تاریخچه پردازنده های اینتل (قسمت اول)

زومیت/ پس از بررسی تاریخچه‌ی پردازنده‌های AMD در زومیت، قصد داریم تا نگاهی به تاریخچه‌ی پردازنده‌های دیگر غول این صنعت یعنی اینتل بیندازیم. در قسمت اول، پس از مرور مختصری بر تاریخچه‌ی خود شرکت، با اولین پردازنده‌های اینتل آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.
اینتل بزرگ‌ترین شرکت ساخت پردازنده از لحاظ تولید، درآمد و سهم بازار در جهان است. این شرکت در سال ۱۹۶۸ توسط رابرت نویس، گوردون مور (مبدع قانون مور) و اندرو گروو در سانتا کلارای کالیفرنیا تاسیس شد. اینتل اولین چیپ تجاری ریزپردازنده را در سال ۱۹۷۱ معرفی کرد و از آن زمان تا کنون با نوآوری‌های خود، نقش به سزایی در رشد صنعت کامپیوتر ایفا کرده است. معماری x86 در سال ۱۹۷۸ توسط این شرکت توسعه داده شد که هنوز هم متداول‌ترین معماری پردازنده‌های کامپیوترهای شخصی در جهان است.

اینتل در ابتدا طیف وسیعی از محصولات سخت افزاری را تولید می‌کرد و تا فرا رسیدن «انقلاب کامپیوترهای شخصی»، تمرکز اصلی شرکت بر روی تولید پردازنده نبود. هرچند اینتل هنوز هم محصولاتی چون چیپست مادربرد، کارت شبکه، مدارهای مجتمع و درایو حالت جامد (SSD) تولید می‌کند، اما این پردازنده‌ها هستند که بخش اصلی تجارت این شرکت را به خود اختصاص می‌دهند. جالب است بدانید نام intel علیرغم تشابه با کلمه‌ی intelligence، ترکیبی از ابتدای کلمات integrated و electronics است.

اینتل ماقبل پردازنده

امروزه ریزپردازنده‌ها به قدری زندگی ما را تحت تاثیر خود قرار داده‌اند که حتی تصور اینکه جهان قبل از اختراع آن‌ها چگونه بوده، دشوار است. در سال ۱۹۶۰، کامپیوترها فضایی به اندازه‌ی یک اتاق را اشغال می‌کردند و به قدری گران قیمت بودند که تنها در اختیار تعداد کمی از آزمایشگاه‌های دولتی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ قرار داشتند. توسعه‌ی مدارهای مجتمع در اواسط دهه‌ی ۶۰ میلادی توسط رابرت نویس (از بنیان‌گذاران اینتل) باعث شد مدارهای الکترونیکی بتوانند در ابعادی کوچک بر روی یک چیپ سیلیکونی قرار بگیرند، هرچند ادغام ترانزیستورها در سیلیکون در مقیاس بالا هنوز تجاری نشده بود.

اینتل از زمان تاسیس در سال ۱۹۶۸ همواره در تلاش بود تا استفاده از حافظه‌های نیمه رسانا را مقرون به صرفه و عملی کند. این هدف برای اینتل بسیار جاه طلبانه بود، چرا که در آن زمان حافظه‌های نیمه رسانا نسبت به حافظه‌های متداول، که از تکنولوژی هسته‌ی مغناطیسی استفاده می‌کردند، ۱۰۰ برابر گران‌تر بودند. اما بنیان‌گذاران اینتل فکر می‌کردند که مزایای حافظه‌ی سیلیکونی از جمله اندازه‌ی کوچکتر، عملکرد بهتر و مصرف انرژی کمتر، بالاخره تولیدکنندگان را به استفاده از تکنولوژی جدید مجاب خواهد کرد.

تاریخ اینتل

یکی از مهمترین نقاط عطف در تاریخ اینتل زمانی به وجود آمد که شرکتی ژاپنی با نام بیزیکام (Busicom) از اینتل خواست تا مجوعه‌ای از چیپ‌ها را برای خانواده‌ای از ماشین حساب‌های سطح بالای این شرکت طراحی کند. در آن زمان، تمام چیپ‌های منطقی (که وظیفه اجرای محاسبات و اجرای برنامه‌ها را بر عهده دارند، بر خلاف چیپ‌های مموری که تنها اطلاعات و دستورات را در خود ذخیره می‌کنند) به صورت سفارشی برای هر محصول طراحی می‌شدند. بنابراین، چیپ‌های منطقی قدیمی تک منظوره بودند و نمی‌شد از آن‌ها برای مصارف گوناگون استفاده کرد.

طراحی ماشین حساب‌های بیزیکام شامل ۱۲ چیپ سفارشی می‌شد. یکی از مهندسان اینتل با نام تد هاف، با رد کردن طرح پیشنهادی بیزیکام، تنها یک چیپ چندمنظوره طراحی کرد که دستورات خود را از یک حافظه‌ی نیمه رسانا دریافت می‌کرد. این چیپ چندمنظوره نه تنها نیاز بیزیکام برای ساخت ماشین حسابش را برطرف می‌کرد، بلکه می‌شد بدون طراحی مجدد از آن برای طیف وسیعی از مصارف دیگر نیز استفاده کرد.

چیپ جدید تنها یک مشکل داشت: بیزیکام صاحب امتیاز آن بود. هاف و دیگران می‌دانستند که با کارایی بی حد و مرزی که محصول جدید دارد، می‌توان از آن در هر دستگاهی استفاده کرد. آن‌ها اینتل را تشویق کردند تا امتیاز این محصول را از بیزیکام بخرد. در حالی که گوردون مور و رابرت نویس از سرمایه‌گذاری بر روی چیپ جدید پشتیبانی می‌کردند، بقیه‌ی مقامات شرکت نگران این بودند که محصول جدید ممکن است تمرکز اینتل را از کار بر روی هدف اصلی خود یعنی طراحی و ساخت حافظه منحرف کند. در نهایت با توجه به این نکته که هر میکروکامپیوترِ چهار چیپه، به دو واحد حافظه نیاز دارد، اکثریت مقامات متقاعد شدند تا اینتل امتیاز محصول جدیدش را از بیزیکام بخرد و بر روی ساخت این نوع چیپ‌های چندمنظوره سرمایه‌گذاری کند.

مدیر بازاریابی اینتل در آن زمان می‌گوید:

ما در آن زمان به چیپ‌های چند منظوره به عنوان راهی برای فروش بیشتر حافظه‌هایمان نگاه می‌کردیم و اساس سرمایه‌گذاریمان بر روی این محصولات نیز برای همین منظور بود.
اینتل برای بازخرید امتیاز محصولش مبلغ ۶۰ هزار دلار به بیزیکام پیشنهاد کرد و از آنجایی که شرکت ژاپنی با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کرد، پیشنهاد اینتل را پذیرفت. توافق با بیزیکام بلافاصله موجب انقلاب در اینتل یا صنعت ساخت چیپ نشد، بلکه راه اینتل برای توسعه‌ی رایانش مبتنی بر ریزپردازنده‌ها را هموار کرد.

اینتل 4004 و 8008؛ اولین ریزپردازنده‌ها

ریزپردازنده‌ی 4004 در اواخر سال ۱۹۷۱ معرفی شد. جالب است بدانید اصطلاح ریزپردازنده در زمان معرفی 4004 هنوز به وجود نیامده بود و اندکی بعد از معرفی این محصول به بازار برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت. 4004 از سال ۱۹۷۱ تا سال ۱۹۸۱ تولید می‌شد و علاوه بر اینکه اولین پردازنده‌ای محسوب می‌شود که به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت، اولین CPU کامل که بر روی یک چیپ قرار داشت نیز به شمار می‌رود. این چیپ در پوششی سرامیکی و ۱۶ پین قرار داشت و سرعت کلاک اولیه‌ی آن ۱۰۸ کیلوهرتز بود که در مدل‌های بعدی تا ۷۴۰ کیلوهرتز افزایش یافت. 4004 که با تکنولوژی ساخت ۱۰ میکرومتری (۱۰,۰۰۰ نانومتر) تولید می‌شد، از ۲۳۰۰ ترانزیستور استفاده می‌کرد و توان پردازشی آن هفت صدم MIPS (میلیون دستور در ثانیه) بود.

4004 حدود ۲۰۰ دلار قیمت داشت و قدرت پردازشی آن برابر با اولین کامپیوتر الکترونیکی، ENIAC، بود. برای مقایسه، ENIAC که در سال ۱۹۴۶ ساخته شده بود، با استفاده از ۱۸ هزار لامپ خلاء، فضایی به اندازه‌ی ۸۵ متر مکعب را اشغال می‌کرد. 4004 قادر بود در هر ثانیه ۶۰ هزار عملیات انجام دهد که در آن زمان پیشرفت بزرگی در صنعت کامپیوتر به شمار می‌رفت.

پردازنده‌ی ۸ بیتی 8008 در سال ۱۹۷۲ با سرعت کلاک ۰.۵ تا ۰.۸ مگاهرتز و بهره‌مندی از ۳۵۰۰ ترانزیستور به عنوان جایگزینی برای 4004 معرفی شد.

8008 و 4004 هر دو نقش مهمی در پیدا کردن بازار جدید برای محصولات اینتل داشتند. برای اولین بار در تاریخ، قدرت پردازشی کامپیوترها با قیمتی مقرون به صرفه برای استفاده توسط طیف وسیعی از افراد در دسترس بود. اولین ترازوهای دیجیتال در فروشگاه‌های مواد غذایی پدیدار شدند و چراغ‌های راهنماییِ مجهز به پردازنده، ترافیک را به شکل بهینه‌تری کنترل می‌کردند. میکروکامپیوترهای جدید همه چیز از صنعت پزشکی گرفته تا فست فودها، سیستم رزرو ایرلاین‌ها و حتی پمپ‌ بنزین‌ها را دستخوش تغییر اساسی کرده بودند.

پس از آن پردازنده‌ی 8080 از همین خانواده در سال ۱۹۷۴ با ۴۵۰۰ ترانزیستور، فناوری ساخت ۶ هزار نانومتری و سرعت کلاک ۲ مگاهرتز عرضه شد. این پردازنده به علت استفاده در کامپیوتر Altair 8800 و موشک‌های کروز AGM-86 ساخت بویینگ به شهرت رسید؛ هرچند هیچکدام از این پردازنده‌ها در مقیاس قابل توجه به فروش نرسیدند.

علیرغم کاربرد پردازنده‌ها و میکروکامپیوترهای جدید در طیف وسیعی از مشاغل، هنوز هم نه اینتل و نه مشتریان فکر نمی‌کردند که کامپیوترها روزی به وسیله‌ای همه‌گیر و مورد نیاز هر خانه تبدیل شود. یکی از مدیران سابق اینتل خاطره‌ی جالبی در این زمینه دارد. او می‌گوید:

در اواسط دهه‌ی ۷۰ میلادی شخصی نزد من آمد و ایده‌ای ارائه داد که اساساً یک کامپیوتر شخصی محسوب می‌شد. ایده‌ی او این بود که یک پردازنده‌ی 8080 را به همراه کیبورد و یک مانیتور در یک بسته بندی، برای مصرف خانگی به فروش برسانیم. من بلافاصله از او پرسیدم: «این دستگاه به چه دردی میخورد؟» و تنها جوابی که به ذهن آن شخص رسید این بود که زنان خانه‌دار می‌توانند از آن برای نگهداری دستور پخت غذا استفاده کنند. خود من هیچ کاربرد مفیدی در کامپیوترهای شخصی نمی‌دیدم و برای همین هیچگاه چنین طرح‌هایی را جدی نگرفتیم و دوباره به آن فکر نکردیم.

iAPX 86، اولین پردازنده‌ی ۱۶ بیتی

پردازنده‌ی 8086 اینتل که با نام iAPX 86 نیز شناخته می‌شد، اولین پردازنده‌ی ۱۶ بیتی تجاری اینتل بود. این چیپ همچنین آغازی بود بر عصر پردازنده‌های x86. با داشتن ۲۹ هزار ترانزیستور و ساخته شده با فناوری ۳ هزار نانوم