مامان و نی نی/ افسردگی پس از زایمان

روزنامه نسل فردا/ در دوران حاملگی، تغییرات طبیعی از نظر روانی و اجتماعی در مادر به وجود می آید و این امر برای اکثر زنان تحولات مهمی محسوب می‌شود که باید سازگاری های لازم اجتماعی صورت گیرد تا آمادگی جهت بارداری و وضع حمل موفقیت آمیز ایجاد شود .استرس هایی که به مادر تازه زایمان‌کرده وارد می شود ، بسیار است و برای گروهی ، تطابق با این همه تغییرات مشکل بوده و سبب بروز اختلالات روانی در آنها می شود. حدود 85 درصد زنان در طول دوران پس از زایمان یک نوع اختلال خلقی را تجربه می کنند .اختلالات خلقی پس از زایمان طیف وسیعی از غم مادر شدن تا جنون پس از زایمان را در بر می گیرد .شایع ترین اختلال خلقی پس از زایمان ، غم مادر شدن است که حدود 80 درصد از مادران در هفته های اول پس از زایمان این عارضه را تجربه می‌کنند .این مادران معمولا فوق العاده حساس و مستعد گریه اند و احساس تحریک پذیری زیاد و عدم اعتماد به نفس خصوصا در 3 الی 6 روز اول پس از زایمان را دارند که اغلب به سبب تغییرات هورمونی متعاقب زایمان اتفاق می افتد .این علایم به صورت معمول در عرض 1 الی 2 روز از بین می روند و فقط نیاز به حمایت و درک شدن از طرف خانواده به خصوص همسر را دارد ولی اگر این علایم بیش از دو هفته طول بکشد، می تواند نشانه ای از شروع افسردگی پس از زایمان باشد که نیاز به مراقبت بیشتر و مراجعه به روانپزشک دارد .
شایع ترین بیماری خلقی پس از زایمان ، افسردگی است که شدت کمتری از سایکوزها دارد ولی پایدارتر وناتوان کننده تر از غم پس از زایمان است که در طی هفته دوم یا سوم پس از زایمان شروع می شود و ممکن است 6 تا 9 هفته هم طول بکشد.
مهم ترین عوامل مستعد کننده آن عبارتند از:
1- سابقه بیماری افسردگی در فرد
2- افسردگی در طی حاملگی اخیر
3- عدم حمایت های روحی و عاطفی
4- وقوع زیاد وقایع استرس زا در زندگی
5- مشکلات ارتباطی با همسر
6- حاملگی ناخواسته
برخی از علایم آن عبارتند از:
احساس خلق بسیار پایین، احساس بی کفایتی، احساس ناامیدی نسبت به آینده، احساس خستگی شدید همراه با پوچی، احساس تقصیر و گناه، ترس از تنها ماندن یا به تنهایی از خانه بیرون رفتن، گریز از فعالیت های اجتماعی،بی خوابی و تغییراشتها ، ناتوانی در تصمیم گیری و...
تغذیه و افسردگی پس از زایمان
تحقیقات نشان می دهند که بسیاری از زنان باردار دچار کمبود اسیدهای چرب امگا 3 هستند. بر اساس مطالعات انجام شده در دانشگاه مونترال و مرکز تحقیقات مادر و کودک، کمبود امگا3 یکی از عوامل اصلی در بروز افسردگی پس از زایمان است. در تحقیقات اخیر مشخص شده که حین بارداری، میزان امگا 3 و واکنش شیمیایی که منجر به تولید سروتونین در مغز می شود ارتباط وجود دارد. سروتونین ماده ای است که در تنظیم خلق و خو نقش دارد.
از آنجایی که امگا 3 از مادر به جنین و همچنین از طریق شیر به نوزاد منتقل می شود، میزان این اسید چرب در دوران بارداری و حداقل 6 هفته پس از زایمان به شدت کاهش می یابد.مشکل دیگر این است که اغلب افراد از جمله زنان باردار و شیرده به میزان کافی امگا 3 دریافت نمی کنند.بنابراین یکی از راه های پیشگیری و کنترل افسردگی پس از زایمان این است که به مادران توصیه کنیم در دوران بارداری و شیردهی به میزان کافی از اسیدهای چرب امگا 3 استفاده کنند.
ماهی ها به ویژه ماهی های چرب مانند: سالمون، ساردین و قزل آلا، گردو، دانه کتان و شاهدانه از منابع خوب اسیدهای چرب امگا 3 به شمار می‌روند. از سوی دیگر بلافاصله پس از زایمان، تغییرات هورمونی ناگهانی در بدن مادر اتفاق می‌افتد. درعرض ۴۸ ساعت اول پس از زایمان، غلظت خونی استروژن و پروژسترون شدیداً کاهش پیدا می‌کند و چون این هورمون‌ها در ساختن مواد بیوشیمیایی مؤثر در تنظیم خلق، نقش مهمی دارند،تغییرات سریع میزان خونی آنها می‌تواند باعث به هم خوردن وضعیت روانی و خلقی مادر شود.سطوح هورمون تیرویید نیز حین بارداری بالا بوده و در دوره پس از زایمان کاهش می یابد، برای حدود ۱۰ درصد زنان در دوره پس از زایمان، تشخیص کم کاری تیرویید ( هایپوتیروئیدیسم) گذاشته می شود. اختلالات کارکرد تیرویید، به ویژه کم کاری تیرویید ممکن است نشانه های روانپزشکی پدید آورد.
درمان افسردگی
در صورت حمایت مناسب خانواده احتمال موفقیت درمان بیشتر است همچنین اصلاح عوامل محیطی و روان درمانی توصیه می شود . درمان ، به شدت بیماری و علایم آن بستگی زیادی دارد ، اما نکته مهم این است که قبل از شروع درمان‌های روانپزشکی، بیماری‌های دیگری را که ممکن است این حالت‌ها را ایجاد کرده باشند مثل بیماری‌های تیرویید یا کم‌خونی، تشخیص و درمان داده شود.
روش‌های روان درمانی غیر دارویی می‌توانند تأثیر خیلی خوبی در درمان افسردگی پس از زایمان داشته باشند . یک دوره کوتاه مدت رفتار درمانی شناختی توانسته است به اندازه مصرف داروهایی مانند فلوکستین تأثیر داشته باشد. به خصوص مادرانی که مایل هستند به نوزاد خود شیر بدهند یا علایم آنها خیلی شدید نیست معمولاً ترجیح می‌دهند روش‌های روان درمانی را تجربه کنند. اما اگر مادر دچار افسردگی شدید باشد درمان دارویی به تنهایی یا همراه با روان‌درمانی و در مواردی شوک درمانی نیز استفاده می گردد.فواید شیرمادر از نظر تغذیه‌ای، تقویت سیستم ایمنی نوزاد و امنیت روانی نوزاد کاملاً شناخته شده است. مادرانی که تمایل دارند به نوزاد خود شیر بدهند ، بدانند که تمام داروهای مورد استفاده در اختلالات روانی در شیر مادر ترشح می‌شوند و در هر صورت نوزاد در معرض این داروها قرار می‌گیرد.

منبع: