صدیقه طاهره(س) جامع صفات حسنای قرآنی

ایکنا/ نشست زن، حکمت و معنویت، 21 فروردین در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در این نشست، مریم صانع‌پور سخنرانی خود را به موضوع بازخوانی مبانی حکمی خطبه حضرت زهرا(س) اختصاص داد.
وی گفت: پیامبر آخرالزمان تصدیق‌کننده و وارث همه پیامبران الهی است. ایشان فرمودند فاطمه(س) پاره تن من است، او قلب من است، او روح من است؛ همان روحی که درون وجودم است. پیامبر در جایی دیگر می‌فرماید «اول ما خلق الله روحی» و «اول ما خلق الله نوری». همه این احادیث به همان نور و حقیقت عقلانی و آگاهی‌بخش محمدیه اشاره دارند. بر این اساس، حضرت رسول(ص) در حدیث «فاطمه(س) بضعة منی»، زهرا را روح محمدی(ص) معرفی می‌کند.
وی در ادامه گفت: هانری کربن در کتاب ارض ملکوت می‌نویسد: «فاطمه(س)، سوفیا یعنی عقل و قدرت الهی است که همه عالم را در می‌یابد.» او نور الهی است که همه عوامل را نور باران می‌کند و اگر منشا خلاق فاطمی نبود، ناشناخته‌ها برای همیشه در پرده غیب می‌ماندند. با توجه به این مقدمه، اصلی‌ترین نقش الگوی زهرا(س) نه فقط برای زنان بلکه برای انسانیت همین نقش عقلانی است که در نام زهرا(س) مستتر است؛ زیرا اسم زهرا نشان نورانیت؛ یعنی خود آگاهی و دیگر آگاهی او دارد. از همین رو، علی(ع) فرمود زهرا(س) در هر روز 5 بار بر من تجلی می‌کند.
مدیر گروه پژوهشی گروه مطالعات زنان افزود: می‌د‌انیم که انسان با عقلش از سایر حیوانات متمایز شده است. زهرا(س) مظهر عقل و خردورزی است؛ زیرا پیامبری که مصداق عقل اول است، او را ام ابیها نامید؛ بنابراین پیروان واقعی حضرت زهرا(س) زنان و مردانی هستند که دائما در تقویت و تعالی بعد عقلانی وجودشان می‌کوشند؛ زنان و مردانی که ایمانشان مبتنی بر خردورزی و آگاهی است. کسانی که برای هر یک از کنش‌ها و واکنش‌هایشان ادله عقلی دارند، هرگز عملی را کورکورانه و بر مبنای رابطه مرید و مرادی انجام نمی‌دهند؛ زیرا پیامبران مبعوث شده‌اند تا عقول مدفون شده انسان‌ها را برانگیزانند و این عقل‌پروری و خردگستری پیامبران الهی در دین اسلام به اوج خود رسیده است، چنانکه معجزه حضرت محمد(ص) یعنی قرآن، کتاب تبیین و استدلال است کتابی که خواندنی و قابل تعمق و تدبر است.
صانع‌پور افزود: اسلام در کنار قرآن به عنوان یک منشور نظری الگوهای عملی را ارائه کرده که دارای نقش امامت و پیشوایی هستند. این الگوها به تبع اسوه اولیه اسلام؛ یعنی حضرت محمد(ص) نقش هدایت عملی انسان‌ها را به سوی سعادت ایفا می‌کند. الگوهایی که در فرهنگ اسلامی امام نامیده می‌شوند و حضرت فاطمه(س) نه تنها ام امامان است، بلکه پیامبر از او به عنوان ام ابیها نام برده است.
این پژوهشگر تاریخ اسلام اظهار کرد: یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های تعالیم آگاهی‌بخش، مستدل و عقلانی دین اسلام، خطبه‌هایی است که حضرت فاطمه(س) به مناسبت‌های مختلف بیان فرمودند. سخنانی که در آنها برای هر نکته‌ای دلیلی آگاهی‌بخش ارائه شده است. ایشان تعبد بدون تعقل را بی‌ارزش و مخرب معرفی کردند. حضرت زهرا(س) در خطبه‌ای که در جمع مهاجران و انصار در مسجد مدینه بیان فرمودند، ابتدا فرایند وجودی را از مبنای وجود یعنی خداوند آغاز کرد و ارتباط موجودات را با این مبدأ متعالی و تعالی‌بخش وجود را به ارتباطی رحمانی و فیاض تبدیل کردند. حضرت فاطمه(س) فرمودند: «ستودنی است خداوندی که پی در پی، نعمت‌ها و الهاماتی عطا می‌کند، نعمت‌هایی که قابل شمارش و ادراک نیستند.»
وی در ادامه گفت: حضرت زهرا(س) با این سخن در ارتباطی منطقی پرستش پروردگار را لازمه سپاسگزاری متنعم از نعمت دهنده معرفی می‌کند. سپس در یک فرآیند معرفتی به وحدانیت مبدأ وجود اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «گواهی می‌دهم بجز الله خدایی وجود ندارد و شریکی برای او وجود ندارد.» در حالی که اگر او سخنش را با شهادت دادن به یکتایی خدا آغاز می‌کرد استدلالی منطقی شکل نگرفته بود.
ایشان در ادامه تاکید می‌کنند که «لا اله الا الله» فقط لفظی و زبانی است بلکه نیاز به تاویل دارد و تاویل ذکر توحیدی، شهادت را منوط به خالص‌سازی وجود، التزام قلبی و آگاهی عقلانی موحد می‌کند که بررسی هر یک از نکات حکمی نشست‌های طولانی را می‌طلبد.
صانع‌پور افزود: حضرت زهرا مخاطبانشان را انسان‌های کرامت‌مند می‌نامند که بندگان خدای نیکی‌ها و مهربانی‌ها هستند؛ کرامت‌مندانی که مخاطبان امر و نهی الهی قرار گرفته‌اند و حمل کننده دین و وحی الهی هستند. انسان‌هایی که خداوند آنها را جانشین خود بر روی زمین قرارداده و به این وسیله شأن انسانی آنها را به عنوان مسجود ملائک ارج می‌گذارد؛ زیرا انسان حامل روح خداوند است و می‌تواند زمینه‌ساز تحقق صفات حسنای الهی در زمین شود. صفاتی که تحققش جز با اراده آزاد و خرد‌ورزی حکمت‌آمیز انسان‌ها ممکن نیست.
وی ادامه داد: زهرا(س) خود و سایر امامان را در معیت با کتاب خداوند معرفی می‌کند؛ کتابی که ناطق و صادق است، نور تجلی‌کننده و بصیرت‌آفرین است. در این فراز، حضرت زهرا(س) با اشاره به معیت خود با سایر امامان با کتاب خداوند، همه صفات قرآن را به خود و سایر امامان تسری می‌دهد که این صفات یعنی صداقت، تبیین‌گری، آگاهی‌بخشی، معقولیت، گفتگوی برهانی و فضیلت‌گستری در حضرت زهرا(ص) نیز مانند سایر امامان قابل تأمل است.
این پژوهشگر تاریخ ائمه(ع) در آخر گفت: حضرت زهرا(س) در این خطبه اسلام را به انجام رسانده و از پیشوایی خود و سایر امامان که اوصیا حضرت محمد(ص) و وارثان شجره انبیاء بودند، سخن می‌گویند؛ عاقلانی که عقول را به تفکر وا می‌داشتند؛ شایان توجه است که حضرت زهرا در این فراز با عبارت «اِمامَتَنا أماناً لِلفِرقَة» به امامت خود در کنار سایر امامان اشاره می‌کنند. به نظر من تحلیل و بازاندیشی این مسئله می‌تواند به باروری اصل اعتقادی امامت در تشیع منجر شود؛ امامتی که به منظور اقامه عدالت در اصول اسلام تعبیه شده است. امامتی که مردم را از تفرقه باز می‌دارد و به وحدت فرا می‌خواند.



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: ایکنا