روزی که داشتنِ نوار شجریان، جرم بود!

محمدعلی ابطحی در بخشی از خاطرات مدیریت رادیو در دهه 60، از روزهایی سخن گفته که عده‌ای سعی داشتند پخش موسیقی را بطور کامل ممنوع کنند؛ روزهایی که برخی، حمل نوار کاست محمدرضا شجریان را در حکم همراه داشتن آلت جرم می‌دانستند و سرود «ای شهید مطهر» هم مصداق موسیقی حرام بود!

به گزارش ایسنا، در روزنامه اعتماد نوشت: در شماره قبل گفتم زمانی که مدیر رادیو تلویزیون شیراز بودم و به تهران، برای مدیریت رادیو نیامده بودم، قرار بود موسیقی کلاً از رادیو حذف شود و ماجرا را منتسب می‌کردند به نظر امام. ماجرا را به شورای سرپرستی وقت منتقل کردم و از آن جلوگیری شد.

بعد از استقرار در رادیو، اولاً تصمیم گرفتیم که تکلیف سرودهایی که با طبل و سنج ضبط شده و قرار بود که فقط آنها از رادیو پخش شوند را روشن کنیم. تصمیم گرفتیم آنها را فقط در روزهای عزا پخش کنیم. دوستان گروه موسیقی رادیو تلاش کرده بودند و تمام سرودهای رادیو را با طبل و سنج ضبط کرده بودند و نباید زحماتشان هدر می‌رفت. اگرچه می‌شد حدس زد که آنها هم به وقت تولید، به خاطر آنکه می‌دانستند قرار است موسیقی از رادیو حذف شود، چقدر دلخور بوده‌اند.

فشارهای بعد از آن روی صداوسیما از سوی نیروهای سنتی وارد شد که موسیقی حذف شود، زیاد شد. باز هم تذکر می‌دهم موسیقی‌ای که برای حذفش فشار آورده می‌شد، فقط سرودهای تولید شده پس از انقلاب بود که با آلات موسیقی نواخته شده بود. مضامینش هم همه در مورد جنگ یا مفاهیم انقلابی بود و خوانندگانش هم عمدتاً آقایان گلریز و مهرداد کاظمی و قره‌باغی و دوستان پیشکسوتی بودند که صدای مجاز داشتند. موسیقی خارج از رادیو هم در آن فضا واقعاً جرم تلقی می‌شد.

خودم شاهد بودم که اتومبیلی را وقتی گشت‌ کمیته انقلاب اسلامی متوقف کرد و صاحب آن در داخل ماشین در حال شنیدن شجریان بود، نوار کاستش به عنوان آلت جرم از راننده گرفته شد.

فضای بعد انقلاب بود که به خصوص در مسأله موسیقی یک سردرگمی عجیبی بود. نسل امروز حتماً این نوشته‌ها را با تعجب می‌خوانند. توقع خیلی‌ها از جامعه انقلابی و متدین آن روز این بود که موسیقی کلاً حذف شود. دوستان قبل از من هم کار خلاف عرفی نمی‌خواستند انجام دهند.

یک‌بار تازه در گروه موسیقی، رادیو سرود کجایید‌ ای شهیدان خدایی را با اجرای جدید و متفاوتی تولید کرد. فکر کنم با صدای مهرداد کاظمی بود و تا سال‌ها پیش در تلویزیون هم با تصویر موج‌های دریا پخش می‌شد. ایام جنگ بود و همه اخبار می‌شنیدند تا از اوضاع جبهه‌ها مطلع شوند. برای تشویق دوستانی که این کار را تولید کرده بودند، کلی پز دادیم و پنج دقیقه به خبر ساعت 14 آن را پخش کردیم که شنونده بیشتری داشته باشد. وسط‌های خبر بود که تلفن سیاسی زنگ زد. تلفن سیاسی مخصوص مسئولان بود که مستقیم خودشان زنگ می‌زدند. جواب دادم. یکی از اعضای شورای سرپرستی بود که قرابتی هم با دفتر حضرت امام داشت. خیلی دلسوزانه گفت، در مورد موسیقی، خیلی تندش کردید. حداقل این سرود را با این موسیقی (که کمی متفاوت با روند موسیقی‌های دیگر بود) نزدیک اخبار که همه مسئولان و متدینین گوش می‌کنند نباید پخش می‌کردید.

ما مقاومت می‌کردیم، تا اینکه از قول آقای حاج محمود لولاچیان که از اخیار بازار بود و ما هم رابطه خانوادگی با ایشان از سال‌های دور داشتیم، معروف شد فتوایی از امام مبنی بر حرمت کلی موسیقی گرفته است با ایشان تماس گرفتم و دیدار کردیم. آقای لولاچیان که یک مدتی رییس سازمان حج هم شدند، گفتند به مناسبتی خدمت امام رفته بودند. نوشته‌ای از بازاریان متدین که بر سر موسیقی خیلی حساس بودند را خدمت امام بردند و توضیح دادند که موسیقی چنین و چنان است و نظر ایشان را درباره موسیقی پرسیده بودند. در آن ایام به یادبود شهادت مرحوم مطهری سرودی ساخته شده بود به نام ‌ای شهید مطهر. آن هم نسبت به سرودهای آن دوران کمی متفاوت بود. مضمونش البته در مورد شهید مطهری بود. آقای لولاچیان روی این سرود هم تاکید داشت که به عنوان نمونه و مصداق یا در نامه نوشته بود یا به امام گفته بود. امام نیز بنا به ادعای آقای لولاچیان همانجا نوشته بودند موسیقی به صورت کلی حرام است و سرود مرحوم مطهری را هم به عنوان مصداق موسیقی حرام ذکر کرده بودند. این ادعای آقای لولاچیان بود. گفت که احمدآقا مطلع شده بود که چنین چیزی از امام گرفته‌ایم و دم در آمد و کاغذ را از ما گرفت و ادعا داشت که نظر امام این بوده است. این البته یک ادعا بود.

از سوی دیگر ما می‌دیدیم که در تلویزیون موسیقی پخش می‌شود و امام که مرتب رادیوشان روشن بود، ممانعتی نمی‌کنند. خبر ادعای آقای لولاچیان خیلی در سطح متدینین پخش شد و فشار روی رادیو تلویزیون زیاد شد. برای حل این مشکل، دفتر امام تصمیم گرفت این مسأله را به نحو عملی پاسخ گوید. در آن ایام امام ملاقات‌های عمومی زیادی نداشت. هفته‌ای یک‌بار فقط خانواده شهدا به دیدارشان می‌رفتند و فقط آقای کروبی به عنوان رئیس بنیاد شهید شرکت‌کنندگان را معرفی می‌کرد. امام هم بلند می‌شدند و دست تکان می‌دادند. در اخبار هم فقط تصویر نشان می‌دادند و اسامی خانواده شهدا را گوینده خبر می‌خواند و از صحبت‌های آقای کروبی با صدای خودش چیزی پخش نمی‌کردند.

در اردیبهشت آن سال ایام شهادت مرحوم مطهری، آقای محمدعلی انصاری از دفتر امام زنگ زد که فردا امام دیدار دارند و برای رفع شبهه از امام اجازه گرفتیم که سرود مرحوم مطهری را نوازندگان با آلات موسیقی‌اش جلوی امام بنوازند. ما دست به کار اعزام گروه بودیم که حفاظت امام اعلام کرد امکان بازرسی وسایل را در آن فرصت کم در آن شرایط سخت تروریستی داخل کشور نداریم. آقای انصاری از من خواست فردا به حسینیه جماران بروم. تا امام روی جایگاهشان نشستند، قبل از صحبت آقای کروبی، از بلندگوی حسینیه با نوار سرود‌ ای شهید مطهر به‌طور کامل پخش شد. بعد هم آقای کروبی به جای اینکه فقط خانواده شهدا را معرفی کند، خطاب به امام در این مضامین مطلبی گفت که: ‌ای امام همین سرود شهید مطهری را که شما آن را شنیدید و شنیدن آن را اشکال نمی‌کنید، از سوی یک عده مرتجع و متحجر اعلام شده که حرام است.

شب هم بر عکس همیشه این بخش صحبت آقای کروبی را تلویزیون در خبر پخش کرد که راه بر هر شبهه‌ای بسته شود و این کار در آن شرایط گام بزرگی بود برای باز شدن فضای موسیقی. این واقعیت‌های آن دوران است. به همین دلیل اگر در آن فضا واقعاً نظرات راهگشای امام خمینی نبود و از رادیو و تلویزیون و پخش موسیقی‌های حلالش حمایت نمی‌کردند، معلوم نبود که متحجران چه بر سر موسیقی می‌آوردند. خاطرات موسیقایی ادامه دارد.

انتهای پیام

ویدیو مرتبط :
روزی با استاد محمد رضا شجریان