جای خالی فرهنگ ایرانی در بازار جهانی

احمد مسجد جامعی در اعتماد نوشت: فرهنگ و هنر وجه ویژه و نقطه قوت ایران است و چشم و گوش جهانیان از آثار و آواز و نگاره‌های عالمان و هنرمندان و شاعران و سینماگران ایرانی خاطرات شیرینی را ثبت و ضبط كرده است تا جایی كه حتی روسای جمهور كشورهای صنعتی جهان نیز از جمله در آخرین دیدارها و اظهارات‌شان، به خدمات درخشان ایرانیان به فرهنگ و تمدن و هنر جهانی تصریح و بر آن تاكید كردند.

در چنین شرایطی بیش از همه، حوزه فرهنگ امكان ظهور و بروز دارد و می‌تواند از یك سو سلیقه و فهم ما را از عالم و آدم انعكاس دهد، كاری كه از جمله سینمای ایران به عنوان یك رسانه مدرن و تاثیرگذار در سال‌های گذشته انجام داد و در آینده می‌تواند حضور درخشان‌تری را تجربه كند و از سوی دیگر بازاری برای عرضه محصولات و افزایش كارآیی و كارآفرینی فراهم سازد.

هنرمندان در طول این سال‌ها در تعامل با هنر جهانی دستاوردهای خوبی داشته‌اند كه زمینه حضور آنها به راحتی در مجامع بین‌المللی نه تنها فراهم آمده است كه با استقبال مواجه خواهد شد.

این روندی تاریخی در تمدن ایران است، به نحوی كه حتی پس از دوره تلخ تسلط مغولان و ایلخانیان، ایرانیان توانستند مكتب هنری مغولی و تیموری را برپا سازند كه در دوره صفویه به اوج رسید. در واقع ایرانیان با هوشمندی توانستند ققنوس خفته را از دل آتش بیرون كشند و آثار هنری جاویدی بیافرینند.

یاد گفته خانم پری صابری می‌افتم كه هنوز جهان با عمق روح ایرانی معاصر روبه‌رو نشده و اگر از انزوا به‌درآید باز هم جهان مسحور هنر و فرهنگ و تمدن و اندیشه ایرانی خواهد شد. حتی در هنرهای جدید مانند تئاتر و سینما و تجسمی و حجم نیز با اینكه در غرب شكل گرفته‌اند، وضع چنین است كه ایرانیان با همان روحیه تاریخی می‌توانند آنها را از آن خود و در همان حوزه مكاتب و مكاتیب جدیدی را پایه‌گذاری كنند، به شرط آنكه زمینه تعامل و نقد و گفت‌وگو برای آنها فراهم ‌آید.

به عنوان نمونه، گران‌ترین هنرمندان تجسمی در این سوی عالم، ایرانی هستند. استاد احصایی و استاد تناولی از این قبیل‌اند. سینمای ایران هم از همه جشنواره‌های بزرگ عالم بالاترین جوایز را دریافت كرده است و در سال‌های اخیر در همكاری‌های مشترك به توان فنی خود افزوده است.

صنایع دستی و فرش ایران، سابقه‌ای دست‌كم به قدمت روابط سیاسی ایران و مغرب زمین دارند كه زیور و زینت كاخ‌های كهن آنها بوده است.

 اگر بتوانیم در نهایت ٠. ٥% از تجارت فرهنگ و هنر و خلاقیت در جهان را به دست آوریم، درآمد كل حاصل از آن، دو برابر مجموع درآمدی نفتی كشور در شرایط كنونی است و رسیدن به چنین رقمی منوط به چند نكته است:

١- نخست باور به این مساله؛ كه در این‌جا نقش اهالی فرهنگ و هنرمندان برای باز كردن باب مفاهمه و گفت‌وگو نقشی بیشتر و هرچند متفاوت از مسوولان اجرایی است. البته این موضوع از مسوولیت مدیران چیزی نمی‌كاهد ولی خود نیز قابل نادیده گرفتن نیست. بی‌تردید ساخت و ارایه فیلم‌های ایرانی در مجامع جهانی و سخنان آنها در تلطیف فضا به نفع ایران، بسیار تاثیرگذار بوده است.

٢- یافتن سیاست‌های اجرایی و عملیاتی؛ برای این كار می‌توان سند برنامه چهارم توسعه به ویژه درباره مشاركت بخش خصوصی و هنرمندان در عرصه تولیدات فرهنگی را مبنا قرار داد. آن برنامه با همكاری نزدیك هنرمندان و مدیران و نظریه‌پردازان این حوزه در دفتر كار نگارنده به عنوان وزیر وقت فرهنگ و ارشاد، تدوین شده است و بزرگانی همچون مرحوم دكتر حسن حبیبی كه هم اجرا و قانونگذاری را می‌شناخت و هم از اصحاب فكر و فرهنگ بود، بیش از ٢٠ جلسه سه ساعته در آنجا درباره آن، گفت‌وگو و رایزنی داشته‌اند كه پشتوانه این سند ماندگار بود.

 پس از آن این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به بحث و نظر گذاشته شد و بالاخره به تصویب مجلس رسید. هرچند كه در دولت بعد كه مشخصه‌اش همان ادبیات و ادب مشهور بود، كنارش گذاشتند.

٣- تدوین راهكار اجرایی كه قطعا بخشی از ذخیره آزاد شده را برای شروع كار می‌طلبد. بسیاری از نام‌آوران و موسسه‌های خارجی دلبستگی‌هایی دارند كه در حمایت از فرهنگ و هنر ایرانی جلوه می‌كند. به عبارت دیگر پشتیبانی آنها از این عالم، برای‌شان وجاهت می‌آورد. این تجربه در دوره‌های پیشین مدیریتی هم وجود داشته كه اندیشه و كالای فرهنگی ایرانیان با هزینه دیگران ترویج شود.

هرچند این روند و روال هم قابل نقد است كه آثاری از ایران برای مخاطبان جهانی، بی‌هیچ توجهی به ذوق و سلیقه آنها، فراهم آمده و ارسال شده كه از انبار‌خانه‌های فرهنگ فراتر نرفته‌اند و گاهی نتایج عكس نیز داشته‌اند.