نان آوران كوچك روزهای سفید كودكی را با كار سیاه می كنند

پشت چراغ قرمز بر سر چهارراهی توقف می كنید و ثانیه هایی منتظر تغییر رنگ چراغ های ناهماهنگ راهنمایی در شمارش معکوس حرکت ماشین به انتظار می ایستی، ناگهان و در یك لحظه شاهد حداقل سه یا چهار کودک خردسال و نوجوانی می شوی كه ناگهانی مثل قارچ سر بر می آورند که با دسته های گل، اسباب بازی، دستمال برای پاک کردن شیشه ماشین و...

پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : پشت چراغ قرمز بر سر چهارراهی توقف می كنید و ثانیه هایی منتظر تغییر رنگ چراغ های ناهماهنگ راهنمایی در شمارش معکوس حرکت ماشین به انتظار می ایستی، ناگهان و در یك لحظه شاهد حداقل سه یا چهار کودک خردسال و نوجوانی می شوی كه ناگهانی مثل قارچ سر بر می آورند که با دسته های گل، اسباب بازی، دستمال برای پاک کردن شیشه ماشین و... به طرف انبوه ماشین ها یورش می برند تا شاید فقط یک یا دو ماشین با چانه زدن گلی بخرند و دستمالی بر روی شیشه ماشین کشیده شود و بدینوسیله با مظلوم نمایی كودكانه خودشان بتوانند شمارا متقاعد به خرید ترحم كنند؛ و باز در تقاطعی دیگر و در پی تکرار رنگ چراغ ها بارها و بارها نظاره گر این حرکت اتوماتیک وار انسانی هستید.

به گزارش «انتخاب اجتماعی»، سفره فروش مظلومیت و ترحم، نمایش و انعكاس چند مولفه ای این پدیده برروی پل عابر پیاده، كنار پیاده رو یا سایر مكان های پر رفت و آمد نیز گسترده شده است و تنها به چهار راه ها و تقاطع پر رفت و آمد محدود نمی شود. سماجت آن ها در تحریک احساسات ما آنقدر آزار دهنده است که مظلومیتشان را تحت الشعاع قرار میدهد.

براساس مطالعات صورت‌گرفته فقط درشهر تهران بیشتر کودکان خیابانی ایرانی (61.2 درصد)، افغانی (38 درصد) بوده که در این مطالعه 76.8 درصد با خانواده زندگی می‌کنند و همچنین براساس همین گزارش، آمار کودکان خیابانی پذیرش‌شده در سال 93، 77 درصد کودکان همراه خانواده‌های‌شان زندگی می‌کردند.

براساس همین مطالعات در شهر تهران 21 درصد از کودکان خیابانی تجربه رابطه جنسی داشته که از این تعداد 11.3 درصد ارتباط با هم‌جنس بوده و 24.1 درصد تجربه رابطه جنسی با هر دو جنس را داشته‌اند،‌ ضمن اینکه میانگین تجربه جنسی پایین است که در دختران 12.5 سال و در پسران 7/13  سال است و این وضعیت در انتقال بیماری‌های خطرناک، ایدز، هپاتیت و ... مؤثر خواهد بود.

البته این عارضه ی شوم كودكان خیابانی محدود به کشور ما نیست. از کوچه های غبار آلود فقیرترین كشورها تا خیابان های پرزرق و برق نیویورک این پدیده شوم در سراسر پهنه ی گیتی قابل رصد است. و یكی از معمولترین آسیب اجتماعی در جهان است که ریشه ها و نتایج یکسان و مشابهی دارد.

پدیده کودکان کار، معلولی است که از دل صدها علت رنگارنگ برخاسته است. عامل خانوادگی مانند خانواده های پر جمعیت گسسته وپر تنش سابقه بزهکاری و اعتیاد در خانواده نا آگاهی والدین از نیازهای مناسب با آنها و نبود شغلی پایدار و امن برای سرپرستان خانواده ها از جمله دلایل خانوادگی این پدیده به شمار می رود. علاوه بر عوامل خانوادگی، عوامل فردی یا زیستی روانی مانند ویژگی های شخصیتی کودکان و عوامل اجتماعی نظیر فقر، توزیع ناعادلانه ثروت، عدم فرهنگ سازی در این حوزه، از جمله علت هایی هستند که معلولی به نام کودک خیابانی یا كودك كار را می آفریند. هر لحظه ای که یک سرپرست خانوار، به هر علتی شغل اش را از دست بدهد، آنگاه پتانسیل بالقوه ای برای اضافه شدن یک کودک کار دیگر به خیابان ها ایجاد می شود. 

در واقع علی رغم تاثیرات سایر مولفه ها بر این پدیده، وجود رابطه مستقیم بین امنیت شغلی سرپرست خانواده و عدم حضور کودکان خیابانی، رابطه ای غیرقابل انکار است و علاوه بر آن احقاق حقوق این كودكان در جامعه و برخورداری از حداقل های مورد نیاز در حد شعار باقی مانده است.

«بطحایی» یكی از كارشناسان اجتماعی در این زمینه به ما می گوید؛ «بدبختانه شرایطی پیش آمده است که بسیاری از افرادی که ادعای فعالیت در راستای احقاق حقوق کودکان کار را دارند، تنها برای شهرت و نام و نشان وارد این عرصه می شوند. یا بعد از مدتی كار در این راستا قضیه برای آنها عادی شده و منفعلانه با موضوع برخورد می كنند. به دلیل سال ها فعالیت در حوزه کودکان کار، شاهد هستم که بیشتر افرادی که در بسیاری از انجمن های غیردولتی فعال هستند، تنها به این دلیل که به آن ها بگویند «فعال حقوق کودکان» در جلسات و نشست های مختلف شرکت می کنند اما اگر واقعا در مقام انتخاب قرار بگیرند و مجبور شوند که بین شهرت شان و رفاه واقعی کودکان کار، یکی را انتخاب کنند، آنگاه مطمئن باشید به راحتی کودکان خیابان را زیر پا له می کنند تا مبادا وجهه و اعتبارشان خدشه دار شود.»

این کارشناس علوم اجتماعی، راه حل کمک رسانی عملی به این دسته از کودکان بی پناه را در برعهده گرفتن ریشه كنی این معضل توسط یك نهاد دولتی و همكاری سازمان های مردم نهاد و خیریه می داند و تصریح می کند: «تا وقتی که یک نهاد رسمی، شجاعانه پای به میدان نگذارد و تمام مسئولیت های کودکان کار را برعهده نگیرد، وضع به همین منوالی که می بینید باقی خواهد ماند و روزبروز بر آمار این كودكان افزوده خواهد شد. 

در هیچ کجای جهان، مسئولیت رفع یک مسئله مهم اجتماعی را بین ده ها اداره با ربط و بی ربط تقسیم نمی کنند. اگر تنها دو اداره را برای رفع و ریشه كنی این معضل در جامعه قرار دهیم كافی است در نبود توافق نحوه برخورد با این پدیده در عرض یك سال شاهد گسترش دامنه این پدیده باشیم چه برسد به اینكه چندین مجموعه در این موضوع دخیل باشند. باید وظیفه رفع این بحران را به یک سازمان خاص واگذار کرد و یا حتی می توان یک سازمان جدید برای رفع این بحران سنگین تأسیس کرد تا مبادا روزگاری وضعیت هشداردهنده کودکان خیابان در ایران، به مرحله غیرقابل کنترل منتهی شود و آنگاه همه از عمق فاجعه، انگشت حیرت بگزیم».

در جمهوری اسلامی ایران قوانین كیفری مشخص در خصوص كودكان خیابانی وجود ندارد اما درباره مصادیق آن همچون ولگردی و گدایی ، قوانینی به تصویب رسیده كه به آنها اشاره می كنیم: طبق ماده 217 قانون اصلاح مواردی از قانون آیین دادرسی كیفری مصوب شهریور ماه 1361 ،  كمیسیون  امور قضایی مجلس شورای اسلامی ، ولگردی جزئ اعمال خلاف ذكر شده در حالیكه در كشوری مثل فرانسه ولگردی جرم است.

همچنین در كشورهای پیشرفته ، گدایی به خصوص گدایی اطفال و جوانان یك عمل ضد اجتماعی خطرناك محسوب می شود لكن در كشورهای آسیایی و آفریقایی جرم نیست و مجازات ندارد. در فرانسه طبق ماده 277 مجموعه قوانین كیفری ، گدایی جرم و مجازات آن از 3 ماه تا 6 ماه حبس است. مجازات گدایی در اماكنی غیر از محل اقامت دائمی از 6 ماه تا 2 سال حبس می باشد. در ایران پدیده نو ظهور و شوم كودكان خیابانی ، محصول سیاستگزاران مناقص ، فقدان برنامه ریزیهای مناسب ، سوء مدیریتها ، و ناهماهنگی در ابعاد مختلف اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، جمعیتی و .. است. كه موجب شده ایران نیز مانند بسیاری از كشوهای در حال گذار در معرض این پدیده نابهنجار قرار گیرد.

زندگی روزمره کودکان خیابانی مملو از خطرات،‌ فشارها و استرس‌ها است و کودکان کار و خیابانی ممکن است جذب مواد و یا سایر رفتارهای مخاطره‌آمیز شوند و کودکان باید راهکارهای مشابهی داشته باشند. تداوم کار کودکان یا تکدی‌گری آنان علاوه بر شکل‌گیری شخصیت ناهنجار و بزهکار در آنان زندگی توأم با احساس ناامنی روانی و اجتماعی را به همراه خواهد داشت و قانون گریزی در این کودکان و رعایت هنجارهای اجتماعی نیز بسیار زیاد خواهد بود. 

آموزش صحیح اجتماعی، بیدار نگهداشتن وجدان انسانی از جمله وظایف تربیتی و فرهنگی در رسانه ها در این زمینه است. توجه دقیق مسئولان اشتغال و كا در جامعه به نحوه استخدام كارگزاران و كارگران و اجرای دقیق مفاد قانون كار نیز می تواند عامل كاهنده این پدیده به شمار رود.

صرف نظر از نقش سایر عوامل ، مهمترین عامل ظهور پدیده كودكان خیابانی، وجود عامل دافعه و بحران در نهاد خانواده می باشد كه خود ، معلول عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی موجود در جامعه می باشد. به عبارت دیگر ، خانواده به عنوان اولین پایه گذار شخصیت و ارزشها و معیارهای فكری ، نقش مهمی در تعیین سرنوشت و خط مشی زندگی آینده فرد دارد و اخلاق و صحت و سلامت روانی فرد تا حدود زیادی در گرو آن است. البته این پدیده در عین آنكه خود معلول بسیاری از عوامل و متغیرهای اجتماعی دیگر است، می تواند به عنوان یك منبع عمده آسیب رسان در جامعه عمل كند. بنابراین، حل این معضل  نیازمند اقدام جمعی و اصلاح سیاستهای اجتماعی،‌ در سطوح گوناگون می باشد. بدیهی است چنانچه تمهیداتی برای كنترل یا تعدیل این مشكل اجتماعی اندیشیده نشود، باید منتظر بحران اجتماعی در جامعه بود.

ویدیو مرتبط :
دست سیاه نان سفید