ترکیه چگونه روسیه را در عراق کنترل کرد؟

رصد/ متن پیش رو در سایت تحلیلی "رصد" منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

رسانه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای گویا به ماجراجویی‌های ترکیه عادت کرده‌اند. تلاش برای ایجاد یک منطقه حائل در شمال حلب در سوریه و مابین دو شهر اعزاز و جرابلس، حمله به جنگنده روسیه و ایجاد یک فضای تنشی شدید و اظهارات مداوم روسای جمهور دو کشور علیه یک‌دیگر و حالا حضور نظامی غیرقانونی در شمال عراق از سوی ارتش ترکیه، سرخط‌های خبری و تحلیلی‌ای است که بی‌پروایی آنکارا را در پیگیری اهدافش نشان می‌دهد. البته بی‌پرواییِ بدون تدبیرِ درست و بدون احترام به حقوق متعارف دیگر بازیگران، حتما فضیلت محسوب نخواهد شد.

در چنین شرایطی اگر دولت عراق خواستار مشارکت روسیه در مبارزه با داعش شود، عملا در بحران میان مسکو-آنکارا به نوعی با مسکو همراه شده است
آخرین اقدام ماجراجویی ترک‌ها در عراق محقق شد. چندی قبل ارتش ترکیه اقدام به اعزام نیروهای زمینی خود به نزدیکی موصل کرد. آنکارا البته در سال ۲۰۱۴ هم نیروهایی را برای تعلیم نیروهای پیشمرگ و برخی نیروهای سنی به عراق اعزام کرده بود. اما اقدام چند روز قبل ترکیه بسیار خبرساز شد. بغداد با صراحت این اقدام ترکیه را محکوم کرده و خواستار خروج آن‌ها از عراق شد اما مقامات ترکیه می‌گویند که این اقدام‌شان با هماهنگی دولت مرکزی عراق بوده است! این هم از عجایب دیپلماسی اردوغان است که دولت عراق می‌گوید برو بیرون و دولت متجاوز ترکیه می‌گوید تو متوجه نیستی! ما با شما این موضوع را هماهنگ کرده‌ایم!

فارغ از همه اهدافی که می‌توان برای ورود ترکیه به عراق ذکر کرد، به نظر می‌رسد این ورود یک پیامد جدی خواهد داشت و آن هم کنترل رفتار روسیه خواهد بود. اگرچه هنوز میزان و کیفیت ایفای نقش عراق در ائتلاف چهارگانه و در کنار روسیه، ایران و سوریه مشخص نیست اما واقعیت این است که با اقدام کنونی ترکیه، هزینه‌های حضور احتمالی روسیه در عراق افزایش خواهد یافت.

پس از این‌که جنگنده‌های روسیه بر فراز آسمان سوریه به پرواز درآمدند تا مواضع تروریست‌ها را هدف قرار دهند، مقامات مسکو اعلام کردند که در صورت درخواست عراق، چنین عملیاتی را در آسمان کشور هم انجام خواهند داد. اما در این میان مقامات و نخبگان حکومتی عراق بر سر مشارکت روسیه در مبارزه با داعش اختلاف‌نظر وجود داشت. گفته می‌شود که العبادی نخست‌وزیر عراق مخالف حضور روسیه در کشورش بوده و در مقابل نوری المالکی نخست‌وزیر سابق و معاون کنونی رئیس جمهور این کشور از حامیان چنین طرحی محسوب می‌شده است. در هر صورت حضور روسیه در عراق عملی نشد و البته این بدان معنا نیست که این طرح کاملا ملغی شده باشد.

حضور ترکیه در عراق احتمال حضور روسیه در این کشور را بسیار کمتر‌ می‌کند. ترکیه در اوج بحران در روابطش با مسکو در عراق حضور یافته است. در چنین شرایطی اگر دولت عراق خواستار مشارکت روسیه در مبارزه با داعش شود، عملا در بحران میان مسکو-آنکارا به نوعی با مسکو همراه شده است. البته یکی از دلایلی که العبادی حاضر نشد روسیه را به مشارکت در مبارزه با داعش در عراق دعوت کند، قطعا حضور ائتلاف بین‌المللی علیه داعش به رهبری آمریکا در کشورش است. چنین استدلالی در شرایطی که بحران در روابط ترکیه و روسیه اوج گرفته، می‌تواند دوباره تکرار شود و برهمین اساس عراق سعی خواهد کرد تا در مواجهه همسایه‌اش یعنی ترکیه با روسیه که عضو ائتلاف نیست، جانب احتیاط را برگزیند.

از سوی دیگر با وضعیت جدید در عراق، بعید است روس‌ها هم تمایلی به حضور در عراق داشته باشند. برخی دیگر نیز بر این باورند که روس‌ها درصدد همکاری با پ.ک.ک در شمال عراق بوده‌اند. روزنامه الاهرام چاپ قاهره در این خصوص گزارش داد که ترکیه زمانی تصمیم به ورود به خاک عراق گرفت که اخباری به دست آورد که نشان می‌داد روسیه با نیروهای جدایی طلب پ.ک.ک در حال طراحی طرحی برای حمله به نیروهای ترکیه در پایگاه بعشیقه در شمال شرق موصل است. اگر این خبر صحت داشته باشد، عملا ترکیه توانست مانع از اجرای چنین طرحی شود.

اکنون بخش‌هایی از الرمادی مرکز استان الانبار آزاد شده است. پس از الرمادی نوبت به فلوجه خواهد رسید و سپس موصل. آزادسازی موصل یک کانون جدی در همه ماه‌های اخیر است که طرفین سعی خواهند کرد تا سهم خود را در آن افزایش دهند. ترکیه اگرچه با حضور در عراق مانع از اجرای طرح همکاری روسیه و پ.ک.ک شده است اما زمینه حضور روسیه در آزادسازی موصل که بعضا سخن از آن بود را هم از میان برد و این به نظر یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ترکیه است.

*سعید ساسانیان

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar