تهران دروازه ورود روسیه به جهان اسلام

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری المیادین، هدیه گرانبهای ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه که با یک صندوق سبز قدیمی به طور مستقیم از فرودگاه مهر آباد به بیت رهبری منتقل شد، پیام های متعددی را در بخش های مختلف در دل خود جا داده است.

بخشی از این پیام‌ها متوجه کشورهای اسلامی است با این مضمون که مسیر ورود روسیه به جهان اسلام از دروازه تهران عبور خواهد کرد.

قرن‌ها است که این نسخه از قرآن کریم به عنوان یکی از نسخه‌های اصلی قرآن عثمانی نگهداری می‌شد، از همین رو فقط یک هدیه معمولی که پوتین تقدیم رهبر ایران کرد، نیست.

این نسخه قرآن منسوب به «عثمان بن عفان» خلیفه سوم است و به گفته یکی از سرشناس‌ترین پژوهشگران نسخه‌های قدیمی قرآن، آثار خون او نیز روی این نسخه دیده می‌شود و از نظر تاریخی به دوره صدر اسلام باز می‌گردد.

اما کنجکاوی در این خصوص باعث شد در مورد تاریخ این نسخه خطی تحقیق کنم در نتیجه به اسم «د. ایویم رزوان» برخوردم که یک پرفسور روسی کارشناس پژوهش‌های قرآنی و معاون مدیر موزه سن پتررزبورگ روسیه است.

وی قبلا در مورد این نسخه کمیاب قرآن مطالبی را به رشته تحریر در آورده بود. در نتیجه سوال‌هایی را با پست الکترونیک برای ایشان ارسال کرده و در پاسخ به سوالی در ارتباط با تاریخ این هدیه گفت: از اواخر قرن پانزدهم این نسخه قرآنی یکی از مهم‌ترین نسخه‌های قرآن در جهان به شمار می‌آید و در مجتمع «عشقیا» در روستای کوچکی به نام «کاتالانگار» نگهداری می‌شد.

این روستا در فاصله یکصد کیلومتری جنوب سمرقند دومین شهر بزرگ ازبکستان واقع شده است.

از چند قرن پیش این نسخه به عنوان یکی از نسخه‌های اصلی قرآن عثمانی به شمار می‌آید و به دست خلیفه سوم نوشته شده و قطره‌های خون او نیز در آن مشهود است.

سیر تاریخی هدیه پوتین به رهبر ایران

پرفسور رزوان که نام او به عربی رضوان تلفظ می شود، مرا به یک پژوهش که در سال 2008 در مورد این نسخه و تاریخ آن نوشته بود، ارجاع داد.

این پژوهش در واقع نقشه‌ای است که در آن خروج این نسخه از قرآن از حجاز تا موزه روسیه توضیح داده شده است.

در این چارچوب این پرفسور روس با ارسال یک نامه برایم نوشت: تاریخ این نسخه به 12 قرن پیش باز می‌گردد و در واقع داستان خاندان حاکم و ملت‌ها و شهرها را در دل خود جای داده است.

به گفته وی این نسخه قرآن مجموعه‌ای از روایت تاریخی تمدن اسلامی از زمان شکل‌گیری آن در قرن هفتم میلادی در جزیره العرب تا پیروزی‌ها و کشورگشایی‌های اسلامی است و در زمان حاضر نیز قدرت مسلمانان در ایستادگی و مقاومت در برابر نظام کمونیسم اتحاد شوروی سابق را حکایت می‌کند.

پرفسور رضوان در یک تحقیق به نام «قرآن و قدرت در روسیه» می‌نویسد: بیشتر نسخه‌های عثمانی از بین رفته‌اند و فقط تعداد اندکی باقی مانده که یکی از این نمونه‌ها همین نسخه‌ای است که در سال 870 میلادی برابر با 256 هجری به قرطبه در آندلس منتقل شد، سپس برای مدتی ناپدید شده و بعد در سال 1243 میلادی به دست «ظاهر پیپرس» در مصر رسید.

او نیز این نسخه را به رهبر یک قبیله مغول که اسلام آورده و با دولت عباسی بیعت کرده بود هدیه کرد و همین فرد بود که با هولاکو خان به مقابله برخاسته و با همکاری ممالیک او را شکست داد.

انتقال مصحف قدیمی به سمرقند

یک قرن و نیم بعد، تیمور لنگ به قبیله این رهبر مغول حمله کرده و او را شکست داد و این قرآن تاریخی را که سمبل قدرت بود، به سمرقند برد.

اما یک روایت دیگر در مورد این قرآن وجود دارد که با روایت رضوان در تعارض است. این روایت به نقل از «ابن نصیر» در کتاب «فضائل القرآن» است که در آن آمده است قرآنی که در سمرقند است به دست تیمور لنگ از بصره به آنجا برده شد.

با اینهمه این دو متفق القول هستند که این کتاب یکی از مصحف‌های قدیمی است که اهمیت تاریخی زیادی دارد.

اما رضوان در توصیف این مصحف تاریخی گفت: این قرآن به خط حجازی نوشت شده و تاریخ آن به قرن اول هجری باز می‌گردد و صفحاتی که در سن پترزبورگ و کاتالانگار و بخارا و تاشکند وجود دارد، تقریبا نیمی از متن کامل قرآن است.

در بازگشت به موضوع اصلی این سوال مطرح است: چرا ولادیمیر پوتین یک نسخه از این گنجینه اسلامی را به رهبر ایران هدیه کرد؟

فراز و نشیب روابط ایران و روسیه

در سال‌های گذشته روابط ایران و روسیه تا سرحد ائتلاف با هم پیش نرفت و نگاهی تاریخی به روابط این دو از زمان پیروزی انقلاب اسلامی و حتی فروپاشی اتحاد شوروی سابق به عنوان مرحله اول نشان می‌دهد که دو کشور منافع مشترکی داشته‌اند که با چالش‌های مشترک و دشمنان مشترک روبه رو بوده است و این منافع مشترک در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران بیش از پیش تقویت شد.

شعله ور شدن بحران سوریه در اوج مذاکرات هسته‌ای

در اوج این مذاکرات، بحران سوریه پیش آمد و در اوج این بحران ایران و سپس روسیه وارد صحنه شدند تا از دایره منافع مشترک فراتر رفته و با هم در یک جبهه قرار بگیرند.

در این جبههِ واحد، اختلافات زیادی علنی شد که برخی ناشی از اختلاف نظر بوده و بخشی نیز ناشی از تعریف متفاوت از کلمات و عبارت‌ها بود، به هر حال نمی‌توان نگرانی و دغدغه هر یک از این دو را از گام‌هایی که آن دیگری برمی‌داشت، نادیده گرفت.

اما گروه مقابل ایران و روسیه تلاش کردند از این نگرانی‌ها و دغدغه‌ها برای هدف قرار دادن آینده همکاری ایران و روسیه بهره‌برداری کنند، از همین رو هیچ روزنامه و یا تحلیلگر سیاسی نبود که از برخورد قابل پیش‌بینی بین متحدان سوریه در خاک این کشور سخن نگفته و قلم فرسایی نکند.

در این میان پوتین هدیه گرانبهایی را با صندوق سبز رنگ و تاریخی از فرودگاه مهرآباد به طور مستقیم به بیت رهبری در قلب تهران برد در حالی که این هدیه پیام‌های متعددی را در زمینه‌های مختلف در دل خود جای داده بود؛ پیام هایی که متوجه کشورهای اسلامی بود با این مضمون که ورودی روسیه به جهان اسلام از دروازه تهران عبور خواهد کرد.

روشن است که ایران و روسیه پیش از نشست سران گاز با پس از آن متفاوت خواهند بود و چه بسا این هدیه پیام‌های متعدد دیگری نیز داشته باشد اما پیام‌های حتمی که تا این لحظه از آن برداشت می شد، عنوان شد.

انتهای پیام/