معامله اسرائیل و ترکیه در سوئیس

دنیای اقتصاد/ متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

اسرائیل و ترکیه به یک توافق مقدماتی دست یافتند تا براساس آن روابط دیپلماتیک خود را پس از چند سال «انجماد در روابط» از سر بگیرند. از سال 2010 که کماندوهای اسرائیلی به شهروندان ترکیه‌ای روی کشتی «ماوی مرمره» که در پی ارسال کمک به مردم غزه به دلیل محاصره اسرائیل بودند،حمله کردند روابط دو طرف به سردی گرایید. کماندوهای اسرائیلی در این حمله 9 فعال امدادگر ترکیه‌ای را کشتند و نفر دهم نیز چندی دیرتر بر اثر شدت جراحات وارده کشته شد. به گزارش نیویورک‌تایمز، یک مقام ارشد اسرائیلی که به شرط فاش نشدن نام سخن می‌گفت، اعلام کرد که این رژیم به خانواده‌های قربانیان غرامت پرداخت خواهد کرد. نیویورک‌تایمز به نقل از رسانه‌های اسرائیلی می‌افزاید: مبلغ این غرامت 20 میلیون دلار خواهد بود. با این حال، «امانوئل ناشون»، سخنگوی وزارت خارجه این رژیم اعلام کرد که این رقم هنوز قطعی نشده است.

به نظر می‌رسد در این میان معامله‌ای صورت گرفته باشد که اسرائیل حاضر به پرداخت غرامت شده است. نیویورک‌تایمز در همین زمینه می‌نویسد: معامله صورت گرفته میان طرفین بر این مبنا استوار است که ترکیه شکایت خود از افسران اسرائیلی را پس گرفته و در عوض بپذیرد که مانع ورود صالح عروری، رهبر شاخه نظامی حماس به این کشور شود. این رژیم صالح عروری را به سازمان دادن حملاتی علیه این رژیم در اراضی غربی و از پایگاهی در ترکیه متهم کرده است. به گزارش تودیز زمان، عروری در ترکیه زندگی می‌کرد و از آنجا رهبری عملیاتی بر ضد اسرائیل را در دست داشت. در این توافق از ترکیه خواسته شده که دیگر اجازه اقامت به او ندهد. همچنین در این توافقنامه مقرر شده که طرفین سفرای خود را به پایتخت‌های یکدیگر بازگردانده و خط لوله گاز طبیعی از اسرائیل به ترکیه را به بحث بگذارند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه می‌گوید: «این توافق برای ما، اسرائیل، فلسطین و کل منطقه خوب است.»

اما باید دید در قاموس اردوغان این «خوب بودن» به چه معنا است. ابتدا باید گریزی به گذشته زد تا به عمق نگاه اکنون مقامات ترکیه‌ای پی برد. احمد داوود اوغلو پیش از اینکه به سمت وزارت خارجه این کشور منصوب شود، مشاور سیاسی اردوغان بود. بسیاری معتقد بودند او مرد پشت پرده سیاست‌های ترکیه اردوغانی است. داوود اوغلو وقتی سکان وزارت خارجه را در دست گرفت، دکترین «عمق استراتژیک» را به اجرا در آورد (کتابی هم به همین نام منتشر کرد). یکی از اصول این دکترین، سیاست «تنش صفر» با همسایگان بود تا چالش‌های موجود در روابط ترکیه با برخی همسایگان را مرتفع سازد. این سیاست در ابتدا نه تنها با استقبال کشورهای منطقه بلکه با استقبال جهانیان مواجه شد. اما وقوع انقلاب‌های عربی و سپس آغاز بحران در سوریه تمام معادلات ترکیه را بر هم زد. وقتی سیاست «تنش صفر» به سیاست کاملا «تنش‌زا» در منطقه تبدیل شد و ترکیه می‌رفت به یکی از کانون‌های بی‌ثباتی در منطقه تبدیل شود (مثال: نقش بارز ترکیه در حرکت کاروان داعش از تمام نقاط جهان به سوریه و نقش منفی این کشور در تحولات کوبانی) سقوط جنگنده روسیه بر فراز ترکیه تیر خلاص را بر قلب «تنش صفر» شلیک کرد و ترکیه را در عمل وارد بن بست منطقه‌ای کرد که هیچ راه خروجی برای این کشور باقی نگذاشت. ترکیه که از تحریم‌های روسیه به‌ویژه صادرات گاز مسکو به این کشور متحمل آسیب شد، شرایط را برای در غلتیدن به آغوش اسرائیل و در نهایت جایگزین کردن گاز اسرائیل به جای روسیه مساعد دید.

نیویورک‌تایمز، البته این سابقه را به گونه‌ای دیگر روایت می‌کند و می‌نویسد: طی دو سال و نیم گذشته اوباما بارها از مقام‌های اسرائیل خواسته بود تا با اردوغان تماس تلفنی گرفته و از او عذرخواهی کنند. آن تماس تلفنی، همراه با سفر اوباما به سرزمین‌های اشغالی در سال 2013، زمینه را برای این مصالحه آماده ساخت. «دانی آیالون»، معاون سابق وزیر امور خارجه اسرائیل، در گفت‌وگو با کانال دهم تلویزیون این رژیم گفت: «به اعتقاد من، اردوغان پس از آنکه سیاست او به بن‌بست رسیده و باعث بروز مشکلاتی در روابط با همه کشورهای همسایه شده است، به ما نیاز دارد. ترکیه می‌خواهد به اروپا بازگردد و به همین علت باید روابط خود با اسرائیل را ساماندهی کند.» به گزارش نیویورک‌تایمز، یک مقام ارشد اسرائیلی می‌گوید این توافق محصول دیدار اخیر در سوئیس میان «یوسی کوهن»، مشاور امنیت ملی نتانیاهو که به نوشته روزنامه تودیز زمان قرار است به ریاست موساد منصوب شود، «جوزف سیچانور» نماینده ویژه این رژیم و «فریدون سینیرلی اوغلو» دیپلمات ترکیه‌ای است.

اگرچه مقام‌های ترکیه‌ای در این باره سخنی بر زبان نیاورده‌اند اما «دیلی صباح» (روزنامه حامی دولت) به نقل از یکی دیگر از مقام‌های ترکیه‌ای می‌گوید: در نشستی در زوریخ «به این معامله مقدماتی برای آشتی» دست یافته شد. خبرگزاری آناتولی هم اعلام کرد که هنوز روی این معامله در حال کار هستند و نهایی نشده است. ترکیه یکی از متحدان اسرائیل و در عین حال یکی از ستون‌های استراتژی امنیتی آمریکا در منطقه است. این توافق به اسرائیل اجازه می‌دهد که گاز خود را به سایر طرف‌های منطقه‌ای هم صادر کند. توافق مقدماتی مذکور باعث خروج اسرائیل و ترکیه از لاک انزوا خواهد شد. از یک سو، دست رژیم اسرائیل برای صادرات گاز به سایر کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای باز می‌شود و از سوی دیگر، ترکیه هم تا حدودی از زیر بار فشار تحریم گاز از سوی مسکو می‌گریزد. نیویورک‌تایمز می‌افزاید: اگرچه مسکو یکی از طرف‌های مهم گازی ترکیه است اما دولت اردوغان در پرتو تنش‌های پدید آمده در رابطه با مسکو می‌کوشد تا از وابستگی گازی خود به مسکو بکاهد.

استیون. ای. کوک، محقق شورای روابط خارجی آمریکا می‌گوید: «این توافق اولویتی دیپلماتیک برای آمریکا بود و این مساله از مدت‌ها قبل در روابط تل‌آویو- آنکارا مطرح شده بود اما با فاصله گرفتن آنکارا از غرب و وقوع تنش در روابط این کشور با روسیه، مقامات ترکیه‌ای به این حقیقت پی بردند که به متحدان غربی در پرتو تنش با روسیه و ایران و قضایای مربوط به اسد نیاز دارند.» این محقق می‌افزاید: «این توافق اکنون به مثابه سیاست ناز و عشوه ترکیه در رابطه با اسرائیل تلقی می‌شود.» به گزارش تودیز زمان، «حکم چتین» که در اوایل دهه 1990 میلادی و پایان دوران جنگ سرد و فروپاشی کمونیسم وزیر خارجه ترکیه بود، از احیای روابط دیپلماتیک با اسرائیل استقبال کرده و گفته است که: این توافق باید 5 سال پیش صورت می‌گرفت. او می‌گوید: انزوای ترکیه در منطقه ظاهرا دلیلی برای توافق با اسرائیل بود. با این حال، چتین می‌افزاید: کشتی مرمره نباید به هشدار اسرائیل بی‌توجهی می‌کرد و به سوی غزه می‌رفت. «صدات لاچینر»، رئیس سابق دانشگاه سنککل می‌گوید: آنکارا آن‌قدر خود را در منطقه منزوی کرده است که راه چاره برای خروج از این انزوا را رابطه با اسرائیل قرار داده است. او به تودیز زمان می‌گوید: «اردوغان روزگاری می‌کوشید قلب و دل جهان عرب را با محکوم کردن اسرائیل به دست آورد اما اکنون به جایی رسیده ایم که در خاورمیانه نمی‌توانیم با انتقاد از اسرائیل چیزی به دست بیاوریم.» او می‌گوید: در پرتو سرنگونی سوخوی 24 روسی از سوی ترکیه، آنکارا چنان دچار هراس و انزوا شده که راه چاره را برای فرار از «فشار گازی مسکو» در عادی‌سازی رابطه با اسرائیل جست‌وجو می‌کند.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar