عیدانه/ آداب استقبال از سال نو

روزنامه شهروند/ عید نوروز از آداب و رسوم خاصی در نزد خانواده ایرانی برخوردار است که به برخی از این آداب و رسوم اشاره می‌کنیم:
*نظافت و لباس تمیز
یکی دیگر از آداب عید نوروز پوشیدن لباس نو و تمیز است. نظافت و رعایت بهداشت و نیز پوشیدن لباس تمیز و استفاده از عطر و بوی خوش در صورت امکان از وظایف اخلاقی و اجتماعی نوروز است. از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «و البس انظف ثیابک و تطیب باطیب طیبک»؛ «تمیزترین لباست را بپوش و با بهترین عطرت خود را خوشبوی ساز».
* خرید لباس نو و سبز کردن گندم
سبز کردن گندم و خرید لباس از دیگر آداب و رسوم عید است. یکی دو روز مانده به آغاز ‌سال جدید (نوروز)، افراد خانواده برای خرید لباس عیدشان به بازار و فروشگاه‌ها می‌روند و لباس‌های نو و پارچه‌های رنگین خریداری می‌کنند. درواقع افراد خانواده با خرید لباس نو و تغییر ظواهر زندگی نشاط خاصی را به زندگی خود می‌بخشند.
در برخی از مناطق ایران، به رعایت این آداب و رسوم، بسیار تأکید‌شده است به‌عنوان مثال در شیراز، از یکی دو ماه به نوروز مانده شیرازی‌ها به بازار می‌روند و لباس عیدشان را می‌خرند، پارچه‌هایی معمولا خریداری می‌شود که دارای رنگ روشن و سرخ یا زرد باشد. آنها معتقدند که لباس را خودشان بدوزند، پارچه آن را روزهای دوشنبه یا جمعه قیچی کنند و نیز روز پنجشنبه ساعت سنگین است و لباس مدتی روی دست می‌ماند تا دوخته شود، روز سه‌شنبه اگر بریده شود، نصیب دزد یا مرده‌شور خواهد شد و روز چهارشنبه می‌سوزد. وسایل خانه نیز باید عوض یا تمیز شود. پختن نان شیرین ازجمله کارهایی است که حتما باید قبل از عید و برای عید انجام بگیرد.
سبز کردن گندم، عدس، تره تیزک، ١٥-١٠ روز به عید مانده در خانه‌های شیراز صورت می‌گیرد. برای این کار از ظرفی استفاده‌می‌کنند که از جنس مس یا روی باشد و بعد مقداری دانه ابتدا به سلامتی آقا امام زمان(عج) می‌ریزند و به ترتیب بعد از آن نام اعضای خانواده را می‌آورند.
* خانه تکانی
یکی از رسوم پسنده و ارزش‌های نیک عید، نظافت و خانه‌تکانی است که یکی دو هفته پیش از عید خانه‌تکانی یا روفت‌و‌روب انجام‌می‌گیرد و مجددا اثاثیه را جابه‌جا و گردگیری می‌کنند و دوباره آنها را می‌چینند، درواقع مردم قبل از رسیدن‌ سال نو تحولی در زندگی خود ایجادکرده و خانه را برای پذیرانی از میهمانان عید آماده می‌کنند.
* تهیه سفره هفت‌سین
تهیه سفره هفت‌سین از دیگر آداب عید نوروز است. بزرگترین نماد آیین نوروز «هفت‌سین» است. «محمدعلی دادخواه» که اخیرا پژوهشی با عنوان «نوروز و فلسفه هفت‌سین» را به نگارش درآورده، دراین‌باره می‌نویسد: «عدد هفت برگزیده و مقدس است. در سفره نوروزی انتخاب این عدد بسیار قابل توجه است. ایرانیان باستان این عدد را با هفت امشاسپند یا هفت جاودانه مقدس ارتباط می‌دادند. در نجوم عدد هفت، خانه آرزوهاست و رسیدن به امیدها را در خانه هفتم نوید می‌دهند. علامه مجلسی می‌فرماید: آسمان هفت طبقه و زمین هفت طبقه است و هفت ملک یا فرشته موکل برآنند و اگر موقع تحویل سال، هفت آیه از قرآن‌مجید را که با حرف سین شروع می‌شود، بخوانند آنان را از آفات زمینی و آسمانی محفوظ می‌دارند.»
هفت‌سین عبارت است از سماق، سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه و سبزی .
* یکی از آداب عید نوروز، جمع‌شدن تمام افراد خانواده بر سر سفره عید در لحظه تحویل‌سال نو است
موقع تحویل‌ سال نو همه اهل خانه با لباس نو بر سر سفره می‌نشینند، مادر اسپند دود می‌کند، یکی از بچه‌ها شمع روشن‌می‌کند، پدر قرآن می‌خواند و …
هر کدام از این آداب و رسوم عید، فلسفه خاص خود را دارد؛ مادر اسپند دود می‌کند برای دوری از چشم‌زخم حسود، با روشن کردن شمع، بر روشنایی خانه و زندگی تأکید می‌شود و افراد خانواده از پدر و مادر می‌خواهند تا در‌ سال نو، خانه آنها را با شمع وجودشان نورانی کنند؛ قرآن خوانده می‌شود تا در آغاز ‌سال نو دل‌ها به سوی خداوند بزرگ سوق داده شود و از صاحب قرآن خواسته شود که در این‌ سال جدید نیز یار و مددکار اهل خانه باشد، حضور ثابت و گسترده قرآن نه‌تنها در سفره عید بلکه در تمام آداب اجتماعی نوروز نشان از توجه مردم ایران زمین به قرآن دارد و قرائت قرآن و بوسیدن آن در ساعات تحویل‌سال ازجمله آداب‌ سال تحویل است.
بر سر سفره عید؛ سکه، برنج، آب، ماهی قرمز، آینه و… نیز دیده‌می‌شود که سکه نشان از خیر و برکت و رفاه؛ برنج، نشان از خیر و برکت و فراوانی؛ آب، نشان از صافی و پاکی و روشنایی و گشایش کار و ماهی قرمز، شگون دارد؛ آینه نیز برای رفع کدورت و نشانی از صفا و پاکی و یکرنگی است.
افراد خانواده بعد از تحویل ‌سال نو با هم روبوسی کرده و عید را به هم تبریک می‌گویند و برای هم‌ سال خوب و پربرکتی را آرزومی‌کنند.
* دعای تحویل‌سال نو یکی دیگر از آداب عید نوروز
مجلسی در کتاب زادالمعاد درخصوص دعای‌ سال نو روایت‌می‌کند که در وقت تحویل‌ سال این دعا را بسیار بخوانید: «یا مقلب القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال.»
علامه مجلسی(ره) همچنین خواندن این دعا را در نوروز مناسب دانسته است:
«اللهم هذه سنه جدیده و انت ملک قدیم اسإلک خیرها و خیرمافیها و اعوذبک من شرها و شرمافیها و استلفیک موونتها و شغلها یا ذالجلال و الاکرام؛ بارالها! این ‌سال جدید است و تو خدایی ازلی و قدیم هستی. خیر این ‌سال و خیر آنچه را در این‌ سال پیش می‌آید، از تو خواستارم و از شر این‌ سال و شر آنچه در این‌ سال پیش خواهد آمد، به تو پناه می‌برم...»
* زیارت اهل قبور
یکی دیگر از آداب عید نوروز، رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهای‌ سال نو و نیز برگزاری مراسم تحویل‌ سال در کنار قبور شهدا از دیگر آداب دینی نوروز است. تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزاری مراسم تحویل‌ سال نو در آن مکان‌ها نیز ازجمله آداب نوروز است.
* دید و بازدید و دادن عیدی
ایام عید فرصت مناسبی برای صله‌رحم و رسیدگی به وضع خویشان و بستگان است که این نیز یکی از نشانه‌های اخلاق و سنن مرضیه اسلامی و انسانی است. از همان روز اول نوروز، دید و بازدیدها آغاز می‌شود. در همه خانواده‌ها رسم بر آن است که افراد خانواده ابتدا به دیدن بزرگترهای فامیل می‌روند و عید را به آنها تبریک می‌گویند. سپس به خانه برمی‌گردند و منتظر می‌مانند تا بزرگترها به آنها سر بزنند. در این دید و بازدیدها عیدی هم داده می‌شود. علاوه بر دید و بازدید از بستگان، دوستان، همسایگان و بزرگان فامیل، با جمعی از مصیبت‌دیدگان در ‌سال گذشته نیز دیدار می‌شود. دید و بازدیدها تا روز سیزده‌‌بدر، (سیزدهمین روز‌ سال نو) ادامه داد.
* سیزده بدر
یکی دیگر از آداب عید نوروز اجرای مراسم سیزده‌بدر است. سیزده‌بدر در میان ایرانیان از دیرباز امری بسیار جدی بوده است که همواره با برپایی مراسمی خاص همراه بوده است. از آن جمله می‌توان به غذاهایی که مردم به‌طور سنتی در روز سیزده‌بدر می‌خوردند، اشاره کرد. خوردن کاهووسکنجبین و چغاله‌بادام از خوردنی‌های مرسوم عصر سیزده بدر است.



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: روزنامه شهروند