خلاقیت بانوان ایرانی در سنگ‌های زینتی می‌درخشد

روزنامه صمت/ تولید منسوجات از جنس‌های مختلف همچون طلا، نقره و...، استفاده از نگین و گوهرهای تراش‌خورده که همگی از سنگ‌های زینتی هستند، سبب شده تا بازار خوبی برای این دست از کانی‌ها وجود داشته باشد. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای معدنی جهان، ذخایر معدنی با تنوع بالایی دارد و همین موضوع سبب شده تا حرفه گوهرتراشی نیز رونق بگیرد. در این میان نیاز به ظرافت و حوصله‌ای که برای خلق گوهرهای زیبا نیاز است سبب شده تا بانوان نیز در این وادی حضور پررنگتری داشته باشند. حال اگر برنامه‌ریزی صحیحی برای این حوزه انجام شود، می‌توان زمینه صادرات محصولات فرآوری شده را فراهم کرده و به ارزش‌افزوده قابل توجهی رسید.
صنعت ظریف کاری سنگ زینتی
در حال حاضر به دلیل وجود ذخایر ارزشمند از گوهرهای زیبا، می‌توان با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی روی این بخش علاوه بر دست یافتن به ارزش‌افزوده بالا، زمینه اشتغالزایی را برای افراد جویای کار فراهم کرد. البته از آنجایی که کار روی سنگ‌های زینتی به نوعی ظریف کاری است و باید دقت و حوصله بالایی صرف آن شود، شاهدیم که امروزه بخش عمده‌ای از فعالان این حرفه را بانوان تشکیل می‌دهند.
مدرس و محقق گوهرشناسی درباره ظرفیت‌های تولید و اشتغال زنان در سنگ‌های زینتی به صمت گفت: طرح‌های مربوط به سنگ‌های زینتی همچون تراش‌سنگ را می‌توان در محل زندگی انجام داد که خود یک امتیاز مثبت برای این حرفه به شمار می‌آید زیرا حضور نیافتن در کارگاه‌ها، صرفه‌جویی در وقت و هزینه رفت و آمد را برای فعالان این رشته به همراه دارد.
به گفته سمیه السادات امیدیانی بیشتر در حوزه آموزشی سنگ‌های قیمت در استان‌های مختلف همچون تهران موسسه‌هایی آموزشی گوهرتراشی در حال فعالیت هستند تعداد زیادی از کارورزان را بانوان تشکیل می‌دهند و تعداد آقایان کمتر است. در استان کرمان نیز اینگونه است و تعداد خانم‌ها از آقایان بیشتر است.
وی در پاسخ به اینکه تا چه حد آموزش گوهرتراشی و سنگ‌های زینتی با استقبال روبه‌رو شده نیز اینگونه گفت: استقبال به نسبت قابل قبولی برای حضور در این حرفه دیده شده است. آموزشگاه‌ها بعد از اینکه افراد دوره آموزشی خود را گذراندند با بررسی سطح توانایی آنها، با آن دسته از کارورزان که توانمندی بالایی کسب کردند قرارداد می‌بندند.
امیدیانی افزود: در صورتی که افراد فعال در این بخش کار خود را به بهترین نحو ممکن انجام دهند علاوه‌بر پرداخت حقوق، مشوق‌هایی برای آنها در نظر می‌گیرند.
وی درباره اینکه چنددرصد از بانوان در رشته سنگ‌های زینتی فعال هستند نیز گفت: بیشتر سنگ‌تراشان قدیمی را آقایان تشکیل می‌دادند اما امروزه که به عنوان یک موضوع آموزشی و به شکل تمرکزیافته است بیشترین بخش ویژه خانم‌هاست و آقایان نیز در صورت حضور در این حرفه بیشتر به عنوان شغل دوم وارد این بخش می‌شوند. مگر اینکه سود قابل‌توجهی داشته باشد تا آقایان به شکل کامل در این وادی حضور پیدا کنند. این پژوهشگر گوهرشناس گفت: زمانی که افراد وارد این حرفه می‌شوند، کم‌کم نسبت به یافتن مشتری و بازاریابی برای تولیدات خود اقدام می‌کنند. به این ترتیب که در گام نخست ابتدا دوستان و اطرافیان خود را با محصولات آشنا کرده و سپس با طی شدن این چرخه، با رشد حلزونی، دایره مشتریان آنها بزرگتر می‌شود و این افراد بعد از تسلط یافتن بر بازار فروش به صورت مستقل وارد بازار کار می‌شوند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از مسائل موجود در این حرفه تامین مواد اولیه است که اگر از سوی کارگاه یا آموزشگاه سنگ در اختیار کارورزان قرار گیرد، از هویت برخوردار است اما اگر کسی قصد داشته باشد به صورت آزاد سنگ‌ها را تهیه کند بهتر است با مشورت یک گوهرشناس این کار را انجام دهد تا از فریب خوردن و خرید سنگ‌های تقلبی جلوگیری شود.
تشخیص سنگ اصل از بدل
به گفته امیدیانی اگر افراد توانایی لازم برای یادگیری و شناسایی سنگ را داشته باشند می‌توانند آموزش ببینند و در نتیجه زمانی که برای خرید به بازار مراجعه می‌کنند توان تشخیص سنگ اصل از بدل را خواهند داشت و امکان فروش جنس بدل به جای اصل برای آنها بسیار کم خواهد شد.
این مدرس گوهرشناسی اظهار کرد: تقلب‌های فراوان در این بازار دیده شده است؛ به طور مثال شخصی رقمی قابل توجه صرف خرید یاقوت از کشور افغانستان کرده و بعد از شناسایی و بردن آن پیش گوهرشناس متوجه شده که بدل است. به همین دلیل با آموزش و یادگیری برای گوهرشناسی می‌توان از این تقلب و متضرر شدن جلوگیری کرد.
وی درباره این موضوع که تهیه سنگ‌های اولیه برای کارگاه‌های آموزشی چگونه است و تا چه اندازه با معادن برای تهیه مواد اولیه در ارتباط هستند نیز اینگونه گفت: بیشترین تمرکز کارگاه‌های آموزشی روی آموزش افراد است و فعالیتی در معادن ندارند. در واقع افرادی که معادن سنگ‌های زینتی دارند به بخش فرآوری و تراش‌سنگ‌ها ورود نکرده و آموزش را برعهده دیگر بخش‌ها می‌گذارند.
امیدیانی افزود: در حال حاضر معدنداران از استان‌های مختلف همچون سیستان و بلوچستان، مشهد، بندرعباس، همدان و... نمونه‌های خود را به آموزشگاه‌ها و شرکت‌های فعال در تهران آورده تا بعد از بررسی نمونه و مورد تایید قرار گرفتن نسبت به بستن قرارداد با این معدنداران اقدام کنند. به گونه‌ای که اگر ذخایر معدن رقم بالایی باشد قرارداد بلندمدت به امضا می‌رسانند یا اینکه برای مدت کوتاهی نسبت به فعالیت مشترک با یکدیگر به توافق می‌رسند.
وی گفت: سود اقتصادی حاصل از تولید محصولات سنگی از گوهرها بسیار بالاست و گاهی تا چندصد برابر نیز می‌رسد زیرا یکسری از سنگ‌ها که در ایران پرطرفدار بوده و مشتری همیشگی دارد عقیق و فیروزه است که فراوان در کشور یافت می‌شود.
امیدیانی ادامه داد: افرادی که وارد این حرفه می‌شوند در ابتدای کار هزینه کمی صرف می‌کنند، در ادامه ارزش‌افزوده حاصل از تراش روی سنگ‌ها چند برابر حتی چندصد برابری برای آنها حاصل می‌شود.
ارزش سنگ تراش خورده
ایجاد واحدهای آموزشی و کارگاه‌هایی برای پرورش افراد یکی از اقداماتی است که امروزه روند روبه رشدی داشته تا هم زمینه اشتغالزایی را برای افراد جویای کار و به ویژه بانوان علاقه‌مند به این کار فراهم کند و هم معدنداران محصولات خود را در داخل کشور به فروش رسانده و از خروج آنها از کشور جلوگیری شود.
معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی درباره جایگاه سنگ‌های زینتی و فرآوری آنها در جهان و ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار کرده بود: در تمام جهان، سنگ‌های زینتی به شکل خام ارزش اقتصادی چندانی ندارند و هرقدر این سنگ‌ها فرآوری شده و مورد پسند مردم قرار گیرند ارزش‌افزوده بالاتر و سود بیشتری خواهند داشت.
به گفته بهروز برنا، بسیاری از کشورها هستند که بخش خصوصی آنها اقدامات فراوانی در این حوزه انجام داده و ضمن بومی‌سازی این سنگ‌ها، صنعت گردشگری خود را نیز گسترش داده‌اند. به گونه‌ای که در برخی از آنها سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی به نوعی با فرهنگ آن کشورها گره خورده است.
وی افزود: کشورهایی همچون برمه، کامبوج، تایلند و افغانستان در حوزه استخراج و فرآوری سنگ‌های قیمتی درحال پیشرفت هستند و سود قابل توجهی از این راه کسب می‌کنند.
معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران با اشاره به وجود فیروزه و انواع عقیق در کشور اینگونه سخن گفت: سازمان زمین‌شناسی نیز در بحث سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی بیش از نیمی از استان‌های کشور را مورد بررسی قرار داده و محدوده‌های بسیار خوبی را شناسایی کرده به گونه‌ای که تاکنون بیش از ۲هزار تن سنگ قیمتی و نیمه‌قیمتی در مناطق مختلف کشف کرده و در یک مورد نیز گواهی کشف در سمنان برای آمیتیست و سیلیس‌های رنگی دریافت کرده است.
در واقع در بیشتر نقاط کشور می‌توان به ذخایری از سنگ‌های قیمتی دست یافت اما آنچه در این حوزه مهم است و باید به آن توجه شود؛ فرآوری و مشخص کردن یک بازار برای عرضه این نوع از محصولات است.
برنا با بیان اینکه متولی این بخش هم‌اکنون صنایع‌دستی است، افزود: اگر بتوان برای مناطقی که ذخایر سنگ‌های نیمه‌قیمتی و قیمتی دارد بخش اشتغالزایی را فعال کنیم موجبات رشد و ترقی فراهم خواهد شد. در این میان سازمان زمین‌شناسی نیز اقداماتی همچون برگزاری دوره‌های آموزشی برای تراش‌سنگ‌ها و شناخت سنگ طبیعی و اصل از انواع بدل و مصنوعی آن را انجام داده است. وی بر این باور است برای حل مشکلات موجود در بخش سنگ‌های زینتی باید یک متولی تمام و کمال (۶دانگ) داشته باشد. همانگونه که برخی از کالاها در صنایع مختلف همچون صنایع الکترونیکی مکان و بازار مشخصی برای فروش دارند باید برای این دست از محصولات معدنی نیز بازار و بورس