رشته‌ مطالعات زنان در نخستین دانشکده مطالعات زنان جهان

مهرخانه/ رشته‌ مطالعات زنان که دهه‌ چهارم عمر خود را پشت سر گذارده و وارد دهه پنجم حیات خود می‌گردد، اکنون به دوران پختگی و بالندگی خود رسیده ‌است. ریشه‌های این رشته در موج اول فمینیست نضج گرفت، ولیکن پیدایش آن هم‌زمان با موج دوم فمینستی بود.

در موج دوم فمینیسم، توجه به عرصه‌های فرهنگی اهمیت خاصی یافت. این مسئله که تولید دانش، بخشی از قدرت اجتماعی را تشکیل می‌دهد، لاجرم جنبش زنان را متوجه این حوزه نمود. در واقع رشته‌ مطالعات زنان یکی از دستاوردهای موج دوم جنبش زنان است. بنابر اعتقاد فمینیست‌ها مطالعات زنان شاخه آکادمیک جنبش آزادی بخش زنان است (مشیر زاده،1383، 77و78).

دانشجویان دانشگاه سان‌دیه‌گو که در فعالیت‌های جنبش زنان نقش فعالی داشتند، در تأسیس رشته مطالعات زنان قدم‌های اولیه را برداشته‌اند. در اواخر دهه 1960جامعه‌ دانشجویی دانشگاه سان‌دیه‌گو با جنبش های اجتماعی آن زمان (مانند جنبش الغای برده‌داری) درگیر بود. مطالعات آفریقایی مکزیکی‌ها، مطالعات مکزیکی‌تباران و مطالعات بومیان آمریکایی در مدت کوتاهی ظهور کردند. مطالعات زنان نیز در میان این خیزش‌ها متولد شد.

در سال 1969 دانشجویان زن گروه لیبرال دانشگاه سان‌دیه‌گو با همکاری کادر آموزشی دانشگاه و جامعه زنان، کمیته موقتی برای مطالعات زنان تشکیل دادند. این کمیته اقدام به جمع‌آوری 600 امضا از دانشجویان برای حمایت از تأسیس برنامه مطالعات زنان در دانشگاه سان‌دیه‌گو کرد. در پاسخ این اقدامات دانشگاه سان‌دیه‌گو، برنامه مطالعات زنان را به طور غیر‌رسمی در بهار 1970 شروع نمود. در پاییز 1970 برنامه مطالعات زنان به طور رسمی در این دانشگاه شروع به کار کرد. این اولین برنامه مطالعات زنان در ایالات متحده بود. در سال 1974 کمیته مشورتی دانشکده، کمپین دیگری را ترتیب داد تا به توسعه و استحکام مطالعات زنان به عنوان رشته‌ دانشگاهی کمک کند.

در سال 1975 دانشکده مطالعات زنان را به عنوان رشته‌ای فرعی (1) در قالب 18 واحد ارائه کرد. در همین سال دانشگاه به طور رسمی رشته‌ مطالعات زنان را در دانشکده‌ ادبیات و علوم انسانی راه‌اندازی نمود. در سال 1983رشته مطالعات زنان در سطح کارشناسی به عنوان رشته اصلی (2) ارائه گردید. سه سال بعد دانشکده مقطع کارشناسی‌ارشد راه‌اندازی کرد. در سال 2000 دانشکده با ارائه 12 واحد درسی اقدام به آموزش دانشجو در قالب گواهی‌نامه نمود. این دانشکده که نخستین دانشکده مطالعات زنان است، در حال حاضر با داشتن هیئت علمی و برنامه آموزشی عالی، از شهرت ملی و بین‌المللی برخوردار است. (ttp://womensstudies.sdsu.edu/history.htmh)

منابع و متون آموزشی
منابعی که برای رشته مطالعات زنان در نظر گرفته ‌شده، به ترتیب سطوح از مقدماتی تا عالی به شرح ذیل است (http://arweb.sdsu.edu/es/catalog/quickref.html). با توجه به مقاطع مختلف، برخی واحد‌ها الزامی، برخی پیش‌نیاز و برخی دیگر اختیاری است. واحدهای مرتبط با هر مقطع در قسمت ذی‌ربط ذکر می‌گردد. در این قسمت منابع به‌طور کلی و با کد مربوط ذکر شده‌ است.

مدارک تحصیلی
الف) ارائه گواهینامه (3)
این دانشگاه برای دانشجویان علاقه‌مند به مسائل زنان صرف‌نظر از این‌که در چه رشته‌ای مشغول به تحصیل هستند، دوره‌هایی در دو سطح عمومی و پیشرفته برگزار می‌کند. دانش‌آموختگان بعد از اتمام این دوره‌ها، به اخذ گواهی‌نامه دوره‌ عمومی یا پیشرفته نایل می‌گردند.

ب) گواهی‌نامه دوره‌ عمومی
این دوره برای دانشجویان دوره کارشناسی که در رشته‌های گوناگون مشغول به تحصیل هستند، در نظر گرفته‌ شده ‌است. هدف از برگزاری این دوره، آموزش فوق برنامه‌ افرادی است که علاقه‌مند به افزایش معلومات خود در زمینه‌ مسائلی هم‌چون نحوه‌ زندگی، کار، اندیشه‌ها، مقاومت، تولید علم و فعالیت‌های فرهنگی زنان هستند.

دوره عمومی در دانشگاه سان‌دیه‌گو در دو گرایش برگزار می‌گردد. الف: نگاه اجمالی به مطالعات زنان، ب:گرایش سلامت. واحد‌های در نظر گرفته‌شده برای هر گرایش 12 واحد است که در 4 ترم برگزار می‌گردد. سه واحد درس مشترک برای هر دو گرایش به دل‌خواه اندیشه‌های فمینیسم یا جنسیت نژاد و طبقه است. واحد‌های اختصاصی گرایش اول کدهای ذیل است که دانشجو 9 واحد را به دل‌خواه از میان آن‌ها برمی‌گزیند.

واحدهای اختصاصی گرایش دوم کدهای زیر است که دانشجو 9 واحد را از بین آن‌ها انتخاب می‌کند. (http://womensstudies.sdsu.edu/general_certificate.htm).

این دوره برای این‌گونه افراد مناسب است: معلمان، مدیران و کارکنان بخش بهداشت، کارکنان آژانس خدمات اجتماعی فرهنگی، فعالان جامعه و دیگر افرادی که علاقه‌مند به مسائل زنان در طول تاریخ و در برهه‌ی کنونی هستند.

ج) گواهینامه دوره عالی
گواهینامه دوره عالی برای دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد در نظر گرفته‌ شده ‌است. هدف از این دوره افزایش آگاهی دانشجویان در زمینه جایگاه زنان در علوم انسانی، علوم اجتماعی و علوم طبیعی است. این برنامه به شیوه‌های گوناگونی ارائه می‌شود تا دانش شرکت‌کنندگان در زمینه نحوه زندگی، اندیشه، استقامت، تولید دانش و فعالیت‌های فرهنگی زنان ارتقا یابد. دانش‌پژوهان برای گرفتن گواهی‌نامه دوره عالی مطالعات زنان 12 واحد را در سه گرایش الف- بین‌المللی ب- سلامت و تمایلات جنسی ج- جنسیت، نژاد و طبقه می‌گذرانند. سه واحد برای هر‌سه گرایش اندیشه‌های فمینیستی و 9 واحد دیگر با گرایش آن‌ها مرتبط است (http://womensstudies.sdsu.edu/advanced_certificate.htm).

مقاطع تحصیلی
دوره کارشناسی مطالعات زنان
دانش‌آموختگان دوره‌ کارشناسی به دو طریق می‌توانند در رشته‌ مطالعات زنان مشغول به تحصیل شوند. 1- مطالعات زنان به عنوان رشته اصلی، 2- مطالعات زنان به عنوان رشته‌ دوم یا فرعی.

مطالعات زنان به عنوان رشته‌ اصلی (4)
دانش‌آموختگان بعد از گذراندن این دوره می‌توانند در بخش‌های وسیعی هم‌چون حقوق آموزش، خبرنگاری، ادارات عمومی، خدمات اجتماعی، منابع انسانی، خدمات دانشجویی و مشاوره مشغول به کار شوند. در این دوره مهارت‌های تفکر انتقادی، نوشتاری و تحلیل برای ورود به حوزه‌های کاری دیگر از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از دانشجویان برای بالا‌بردن فرصت‌های شغلی خود علاوه بر رشته‌ مطالعات زنان، رشته‌ دیگری هم انتخاب کرده و در آن متخصص می‌شوند.

پیش‌نیازها (5)
- گذراندن واحدهای: الف- خویشتن، هویت، اجتماع. ب- زنان، تصورات و اندیشه‌ها؛

- گواهی تأییدشده رشته‌ فرعی در یک رشته‌ دیگر؛

- آزمون "تعیین سطح مهارت نوشتاری و گفتاری".

واحدهای الزامی
دانشجویانی که مطالعات زنان را به عنوان رشته اصلی انتخاب می‌کنند، حداقل 27 واحد درسی را می‌گذرانند 6 واحد اولیه با دو کد 536 جنسیت نژاد و طبقه و کد 590 اندیشه‌های فمینیسم است. دانشجویان می‌توانند از بین واحد‌های ارائه‌شده 9 واحد از گروه 1 و 12 واحد از گروه 2 انتخاب کنند. همچنین دانش‌پژوهانی که رشته مطالعات زنان را به عنوان رشته اصلی خود انتخاب می‌کنند واحدهای بیشتر و تخصصی‌تری دارند. واحد‌های الزامی آنان ترکیبی از مقاطع کارشناسی و دوره عالی است. علاوه بر آن دانشجویان در مطالعات زنان سمیناری هم ارائه می‌دهند.

مطالعات زنان به عنوان رشته‌ فرعی (6)
دانش‌آموختگانی که مطالعات زنان را رشته‌ دوم خود قرار می‌دهند، 18 واحد درسی را می‌گذرانند. 12 واحد سرفصل‌های ارائه‌شده برای این دوره همان سرفصل‌های رشته‌ اصلی است. 6 واحد دیگر به صورت ذیل: سه واحد خویشتن، هویت و اجتماع و سه واحد دیگر، زنان؛ تصورات و اندیشه‌ها است http://womensstudies.sdsu.edu/undergraduate.html)).

کارشناسی‌ارشد (7)
این دوره فرصتی است برای دانش‌آموختگان که تا دوره عالی، رشته مطالعات زنان را پی‌گیری نموده و در پایان دوره متخصصی کارآمد در این رشته شوند. در این دوره دانشجویان برای دوره‌ دکتری آماده می‌شوند تا در زمینه‌های تاریخ، علوم اجتماعی، ادبیات، مطالعات میان‌رشته‌ای آماده‌ی کار شوند. در واقع این دوره به مثابه دوره‌ای است تکمیلی برای حوزه‌هایی همچون حقوق، امور اجتماعی، بهداشت عمومی و مشاوره.

واحدهای الزامی
دانش‌پژوه تحت نظر استاد مشاور علاوه بر 30 واحد که ذیلاً به آن اشاره می‌گردد، سه واحد دیگر از بین یکی از موارد 1- زبان‌های خارجه، 2- آمار و 3- علایم زبان آمریکایی، را انتخاب می‌کند.

واحد‌های اختیاری
دانشجو گزینه‌های زیادی برای انتخاب دارد و می‌تواند واحدهای مورد علاقه خود را از بین واحد‌های ارائه‌شده گزینش کند.

امتحان جامع و نگارش پایان‌نامه
نوشتن رساله یا دادن امتحان جامع بستگی به خود دانشجو دارد. همان‌گونه که ملاحظه گردید حوزه انتخاب واحد دانشجو بسیار وسیع است. واحد‌های ارائه‌شده 3 برابر واحد‌هایی که دانشجو مجاز به انتخاب بوده، است. به طور مثال دانشجو می‌تواند 9 واحد را با توجه به علاقه‌مندی‌ها، مهارت‌ها و توانایی‌های خود از بین حدود 27 واحدی که دانشگاه ارائه می‌کند، انتخاب نماید.

در &