گفتگو با نویسنده کتاب «برنامه طبیعت گردی پایدار در پهنه های طبیعی حفاظت شده (خشکی)»

«برنامه طبیعت گردی پایدار در پهنه های طبیعی حفاظت شده (خشکی)» عنوان کتابی است که به تازگی از سوی میترا البرزی منش از فعالان شناخته شده عرصه محیط زیست و مدیرعامل انجمن پایشگران محیط زیست (پاما) منتشر شده است.

در این کتاب موضوعاتی نظیر گردشگری پایدار،‌ ظرفیت تحمل در محیط،‌ پروژه های اجرایی طبیعت گردی در پهنه های طبیعی تحت مدیریت و ... مورد بررسی قرار گرفته است. در گفت و گو با البرزی منش از او درباره دلایل انتشار این کتاب و موضوعات مطرح شده پرسیدیم.

عمده تمرکز شما در این کتاب بر روی کدام موضوعات متمرکز شده و فکر می کنید چه تفاوتی با سایر کتاب های منتشر شده در این حوزه دارد؟

علت نگارش این کتاب به مطالعات برنامه مدیریت مناطق چهارگانه سازمان در سال های 84-85 باز می گردد. این برنامه ها به مجموعه ای از مهندسان مشاور ارجاع شده بود و من در آن درگیر مطالعات در برخی مناطق مانند میانکاله، قمیشلو،‌ موته و البرز مرکزی بودم. یکی از نکاتی که در این مطالعات به آن اشاره شده بود به موضوع گردشگری در مناطق چهارگانه باز می گشت که در دو شکل متمرکز و گسترده دیده شده بود. در این زمان این پرسش برای من مطرح بود که باید چگونه به این مسائل بپردازیم و استانداردها،‌ دستورالعمل ها و شاخص ها در مناطق چهارگانه چگونه باید باشد. یافتن پاسخ برای این پرسش ها به مجموعه ای از تحقیقات و جستجوها در متون بین المللی منجر شد که در آن شیوه گردشگری در مناطقی با ارزش زیستی بالا را برای من روشن می کرد.

تفاوت قابل توجه در دستورالعمل های موجود با آنچه در اسناد و متون بین المللی نظیر موارد مطرح شده از سوی اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) به ویژه در موضوع مشارکت جامعه محلی در زمینه گردشگری از دیگر موارد مفقود و یا کمتر مورد توجه قرار گرفته در این مطالعات بود. از این رو در بحث گردشگری بر حضور سرمایه گذار خارجی به جای مردم بومی تاکید می شد تا گردشگری در این مناطق شکل بگیرد. این در حالی است که بر اساس ادبیات جدید جامعه محلی باید راه اندازننده گردشگری و مدیر آن باشد و بتواند از منافع آن نیز منتفع شده تا به بهره برداری پایدار منجر شود.

تمامی این موارد انگیزه ای برای من بود که منابع مختلف را در این زمینه جمع آوری و آنها را در قالب یک کتاب منتشر کنم. همچنین از این رو عنوان تالیف را بر آن نهاده ام که در این کتاب تلاش شده مسائل با موضوعات کشور تطبیق داده و به نحوی بومی سازی را به انجام برسانم. به این ترتیب ارائه یک دستورالعمل کاربردی و بومی شده در موضوع گردشگری از دلایل انتشار کتاب بود.

به این ترتیب مخاطبان شما در این کتاب دانشجویان گردشگری و علاقه مندان این عرصه،‌ انجمن های محیط زیستی و جامعه محلی هستند؟

در کنار این سه گروه کارشناسان سازمان محیط زیست نیز از دیگر گروه مخاطبان کتاب «برنامه طبیعت گردی پایدار در پهنه های طبیعی حفاظت شده (خشکی)» هستند. کارشناسان گردشگری این سازمان می توانند از این مطالعات در موضوع کار خود بهره گرفته و مشارکت جامعه محلی را به جای حضور سرمایه گذار به کار گیرند.

کارشناسان گردشگری سازمان حفاظت محیط زیست نیز مشابه شما در گفته های خود اولویت را در موضوع سرمایه گذاری، به مردم محلی می دهند اما به نظر آن ها در هر حال باید سرمایه ای برای ورود به عرصه گردشگری در مناطق چهارگانه به ویژه در زون های تفرج متمرکز وجود داشته باشد.

گاهی جامعه محلی بدون تسهیلات و با تغییرات کوچک در ساختارهای روستای خود می تواند گردشگری روستایی را به راه اندازد. در این زمینه آموزش، طراحی مسیرهای گردشگری و دسته بندی جاذبه ها از سو و برای جامعه محلی ضروری است. برای تسهیل این امر می توان وام های خرد به روستاییان اعطا شود تا بتوانند فضای روستا و خانه های خود را برای گردشگران بهسازی کنند.

یکی دیگر از موضوعات مطرح شده در این کتاب به اکولوژها بازمی گردد،‌ در این زمینه چه پیشنهادی مطرح کرده اید؟

اکولوژ و اکوتوریسم ضوابط سختگیرانه ای دارد که ما برای رسیدن به آن باید مراحلی را طی کنیم. معیارهایی که برای طبیعت گرد  جذاب است عموما به معیارهای سنتی،‌ بومی و محلی بر می گردد که درباره مواردی مانند معماری،‌ چشم اندازها،‌ لباس، مسیرها،‌ غذاها و ... باز می گردد. لحاظ کردن چنین مواردی تجربه بی نظیری به گردشگری می دهد که خواهان تکرار آن است. زمانی که گردشگرانی با این خصوصیات وارد مناطق شوند مردم بومی نیز نسبت به طبیعتی که برای آن ها گردشگر به ارمغان آورده حساس بوده و نسبت به فرهنگ و طبیعت خود نیز تعلق خاطر بیشتری حس می کند.

ویدیو مرتبط :
گفتگو با آقای یحیی نیازی نویسنده کتاب مثل من و شما