریه ایفا کند. وزیر دفاع امریکا در سخنرانی در مجمع دفاع ملی ریگان با بیان اینکه روسیه با عملیات نظامی در سوریه از بشار اسد حمایت می‌کند، مدعی شد: روسیه تنها با داعش مقابله نمی‌کند، بلکه در حال حمایت از رییس‌جمهور سوریه به جای پشتیبانی از یک انتقال سیاسی است. اما اگر روسیه و امریکا می‌توانند در مسائل مربوط به منافع مشترک‌شان از جمله در خصوص برنامه هسته‌ای ایران با یکدیگر همکاری کنند، این احتمال وجود دارد که مسکو بتواند در پایان دادن به جنگ داخلی سوریه نقشی سازنده ایفا کند. وی با ادعای اینکه میان ایران و روسیه بر سر سوریه مشکلاتی وجود دارد، گفت که بعید می‌دانم ایرانی‌ها و روس‌ها با یکدیگر هم‌پیمان باشند. بحران در سوریه در حال حاضر به وضعیتی رسیده است که منافع مشترک کلان میان کشورهای درگیر بیش از اختلاف‌های جزیی و شاید ناشی از لجبازی‌ها و یارگیری‌های سیاسی قابل سرمایه‌گذاری است. اصلی‌ترین بحران متولد شده از تطویل ناآرامی‌ها در سوریه در چهار سال اخیر فعالیت‌های تروریستی داعش بوده است که این روزها نه تنها به مرزهای سوریه و عراق رسیده که جان توریست‌های امریکایی و اروپایی در شرم‌الشیخ مصر را هم تهدید می‌کند. ایران و امریکا در جریان نشست ٣٠ اکتبر برای نخستین بار در چهار دهه گذشته بر سر میز مشترکی برای بحث در خصوص رایزنی‌های منطقه‌ای نشستند. اختلاف مواضع امریکا و ایران در پرونده سوریه بر همگان مشخص است اما در حال حاضر وزرای امور خارجه تمام کشورهای درگیر در سوریه باید تلاش خود را بر کاستن از اختلاف‌ها به جای اصرار بر انشقاق‌ها متمرکز کنند تا هرچه سریع از گسترده‌تر شدن ابعاد فاجعه انسانی در سوریه کاسته شود.

به گزارش ایسنا، پایگاه خبری مستقل فرآبزرور در تازه‌ترین تحلیل خود در این خصوص با اشاره به امکان همکاری‌های ایران و امریکا در مذاکرات چندجانبه سوریه می‌نویسد: برای چند دهه کابینه‌های ایالات متحده سیاستی را در خاورمیانه دنبال می‌کردند که جمهوری اسلامی ایران را نیز شامل شود با این حال، توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترک از سوی گروه ١+٥ و ایران در ماه ژوئن راه را برای ایران و غرب باز کرده است تا مسائل امنیتی منطقه‌ای را در چارچوب تنش‌زدایی ایران- امریکا مورد توجه قرار دهند. با وجود اینکه کنفرانس ماه اکتبر در وین در رسیدن به پیشرفت در توافق سیاسی در مورد بحران سوریه به شکست انجامید، حضور دیپلمات‌های ایرانی و ‌امریکایی در این گفت‌وگوها نشان‌دهنده تغییر خطوط اشتباه در نظم ژئوپولتیکی خاورمیانه بود. در این مقاله با اشاره به خیزش پدیده داعش در عراق و سوریه آمده است: «خیزش گروه داعش در عراق و سوریه، تهران و واشنگتن را بر آن داشته است تا زمینه‌های مشترک وسیعی را پیدا کنند و داعش باعث رشد منافع از طرف مقامات غربی و ایرانی در کشف روابط تازه برای توجه به نگرانی‌های امنیتی مشترک شده است. خیزش گروه داعش، آمیخته با ورود روسیه به جنگ، واشنگتن را واداشت تا منطق تغییر رژیم در سوریه را مورد تردید قرار دهد. گرچه کابینه باراک اوباما، رییس‌جمهور ایالات متحده علناً موضع خود را درباره اینکه بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه باید از قدرت کنار رود، حفظ کرده است. این واقعیت که همه ملاحظات مستقیم نظامی ایالات متحده در سوریه نیروهای در جنگ با نظام بعث را هدف قرار داده، نشان می‌دهد که اولویت باراک اوباما تغییر کرده است. در واشنگتن تایید ضمنی به وجود آمده که بشار اسد برای امنیت ملی ایالات متحده خطر کمتری دارد. با پذیرش اینکه داعش قدرتمندترین نیرو در سوریه است که به دنبال سرنگونی بشار اسد از قدرت است، نگرانی فزاینده‌ای در غرب وجود دارد که سرنگونی رژیم منجر به برافراشته شدن پرچم سیاه و سفید داعش در دمشق خواهد شد. در این مقاله با اشاره به گفت‌وگوهای وین آمده است: هدف مشترکی در میان همه کشورهایی که دیپلمات‌های خود را به اتریش فرستادند، وجود دارد. ضرورت شکست داعش که از سوی همه جهان مورد قبول قرار گرفته، سهم مشترک تهران و واشنگتن در این نبرد را برجسته می‌کند و باعث شده تا ایالات متحده از موضع پیشین خود درباره صحبت نکردن با مقامات ایرانی درباره بحران سوریه عقب‌نشینی کند. منافع مشترک ایران و غرب در چشم‌انداز امنیتی خاورمیانه به ایجاد محیطی سیاسی کمک کرد که طی آن مقامات ایالات متحده و اتحادیه اروپا به ضرورت حل مسائل هسته‌ای و بر پیگیری تلاش‌ها برای همکاری با مقامات ایرانی برای حل درگیری‌ها در عراق، سوریه و یمن پی بردند. از زمانی که حسن روحانی در سال ٢٠١٣ رییس‌جمهور شد، وی در جست‌وجوی متقاعد کردن تعدادی از دشمنان سنتی جمهوری اسلامی ایران بوده است که این کشور، قدرتی برای ایجاد ثبات در خاورمیانه است. به نظر می‌رسد که در حال حاضر سیاستمداران غربی در این زمینه با روحانی هم‌نظر باشند. برای مثال فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اظهار کرده که توافق هسته‌ای ایران می‌تواند امکان بی‌سابقه ایجاد صلح در منطقه را باز کند. یافتن راه‌حل برای بن‌بست تهران و واشنگتن درباره برنامه هسته‌ای ایران این دریچه را باز کرده است که ضرورت دارد تا به راه‌حلی درباره معضلات خاورمیانه دست یافت. حضور ایران در گفت‌وگوهای وین نخستین معرفی بود که چگونه طنین ژئوپولتیکی توافق هسته‌ای ممکن است امتداد یابد.

ویدیو مرتبط :
دکتر ظریف : داعش تهدیدی مشترک برای منطقه است