فرهیختگان نوشت: خشـم اردوغان منطق جهانگیری

فرهیختگان/ متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
به نظر می‌رسد دیدار کوتاه شنبه‌شب اسحاق جهانگیری معاون اول‌رئیس‌جمهوری ایران با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه در شهر عشق‌آباد ترکمنستان هم نتوانست گره اخم اردوغان از ایران را باز کند. رئیس‌جمهوری ترکیه بار دیگر از رسانه‌های ایران به جهانگیری شکایت کرد و معاون رئیس‌جمهوری هم به ظرافت در پاسخ به این انتقاد طرف ترک گفت: «رسانه‌ها در ایران در کنترل دولت نیستند و حتی علیه دولت ما نیز مطلب می‌نویسند، اما شما از زبان مقام‌های رسمی دولت ایران سخنی علیه دولت ترکیه نشنیده‌اید و این در حالی است که مقام‌های رسمی شما اظهارات منفی و نادرست بسیاری علیه جمهوری اسلامی ایران، دولت و مقدسات مردم ایران بیان کرده‌اند.»
طبیعت رادیکال برخی رسانه‌های ایرانی و تیترها و مطالبی که گاه برخلاف رویکردهای اخلاق حرفه‌ای و رسانه‌ای و سیاست‌های دولت یازدهم منتشر می‌کنند برای هر ناظری که اندک اطلاعاتی از اوضاع و احوال سیاسی ایران داشته باشد، مساله‌ای آشکار است تا جایی که حتی حسن روحانی عالی‌ترین مقام اجرایی کشور درباره آنها گفته است، این رسانه‌ها در حصاری آهنین هستند و هرچه می‌خواهند می‌نویسند و کسی را یارای بازخواست آنها نیست؛ اما اردوغان بدون توجه به این مساله و بدون در نظر گرفتن این نکته که تندروی برخی رسانه‌ها در ایران اساسا با رویکرد رسمی دیپلماسی دولت یازدهم فرسنگ‌ها فاصله دارد، به صورت رسمی و دیپلماتیک عصبانیت خود از رویکرد رسانه‌های تندرو در ایران را به رویکرد رسمی کشورش نسبت به ایران تسری می‌دهد و وقتی کاسه صبرش لبریز می‌شود از خاک‌ریزهای مرسوم دیپلماتیک بیرون می‌جهد و سخنانی می‌گوید که نباید بگوید و همین مساله اخیر تنش کلامی مقامات آنکارا علیه تهران را تشدید کرده است.
اردوغان در کمتر از یک سال گذشته دو بار عنان طاقت از کف داده و سخنانی علیه ایران و سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی بر زبان آورده است که در قامت یک دولتمرد و مقام رسمی دیپلماتیک مرسوم نیست. او یک بار پارسال تنها چند روز پیش از سفر رسمی به تهران به‌شدت از سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی انتقاد کرد و گفت کاسه صبر ترکیه از این سیاست‌ها لبریز شده است. او دو هفته پیش نیز در اظهارنظری اعلام کرد به حسن روحانی، همتای ایرانی خود درباره انتشار مطالب خلاف واقع در رسانه‌های ایران (صداوسیما و برخی سایت‌ها) درباره اعضای خانواده‌اش هشدار داده است. پس از این سخنان اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه و وزیر امور خارجه ترکیه هم در سخنانی مشابه این اظهارات اردوغان را تکرار کردند و پاسخ رسمی ایران به این اظهارات و توهین‌ها محتاطانه و با رعایت آداب بود و برخی مقامات ایرانی هم (از جمله وزیر دادگستری و علی اکبر ولایتی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام) تاکید کردند هشدار دادن به رئیس‌جمهور ایران در قدوقواره اردوغان نیست و او باید درباره رئیس‌جمهور ایران با احتیاط و ادب بیشتری سخن بگوید. اما واکنش‌های رسمی تهران به انتقادات توهین‌گونه مقامات ارشد ترکیه بدون لفاظی‌های احساساتی و کاملا در چارچوب آداب دیپلماتیک بوده است، چراکه به نظر می‌رسد تهران نمی‌خواهد با همسایه مهم خود وارد حاشیه‌ شود و در عین داشتن اختلافاتی با این کشور بر سر برخی مسائل منطقه‌ای از جمله بحران سوریه و تنش اخیر بین روسیه و ترکیه و نیز مساله یمن، در تلاش است روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور همسایه تحت تاثیر این اختلافات نباشد.
اما رویکرد و سخنان اردوغان و برخی مقامات دیگر ترکیه از جمله احمد داوود اوغلو نخست‌وزیر این کشور و مولود چاووش‌اوغلو وزیر امور خارجه این کشور در روزهای گذشته لحنی غیردوستانه و نابردبارانه داشته است. وقتی اردوغان خود با سخنانش بر تنور تنش می‌دمد انتظاری نیست که دیگر اعضای حزب حاکم ترکیه که گوش به فرمان او هستند با حزم بیشتری عمل کنند.
اردوغان در دیدار شنبه‌شب با جهانگیری «با اخم» ظاهر شد. این اخم در تصاویر منتشره از این دیدار کاملا واضح و آشکار است. او همچنین بار دیگر مطالب منتشره در برخی رسانه‌های ایران درباره ارتباط اعضای خانواده‌اش با داعش را به میان کشید و از این مساله انتقاد و این پاسخ را هم دریافت کرد که دولت ترکیه به‌طور رسمی به ایران توهین کرده است، در حالی که در ایران برخی رسانه‌ها علیه ترکیه نوشته‌اند و این دو رفتار برابر نیست.
اردوغان البته میانه خوبی با رسانه‌ها حتی در کشورش هم ندارد.
بسیاری از فعالان رسانه‌ای ترکیه در سال‌های گذشته به اتهامات مختلفی از جمله شرکت در توطئه سرنگونی حکومت اردوغان، همکاری با دولت موازی (نامی که اردوغان روی طریقت حامی فتح‌الله گولن، روحانی متنفذ ترکیه‌ای ساکن آمریکا گذاشته است) یا افشای اسنادی از ارتباطات داعش با مقامات ارشد امنیتی و اطلاعاتی ترکیه تحت تعقیب قضایی قرار گرفته و دستگیر و روانه زندان شده‌اند. صدها نفر نیز در ترکیه در سال‌های گذشته تحت عنوان اتهامی «توهین به رئیس‌جمهوری» در لیست سیاه تعقیب قضایی قرار گرفته‌اند و حتی برخی نوجوانان محصل دانش‌آموز یا دانشجو به این اتهام بازداشت و سپس آزاد شده‌اند.
تندروی در برخی رسانه‌های ایران بر کسی پوشیده نیست، اما برحسب ظاهر اردوغان نمی‌خواهد این نکته را دریابد که حتی رسانه‌ای چون صداوسیما در ایران تحت نظارت قوه مجریه و دستگاه اجرایی نیست و برخی روزنامه‌ها و سایت‌ها نیز از مراکزی خط می‌گیرند که به‌شدت مخالف سیاست‌های دولت یازدهم هستند و در این زمینه حتی کارشکنی می‌کنند. نکته دیگر اینکه به نظر می‌رسد در ایران تندروها در حاشیه‌اند و تصمیم‌گیر اصلی نیستند، اما با برخی رفتارها و سیاست‌های دولت ترکیه، به نظر می‌رسد تندروی و حاشیه‌سازی تبدیل به یکی از شیوه‌های سیاستگذاری دولتمردان آنکارا شده است. این شیوه یک‌بار با اظهارات خلاف عرف اردوغان ظاهر و بار دیگر با سرنگون کردن یک جنگنده روسی در مرز ترکیه و سوریه و زمانی نیز با حمایت‌های زیر پوستی از وحشی‌ترین گروه تروریستی جهان (داعش) نمایان می‌شود.

* مازیار آقازاده

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar