هواکره‌ي آبي سياره‌ي کوتوله‌ي پلوتو

کانوت/ بررسي تصاوير و داده‌هاي دريافتي جديد، زيبايي‌هاي پنهان اين دنياي دورافتاده را آشکارتر کرده و پرسش‌هاي ديگري را پيش‌ پاي دانشمندان گذاشت.
نخستين عکس رنگي به دست‌آمده از هواکره‌ي پلوتو نشان مي‌دهد آسمان اين سياره به هنگام طلوع و غروب به رنگ آبي رنگ ديده مي‌شود. «آلن استرن» پژوهشگر اصلي مأموريت افق‌هاي نو _از موسسه پژوهشي جنوب غربي ايالات متحده_ در اين‌باره چنين گفت: «چه کسي انتظار داشت در کمربندکايپر آسماني آبي‌رنگ وجود داشته باشد؟ اين بسيار زيبا و شگفت‌انگيز است.»
بررسي‌ها نشان ميدهند دليل آبي شدن آسمان پلوتو وجود ذرات دوده‌نمايي(soot like particles) با ساختاري بسيار پيچيده در جو يا هواکره‌ي آن است. البته به دليل پايين بودن تراکم ذرات در سرسو، آسمان پلوتو سياه‌رنگ است. اما به هنگام طلوع و غروب خورشيد به علت اثر تجمعي‌شان در ديدِ افقي تراکم بالاتري از آن‌ها در مسير نور قرار مي‌گيرند که اين مسئله آبي شدن آسمان را به همراه دارد.
جالب است بدانيد ذراتي که موجب آبي شدن رنگ آسمان در پلوتو مي‌شوند خود تقريباً قرمز يا خاکستري هستند.
چراييِ آبي بودن آسمان در زمين با پلوتو کاملا متفاوت است. آبي بودن آسمان سياره‌ي ما به فرايند پراکندگي نور در ملوکول‌هاي بسيار ريز گاز نيتروژن که حدود ۸۰درصد جوّ زمين را شامل مي‌شود بازمي‌گردد. اما در پلوتو ذرات دوده‌نما يا مولکول‌هايي به نام «تولين _ tholins» که در لايه‎هاي بالايي جوّ پلوتو تشکيل مي‌شوند عهده‌دار رنگ آبي آسمان هستند که نسبت به ملکول‌هاي نيتروژن ساختارهاي بسيار بزرگ‌تري دارند. در گزاره‌اي کوتاه مي‌توان گفت اين ملوکول‌هاي قرمز_قهوه‌اي در نتيجه‌ي زنجيره‌اي از برهم‌کنش شيميايي نورفرابنفش خورشيد با گاز متان و نيتروژن به وجود مي‌آيند.
در ادامه اين ذرات دوده‌نما در فرايندي ديگر به سطح سياره ريزش مي‌کنند و رنگ قرمز برخي نواحي پلوتو را موجب مي‌شوند.
«تولين _ tholins» مولکولي است که از تابش پرتو فرابنفش خورشيد بر ترکيبات آلي مانند متان و …تشکيل مي‌شود. امروزه تولين در زمين به طور طبيعي توليد مي‌شود و مقدار آن در اجرام يخي منظومه‌ي شمسي بيروني بسيار است. با توجه به ترکيبات پيچيده‌‌اش برگزيدن يک نام مناسب براي اين ملکول که به خوبي بيانگر ويژگي‌هايش باشد کار آساني نبود. نخستين‌بار «کارل‌ساگان» اصطلاح «تولين _ tholins» به اين ملکول پيچيده نسبت داد. «سارا هورست _ Sarah Hörst» پژوهشگر شيميِ جو در دانشگاه جانز هاپکينز، آن را «کثيف و روغني» مي‌نامد که اصطلاح درک‌پذيرتري براي عموم است.

يخ‌هاي سطحي قرمزرنگ
خبر مهم ديگر حاکي از وجود نواحي متعددِ کوچکي از يخِ آب در سطح پلوتو است. اين اکتشاف در بررسي داده‌هاي گرفته‌شده با ابزار طيف‌نگار نقشه‌کشيِ ترکيبي کاوشگر افق‌هاي نو حاصل شد.
يخِ‌آب قرمزرنگ در پلوتو- براي درک بهتر اين مناطق با رنگ قرمز نمايان شده‌اند. امتياز تصوير:NASA/JHUAPL/SWRI منبع انتشارتصوير: SCI-NEWS
«جيسون کوک» از اعضاي تيم علمي اين ماموريت در خصوص يخِ آب کشف شده در پلوتو چنين گفت: «بنابر تصاوير دريافتي افزون بر مقداري يخِ آب کشف شده اما در بيشتر بخش‌هاي سطح پلوتو تقريباً هيچ نشانه‌اي از يخِ آب وجود ندارد! همچنين درک چراييِ آشفتگي در پراکندگي يخِ‌آب در پلوتو يک از چالش‌هاي پيش رو است».
يکي از نمود‌هاي پرسش‌برانگيز اين اکتشاف آن است که موقعيت نواحي حاوي يخِ آب با موقعيت مناطق قرمز رنگ ديده شده در تصوير رنگي سطح پلوتو يکسان است. «سيلويا پروتوپاپا» يکي ديگر از اعضاي تيم علمي اين پروژه ميگويد : «من از قرمز بودن رنگ يخِ آب بسيار شگفت‌زده شده‌ام، ما همچنان به ارتباط بين يخِ آب و رنگ قرمزگون تولين _ tholins پي نبرده‌ايم!»