بررسی 29 دوره پوستر‌ نمایشگاه‌ بین المللی کتاب تهران

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، بیست ونهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب از 15 اردیبهشت آغاز به کار کرده است. بخشهای مختلف نمایشگاه در این 29 دوره روند رو به رشدی را طی کرده است. یکی از بخشهای ویژه هر دوره، اطلاع‌رسانی این رویداد مهم است.  
در این مجموعه با نگاهی به پوسترهای ادوار گذشته، به بررسی کیفی «پوستر اعلان» نمایشگاه بین المللی کتاب تهران خواهیم پرداخت. 
چهار ویژگی اصلی تعریف شده برای «پوستر اعلان» نمایش اطلاعات مهم، جذب مخاطب ، تاثیرگذاری وجریان سازی برای مخاطب است. با نگاهی به کیفیت پوسترها و روند رو به رشد آنها به نقاط ضعف و قوت آنها خواهیم پرداخت.

- اولین نمایشگاه کتاب از 14 تا 22 آبان‌ماه سال 66 در محل نمایشگاه‌های بین ‌المللی تهران برگزار شد.

اولین پوستر نمایشگاه کتاب با به تصویر کشیدن افراد در حال مطالعه و ایجاد همبستگی،کتاب را راهی برای نزدیک شدن فرهنگی و همبستگی بیشتر معرفی می‌کند. در اولین نگاه برداشتی مقلدانه  از طرح برگزاری مسابقات المپیک اقتباس می‌شود که با توجه به فقدان نمونه‌های قبلی این تقلید بدیهی است.

- دومین نمایشگاه کتاب تهران با وقفه‌ای تقریبا یک‌ساله مواجه شد و 18 تا 29 اردیبهشت‌ماه سال 68 برگزار شد.

ایجاد پله به سمت نور در کتاب و آفتاب تابیده از داخل کتاب به محیط تاریک اطراف، کتاب را به نمادی برای روشنایی و روشنفکری معرفی کرده است. در این دوره نیز از رنگها در پوستر استفاده شده که نشان از تاکید مسئولان برگزاری برای استفاده از رنگ سازمانی دارد. نکته دیگر «لی اوت» کم و کوتاه است؛ اتفاقی که برای یک «پوستر اعلان» شایسته نیست. گرچه باید در نظر داشت در سالهای ابتدایی برپایی این رویداد، تجربیات این روز‌ها وجود نداشته است.

- سومین نمایشگاه کتاب 18 تا 28 اردیبهشت سال 69 برگزار شد.

این پوستر با تمرکز کامل به متن از رسالت هنریش فاصله گرفته است. در سال سوم برپایی نمایشگاه هرچند نشان ثابتی برای نمایشگاه‌های بین المللی کتاب در نظر گرفته شد و اهمیت «لی اوت» نویسی مورد توجه واقع شده اما از طرفی بیشتر به آگهی شبیه شده است. این موضوع البته ناشی از سردرگمی طراحان در تشخیص تناسب مفهوم و اعلان است. هرچند پوستر نگاهی «وکتور»گونه به کتاب داشته است، اما تصویر به دلیل کم بودن جزییات در رساندن مفهوم کتاب نتوانسته به خوبی عمل کند.

- چهارمین دوره نمایشگاه کتاب از 16 تا 26 اردیبهشت‌ماه سال 1370 برپا شد.

این پوستر با تاثیر از روز بزرگداشت سعدی قصد بیان پیشینه غنی ادبیات فارسی دارد. استفاده از کتاب غزل در تصویر و فرم فرد نشسته و گل نیز همه به درک بیشتر این مفهوم کمک کرده است. از نکات قابل توجه این پوستر دقت طراح در طراحی جزییات است. امری که باعث شده حتی دیوان شعر بودن کتاب در دست فرد نشسته مشخص شود. نگاهی به فرم نشستن و لباس ترنج‌دار فرد در پوستر مشخص می‌کند هدف طراح نمایش غنی بودن ایرانیان در ادبیات و نشر کتب بوده است.

سعدی انسان صلح طلب و از خشونت بیزاری بوده است؛ نمایش گل نیز به عنوان نماد لطافت و زیبایی ذهن مخاطب را به سمت نظریات سعدی در مورد دنیا می‌برد.

- پنجمین نمایشگاه کتاب تهران از 15 تا 25 اردیبهشت برگزار شد.

پوستر پنجمین نمایشگاه کتاب با بدسلیقگی و بی‌محتوایی کامل مواجه بود. رنگ بد زمینه و طرح اصلی که اساساً فقط کتاب نمایش می‌داد و خالی از  هر مفهومی بود. در این پوستر نیز تاکید بر استفاده از رنگهای نمادین به چشم می‌خورد. علت سیاهی پس زمینه مشخص نیست و استفاده از آن در چنین پوستری خودکشی محسوب می‌شود. نکته عجیب؛ استفاده کتاب بدون هیچ نمادی و بدون منظور است. نکته دیگر بسته بودن کتابهاست؛گرچه این حداقل نکته بود که انتظار می‌رفت رعایت شود. 

- ششمین نمایشگاه کتاب تهران 14 تا 24 اردیبهشت سال 72  برگزار شد.

این پوستر نیز با تاثیر از پوستر سال قبل از کتاب استفاده کرده است. البته در این پوستر سعی شده از تکنیک «سواد بیاض» استفاده شود. چنانچه این تکنیک نیز  به دلیل اجرای ضعیف در لحظه اول به مخاطب کتابی نمایش نمی‌دهد. البته در این دوره‌ها هدف‌گذاریهای خوبی برای «پوستر اعلان» وجود نداشته است.

- هفتمین نمایشگاه کتاب تهران از 14 تا 23 اردیبهشت 73 برگزار شد.

باز هم اصرار بر رنگها وجود دارد. رنگهایی که شاید یک لحظه جذابیت اولیه ایجاد کند اما در نگاه دقیق هدف مفهومی پوستر را زیر سؤال می‌برد. در واقع این دیدگاه وجود دارد که وقتی از رنگها بی علت استفاده شده چطور ممکن است که بقیه پوستر مفهومی عمیق در برداشته باشد. از طرفی گل کتاب بیش از حد «وکتور» شده است. اتفاقی که درک کتاب بودن را برای مخاطب کاسته است و البته ساقه‌هایی که نه در تعداد آنها دقت شده و نه حتی در کیفیت آن فقط باعث زیر سؤال رفتن کیفیت پوستر شده‌است. از طرفی منسجم نبودن «لی اوت» ذهن بیننده را درگیر و از درک مفهوم غافل می‌کند.

- هشتمین نمایشگاه کتاب از 25 اردیبهشت تا 4 خرداد 74 برگزار شد.

پوستر این دوره نماد تضعیف کتاب است. ایده بی‌معنی این پوستر فقط به بهای خلاقیت حتی موضوع را زیر سؤال می‌برد. به تصویر کشیدن کتاب محو با نماد آن روزهای تهران یعنی کوه دماوند و دشتی که کتاب را محو کرده فقط به مخاطب می‌گوید «بجای کتاب خواندن تفریح کنید. » از طرفی نه نشانی از محل برگزاری وجود دارد و نه نهاد برگزار کننده نمایشگاه.

- نهمین دوره نمایشگاه کتاب 18 تا 28 اردیبهشت 75 برگزار شد.

ایده اصلی پوستر استفاده از نماد یک سنگواره باستانی  است که در آن یکی از شخصیت‌ها، کتابی در دست دارد و این نمادی از اهمیت کتاب در تمدن ایران دارد. هر چند این ایده با برشی نامناسب از تصویر نابود شده است و البته رویش برگی که نه تنها همخوانی با تصویر ندارد بلکه به شدت نامتعارف است. در نگاه اول تفاوت کیفی عکس و نمادهای اضافه شده، مخاطب را به راحتی دفع می‌کند. اما چنانچه مخاطب در نگاه اول دفع نشود؛ برای خواندن اطلاعات پوستر نیز باید با گردنی کج و چشمانی درشت لی اوت را به سختی بخواند.

- دهمین دوره نمایشگاه کتاب از 6 تا 16 اردیبهشت ‌ماه برگزار شد.

پوستر این دوره نیز با بدسلیقگی با نمایش کره زمین و دری از جنس کتاب، قصد بیان کردن شعار «کتاب پلی برای ارتباط با دنیا» را دارد و حتی طراح به خود سختی نداده تا کمی این دو نماد را به هم مرتبط کند. به تعبیر طنز گونه تر شاید بهتر بود دست‌کم یک علامت جمع بین این دو نماد می‌گذاشتند. یکی از بدترین پوسترهای تمام ادورا تا به حال پوستر این دوره است.
مگر هدف از «پوستر اعلان» جذب مخاطب نیست؟
پس چرا مسئولین وطراح به این مهم توجهی نکرده اند؟

-  یازدهمین دوره نمایشگاه کتاب از 29 اردیبهشت تا ششم خرداد ماه سال 77 برگزار شد.

باز هم کتاب، باز هم کره زمین و باز هم متن محوری بدون طرح و برنامه
در یک نگاه کتابهای به رنگ پرچم ایران به خوبی به چشم می‌آید هرچند از خام و بی مفهوم
اساساًاین پوستر ایده خواصی ندارد و فقط هدف گزاری روی اعلام یک نمایشگاه بوده. نمایشگاهی که پوسترش خبر از یک رویداد درون شهری را می‌دهد، نه یک رویداد مهم بین المللی

- نمایشگاه دوازدهم از 14 تا 24 اردیبهشت ‌ماه 78 برگزار شد.

این پوستر هر چند با استفاده از رنگ قصد در جذب مخاطب داشته است؛ اما اصلاً موفق ظاهر نشد و خالی از نمایشگاه کتاب بود. حتی به نظر میرسد این طرح برای رویداد دیگری طراحی شده و با اضافه کردن بی مورد کتاب و نماد نمایشگاه به تصویر به پوستری قابل استفاده تبدیل شده است.

- نمایشگاه سیزدهم از 14 تا 24 اردیبهشت 79 برگزار شد.

این پوستر در نگاه اول بسیار شبیه به پوستر اولین دوره نمایشگاه کتاب بود؛ البته با تغییراتی مثل اضافه شدن نماد اصلی نمایشگاه‌‌های کتاب که به راحتی قابل دیدن نیست و از طرفی در عمق پس زمینه با دقت فراوان می‌توان نسخه‌ای از صفحه‌ی کتاب خطی را دید که حضورش فقط نشان از ذهن شلوغ طراح دارد.
باز هم استفاده از رنگها به عنوان نماد به چشم می‌خورد که  فقط حاصل فشار‌های احتمالی مسئولین برگزاری بوده است.

- چهاردهمین نمایشگاه کتاب تهران از 18 تا 28 اردیبهشت‌ ماه سال 80 برگزار شد.

 ایده «بال» دادن به کتاب نماد نمایش ترقی انسان به کمک کتاب است. ازطرفی پس از سالها لی اوت کیفیت وطراحی بهتری دارد. البته تغییر پس زمینه ها و از طرفی رنگ بد انتخاب شده برای پس زمینه ها کیفیت کار را پایین آورده است.
پس زمینه طرح دار پوستر مشخصاً برای پرکردن فضای خالی استفاده شده . اتفاقی که خوشایند نیست و البته  با کمی دقت و تامل امکان برطرف سازی آن وجود داشت.
تا این دوره مبنای اصلی پوسترهای تولیدی شکل مجسم کتاب است. فقط طی سالهای مختلف ن&