سرمقاله رسالت/ ناکار آمدی در مدیریت محیط زیست

رسالت/ « ناکار آمدی در مدیریت محیط زیست » عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم دکتر هادی منافی(رئیس سازمان محیط زیست در دولت های 4 و 5 و 6) است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

چند روز پیش پیام کوتاهی از سازمان حفاظت محیط زیست دریافت کردم مبنی بر اینکه « اگر شما جای ..... بودید برای حل معضل آلودگی هوا چه تدبیری می اندیشیدید؟ نظرتان را به 100033 بفرستید تا به دفتر رئیس سازمان محیط زیست ارسال شود».
8 کلان شهر کشور به خصوص تهران در معرض آلودگی هوا است. طبق قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، این مقوله از وظایف قطعی سازمان حفاظت محیط زیست به شمار می رود. در زمان دولت هفتم برای مبارزه جدی با آلودگی روز افزون هوا در تهران ، با کمک آژانس همکاریهای بین المللی ژاپن (جایکا) طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران با 7 محور اجرایی به تصویب هیئت دولت رسید ولی متاسفانه این طرح در دوره دولت های هفتم و هشتم در عمل موفقیت چندانی نداشت و با اجرای پروژه های ناکارآمد و هدر دادن بیت المال نظیر پروژه رسوب زدایی رایگان خودروها فرصت ها را از دست دادند. در دولت نهم این طرح کنار گذاشته شد و طرح جامع دیگری با 13 محور اجرایی برای کاهش آلودگی هوای کلان شهرها به نهاد های دولتی ابلاغ شد. در دولت های نهم و دهم مشکل جدیدی به مشکلات آلودگی هوای کلان شهرها اضافه شد و آن پدیده ریز گردها بود. مسئولین محیط زیست ابتدا منبع ریز گردها را کشور عراق، کویت و عربستان عنوان کردند، لیکن بعداً معلوم شد بیشترین منبع ایجاد ریزگرد در داخل کشور خودمان است که باید سازمان محیط زیست آن را مدیریت کند. مثلاً مسئولین ذیربط گفتند که 25 درصد گرد و خاک در ایران فقط ناشی از خشک تالاب جازموریان است. نتیجه اینکه 16 استان کشورمان که شامل چندین کلانشهر نیز می شود در معرض آلودگی ناشی از ریز گرد قرار گرفتند. دولت های نهم و دهم نیز با دست در گریبان بودن پدیده ریزگرد، طرح جامع 13 محوری را به کلی رها کرد و آلودگی هوای کلان شهرها به فراموشی سپرده شد. اکنون رئیس دانشگاه محیط زیست می گوید: « ما با دست خود شرایط ایجاد و توسعه گرد و غبار را فراهم کردیم» و معاون محیط زیست انسانی نیز می گوید: « ریزگردها برای مردم ایران پیامدهای روانی و اجتماعی دارد» مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست این همه فرصت را از دست داده و کوهی از مدارک علمی برای مدیریت کاهش آلودگی هوای کلان شهرها را به کناری گذاشته و حالا با پیامک از مردم درخواست راهکار می کند تا وضعیت قرمز روزهای متمادی در تهران و شهرهای بزرگ را به گردن مردم بیندازد.
به تازگی ساز جدیدی آغاز شده و نامش را «کارزار 18 درجه» گذاشته اند. مسئولین محیط زیست می گویند: برای مبارزه با آلودگی هوای تهران، درجه حرارت اماکن مسکونی را بالاتر از 18 درجه نبرند. واقعا فکر می کنند مردم در قرن 18 زندگی میکنند.
همه می دانند در وضعیت قرمز تهران، دو آلاینده ذرات معلق 5/2 میکرون به بالا و منواکسید کربن مسبب آن است که ناشی از وسائط نقلیه موتوری است که 85درصد سهم آلودگی هوا را به عهده دارد. در حالی که سوخت منابع گرمایش خانگی در تهران گاز طبیعی است که سوخت پاک محسوب می شود و 5درصد سهم آلودگی هوای تهران را به عهده دارد و آلاینده ناشی از آن عمدتاً اکسیدهای ازت است که هیچوقت حتی در وضعیت قرمز به بالای استاندارد نرسیده است آیا مردم با این کارزار فریب می خورند؟ و ضعف مدیریت سازمان محیط زیست را فراموش می کنند؟ آن هم در عصر انفجار اطلاعات.
زهی خیال باطل. ضعف مدیریت آلودگی هوا چنان بالا گرفته که اخیراً شهردار تهران داوطلب قبول مسئولیت آن شده و اعلام نمود که معضل رفع آلودگی هوای تهران فقط ضعف مدیریت است.
اخیرا برخی از مقامات در سخنرانی های خود خطاب به رسانه های گروهی می گویند «مسئله آلودگی هوا را بزرگ نکنید» آیا می خواهید مردم را در بی خبری نگه دارید!
ضعف مدیریت سازمان محیط زیست فقط در مدیریت مقابله با آلودگی هوای شهرها خلاصه نمی شود.
زیرا دامنه ضعف مدیریت آن به مدیریت تالابها، نظارت بر جنگل ها، محیط زیست دریایی، واگذاری اراضی حفاظت شده، ارزیابی پیامد های زیست محیطی، وضع معیشتی کارکنان سازمان و نظایر آن گسترش یافته است.
ضغف مدیریت تالاب ها و در یاچه ها طبق آمارهای موجود حدود 200 تالاب در کشور به ثبت رسیده واز بین آنها 24 تالاب دارای اهمیت بین المللی است و در دبیرخانه کنوانسیون رامسر با 22 عنوان به ثبت رسیده است، تابستان سال جاری رسانه های گروهی از قول کارشناسان خبره نوشتند« 100 تالاب کشور یعنی نیمی از تالاب ها در حال خشک شدن هستند». سازمان حفاظت محیط زیست درباره تالاب ها اختیارات قانونی وسیع دارد و هیچ گونه بهانه کمبود قانون یا موانع قانونی مسموع نیست. بر اساس ماده 16 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست همه تالاب های متعلق به دولت در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست است و این سازمان در بهره برداری از آنها قائم مقام قانونی است. همچنین در بند (ب) ماده 5 قانون ایمنی زیستی، سازمان حفاظت محیط زیست مسئول حفاظت از تالاب ها است. همچنین در ماده واحده طرح نجات و احیای دریاچه ها و تالاب های کشور سازمان حفاظت محیط زیست مکلف است ظرف 3 ماه فهرست تالاب ها و دریاچه هایی را که نیازمند حمایت و حفاظت هستند تهیه کرده و عملیات اجرایی حمایت های خود را حداکثر ظرف 3 سال تا پایان سال 94 به نتیجه برساند. بدون تردید ضعف مدیریت منجر به خشک شدن نیمی از تالاب ها و دریاچه های کشور شده است. وقتی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در تاریخ 20 فروردین 94 در تهران به دیدار رئیس جمهور افغانستان شتافت همه تصور می کردند که انگیزه این ملاقات برای نجات تالاب بین المللی هامون از بی آبی است. می دانید که کشور افغانستان در سال 1953 سد کجکی را در استان هلمند روی رودخانه هیرمند بست که تغذیه کننده آب تالاب هامون در کشور ما بود. در آن زمان قراردادی بین ایران و افغانستان درباره تامین حقابه تالاب هامون که از رود هیرمند تغذیه می کند منعقد شد. در زمان حکومت طالبان دریچه سد کاملاً بسته شد و آب ورودی به تالاب هامون قطع گردید. بعد از حکومت طالبان ، این وضعیت کم و بیش ادامه یافت و تالاب هامون خشک شد. بعد از آن ملاقات همه در انتظار خبر نجات تالاب هامون بودند ولی وقتی به سایت پورتال سفارت افغانستان در تهران مراجعه شد ملاحظه گردید که در این ملاقات هیچ صحبتی از تالاب هامون به میان نیامده و ملاقات کاملاً سیاسی و ژورنالیستی بوده است.
ارزیابی پیامد های زیست محیطی در سال 1373 شورای عالی حفاظت محیط زیست تصویب نمود که طرح های عمرانی بزرگ مقیاس همزمان با انجام مطالعات امکان سنجی، نسبت به مطالعات ارزیابی پیامد های زیست محیطی اقدام کنند تا کشور با این اقدام پیشگیرانه با طرح های عمرانی با مشکل رو به رو نشود و طرح ها قبل از احداث مورد ارزیابی پیامد های زیست محیطی قرار گیرند و در صورت پیش بینی معضل
زیست محیطی، راهکارهای رفع آن را ارائه نمایند.
اکنون ملاحظه می شود، طرح هایی با معضلات زیست محیطی غیر قابل جبران علیرغم ارزیابی آنها موافقت می شود، نظیر سد شفارود. همه کارشناسان معتقدند که احداث سد شفا رود در 6 کیلومتری جنوب غربی رضوانشهر ، صد ها هکتار جنگل های منحصر به فرد هیرکانی را از بین خواهد برد. سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری با احداث سد شفارود موافقت نکرده و خواستار ارائه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی شده است، ولی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام نموده که چاره ای جز تایید سد شفارود ندارد حتی نماینده سازمان جنگلها و مراتع را به جلسه بررسی گزارش ارزیابی هم دعوت نکردند. در حالی که سازمان حفاظت محیط زیست هیچ اهمیتی به از بین رفتن این جنگلهای با ارزش نمی دهد، 70 سازمان غیر دولتی زیست محیطی و تشکل مردمی در اعتراض به ساخت سد شفا رود بیانیه صادر نمودند.
رفتار یک بام و دو هوای سازمان حفاظت محیط زیست را بنگرید که از یک طرف رأی به از بین رفتن جنگلهای منحصر به فرد می دهد و به مخالفت سازمان جنگلها اعتنایی نمی کند و از طرف دیگر پیگیر واردات چوب است.
واگذاری مناطق با ارزش آشوراده بخشی از تالاب میانکاله است. این تالاب در سال 1355 به عنوان یکی از اندوختگاه های زیست سپهر در ایران به تصویب سازمان یونسکو رسید. تا کنون 9 اندوختگاه زیست سپهر در ایران به ثبت رسیده است.
این اندوختگاه ها به عنوان مطلوب ترین شکل حفاظت از تنوع زیستی، منابع ژنتیکی و اراضی طبیعی باید مورد توجه مدیریت محیط زیست کشور واقع شود. همچنین تالاب میانکاله یکی از 24 تالاب سایت رامسر است که در دبیرخانه کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. بنابراین آشوراده و شبه جزیره میانکاله یکی از مناطق 4گانه کشور محسوب می شود و واگذاری آن به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری فساد آشکار مدیریتی است. این واگذاری طی یک توافقنامه دو جانبه صورت گرفته و رئیس سازمان محیط زیست در پاسخ به این تخلف گفته است فقط 10% جزیره واگذار شده ولی مستندات منتشر شده و نقشه لکه گذاری شده نشان می دهد که به هیچ وجه اینگونه نیست. جالب است که مشاور علمی سازمان در مصاحبه با خبرگزاری مهر عنوان می کند این واگذاری منجر به نابودی منطقه پر اهمیت زیست محیطی میانکاله میشود و همچنین ایشان در مصاحبه دیگری با خبر آنلاین می گوید« جزیره آشوراده به گردشگری واگذار شد و ما باختیم، آشوراده از بین می رود». در اینجا باید پرسید که سازمان حفاظت محیط زیست با دست خود منطقه تحت حفاظت را واگذار می کند و می گوید ما باختیم.
محیط زیست دریایی:
سازمان حفاظت محیط زیست مرجع ملی کنوانسیون کویت برای حفاظت محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان و همچنین مرجع ملی کنوانسیون تهران برای حفاظت محیط زیست دریای خزر است. در کنوانسیون کویت 8 کشور حوزه خلیج فارس متعهد به حفاظت از آلودگی آب و حفاظت از تنوع زیستی در خلیج فارس و دریای عمان شده اند همچنین در کنوانسیون تهران 5 کشور حوزه دریای خزر تعهدات مشابه کنوانسیون کویت را پذیرفته اند و مرجع ملی هر دو کنوانسیون ، سازمان حفاظت محیط زیست می باشد. سازمان حفاظت محیط زیست در چارت سازمانی خود دارای معاونت محیط زیست دریایی با 3 دفتر تخصصی زیر مجموعه معاونت مذکور را دارد.
اخیراً معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده آلودگی میکروبی دریای خزر به حدی است که نه تنها در آن نباید شنا کرد بلکه دست زدن به آب دریای خزر نیز
خطر ناک است. بدیهی است وقتی دریای خزر چنین آلودگی میکروبی بالایی داشته باشد، آبزیان موجود در آن که بهترین انواع ماهیان خوراکی به خصوص خاویاری هستند مبتلا به بیماری های میکروبی خواهند بود و مصرف خوراکی آنها خطرناک است.
در خلیج فارس و دریای عمان نیز وضعیت مشابهی وجود دارد و روزانه هزاران متر مکعب فاضلاب شهری شهرهای ساحلی به آبهای خلیج فارس سرازیر می شود. در اعتراض به بی تفاوتی سازمان حفاظت محیط زیست، کیانوش جهان بخش عضو شورای اسلامی شهر بندر عباس در یک اقدام نمادین، بدن خویش را در جریان مستقیم مسیر ورودی فاضلاب شهری بندرعباس به خلیج فارس قرارداد.
نتیجه گیری مدیریت ضعیف سازمان حفاظت محیط زیست نه تنها عامه مردم را مأیوس نموده بلکه کارکنان سازمان را به اعتراض وا داشت و در تاریخ 4 آبان سال جاری در یک تجمع اعتراض آمیز در مقابل ساختمان مرکزی سازمان اعلام نمودند « به داد محیط زیست برسید»،
« محیط زیست اولویت 27 خانم ابتکار است» ، « اگر بودجه سازمان تا آسمان باشد وضعیت محیط زیست همین است »، «مجوز اکتشاف معدن در منطقه حفاظت شده بهرام گور» « سازمان محیط زیست سیاسی = واگذاری آشوراده».
من نمی دانم چرا صدای اعتراض کارکنان دلسوز به گوش « سازمان بازرسی کل کشور» نمی رسد ،پس چه نهادی باید به این اعتراضات دلسوزانه رسیدگی کند؟
از طرف دیگر تعداد زیادی از نمایندگان مجلس در رسانه های گروهی به عملکرد ضعیف سازمان حفاظت محیط زیست شدیدا اعتراض نمودند از آن جمله ، حجت الاسلام سید ناصر موسوی نماینده مردم فلاور جان ، سید مهدی هاشمی نماینده مردم تهران ، محمد پور مختار نماینده مردم کبودر آهنگ، حسین طلا نماینده مردم تهران ، ابراهیم آقا محمدی نماینده مردم خرم آباد ، حبیب آقا جری نماینده بندر ماهشهر ، سید باقر حسینی نماینده مردم بابل، محمد اسماعیل سعیدی نماینده مردم تبریز ،حسین نجابت نماینده مردم تهران ، احمد آریایی نژاد نماینده مردم ملایر ،سید شریف حسینی نماینده مردم اهواز ، مهرداد بذر باش نماینده مردم تهران ، بهرام بیرانوند نماینده مردم بروجرد ، سید امیر حسین قاضی زاده هاشمی نماینده مردم مشهد ،نادر قاضی پور نماینده مردم ارومیه ، فاطمه رهبر نماینده مردم تهران و ...
من نمی دانم چرا «کمیسیون اصل 90 مجلس» صدای اعتراض نمایندگان مردم را نمی شنود؟ چرا این کمیسیون نسبت به این موضوع مهم بی تفاوت است.
نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مدارکی ارائه نمودند که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از تریبون سازمان مذکور برای تبلیغات حزبی و فعالیت های انتخاباتی هم حزبی های خود سوءاستفاده می نماید.
من نمی دانم چرا «قوه محترم قضائیه» نسبت به این تخلفات بی تفاوت است و رسیدگی و اطلاع رسانی نمی کند؟
در پایان من از تمامی دلسوزان محیط زیست کشور به خصوص سازمان های غیر دولتی دوستدار محیط زیست درخواست می کنم سکوت خود را بشکنند و مطالبات حقه خود را برای حفاظت از محیط زیست در حال تخریب شهر های آلوده کشور و حفظ تنوع زیستی، از مقامات خواستار شوند. ان شاء الله تعالی والسلام و علیکم.




منبع: رسالت