موسیقی آشیقی بر دوش هنرمندان محلی سنگینی می کند

این اشعار که ریشه در فرهنگ دیرینه آذربایجان دارد، می تواند مانعی در برابر تهاجم فرهنگی ناشی از موسیقی بیگانه ها باشد، مخاطب ها را به معنا پردازی سوق دهد و جاذبه ای برای گردشگرهای خارجی به شمار رود.
داستان ' دده قورقوت'، حماسه ' کوراوغلی' و صدها شعر آمیخته به موسیقی این ساز عنوان های آشنا در فرهنگ این دیار و جذاب برای تمامی فرهنگ ها است.
یک آشیق در نقل خاطراتش می گوید: ' وقتی اجرایم در اسپانیا مورد تشویق بیش از حد تماشاگران و مسئولان قرار گرفت، از این بابت که آنان هیچ محتوایی را به خاطر اختلاف زبانی درک نکرده اما از این موسیقی سنتی استقبال بیش از حد نشان دادند، سخت متعجب شدم.'
کنجکاویم که بدانیم با این وجود چه عواملی باعث شده است تا موسیقی آشیقی در مقایسه با موسیقی سایر سازهای سیمی از طرفدارهای کمتری در ایران برخوردار باشد.
تلاش مان برای مصاحبه با مولف کتاب ' مکتب قوپوز' و دارنده گواهینامه درجه یک هنری کشور از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از روزها به نتیجه رسید.
ساعت 19 در آموزشگاه موسیقی ' آشیق چنگیز مهدی پور' در تبریز قرار ملاقات داشتیم و سر وقت در اتاق این هنرمند بین المللی حاضر شدم.
راجع به افتخارهای هنری وی که دفتری قطور است همین بس که دارای دیپلم افتخار از کشورهای مختلف دنیا است؛ وی متولد 1340 در روستای ' شیخ حسینلو' از توابع شهرستان مرزی خداآفرین بوده و در زمان حاضر ساکن تبریز است.
ورودم به اتاق اش با انتظار مراجعه کننده ها برای ملاقات با وی همراه بود، بنا براین پس از گپ و گفت و گویی کوتاه و صمیمی به اصل موضوع رسیدم.
سوال: استاد واژه ' آشیق' درست است یا ' عاشیق' ؟
جواب: نظرهای متفاوتی در این مورد وجود دارد. برخی صاحب نظرها با ' عاشیق' موافق هستند و این واژه را بر گرفته از واژه عربی ' عشق ' می دانند.
برخی دیگر با توجه به نقشی که این هنرمندان در پیوند اقوام درگذشته داشتند از ' آشیق ' استفاده می کنند، چون ' آشیق' نام استخوان پیوند دهنده مفاصل در پا است و این هنرمندان هم نقش پیوند دهنده مردم به یکدیگر را دارند.
برخی دیگر هم معتقدند چون گوشی های (قسمت کوک) این ساز ' آشیق' نام دارد، بنا براین نوازنده ساز قوپوز را هم باید ' آشیق ' نامید؛ در مجموع بیشتر صاحب نظران بر ' آشیق' اتفاق نظر دارند.
سوال: راجع به تاریخچه ساز قوپوز چه می دانید؟
جواب: 'قوپوز' از قدیمی ترین آلات موسیقی دنیا است و نمونه ای از آن را با حدود شش هزار و 600 سال قدمت در موزه ' لوور' فرانسه دیده ام که در گذشته از همدان به این موزه منتقل شده است. قوپوز تا دوران صفویه در ایران مورد استفاده بود و به نوازندگان آن ' اوزان' اطلاق می شد، از دوران صفویه به بعد به قوپوز 'ساز' و به نوازنده های آن ' آشیق ' اطلاق شد. در حقیقت 'ساز' تکامل یافته قوپوز است اما چون به همه آلات موسیقی ساز هم گفته می شود برای مشخص کردن دقیق ساز آذربایجان به آن ساز قوپوز اطلاق شد.
سوال: قوپوز و ساز کنونی آذربایجان چه تفاوتی با هم دارند؟
جواب: ساز کنونی آذربایجان سه سیم اصلی و 6 سیم فرعی و کمکی دارد اما قوپوز سه سیم اصلی و یک سیم کمکی داشت.
سوال: ساز قوپوز را می توان با سازهای سیمی غربی مقایسه کرد؟
جواب: قابلیت های ساز قوپوز از سایر سازهای سیمی اگر بالاتر هم نباشد، پایین تر نیست اما هر سازی ویژگی های خاص خود را دارد. مضراب خوری متنوع و کامل بودن فواصل پرده بندی از ویژگی های منحصر به فرد ساز قوپوز است...
سوال: اگر ساز قوپوز ساز کاملی است پس چرا طرفداران کمتری در مقایسه با برخی دیگر از سازهای سیمی دارد؟
جواب: در زمان حاضر گوش ها با نوای ساز قوپوز عادت نکرده است. ساز قوپوز میراث دار یک فرهنگ دیرینه است. هر ملتی موسیقی بومی خود را دارد. در طول تاریخ تمامی سازها در دربارهای پادشاهی نواخته شده است اما ساز قوپوز از دیرباز در غم و شادی مردم شریک بود. آشیق ها با آحاد مردم سر و کار دارند؛ با این ساز قطعه های حماسی، عاشقانه، عرفانی و بزمی می نوازند و اشعاری می خوانند که مخاطب آن مردم است... استاد مجبورم تا فراموش نکرده ام، موردی را بپرسم.
سوال: چرا مردم کمتر به آن گرایش دارند؟
جواب: برای اینکه ساز ما در رسانه جایگاهی ندارد و خیلی ها حتی یکبار هم صدای ساز قوپوز را نمی شوند و صدای آن عادت نمی کنند. بیش از 50 درصد هنرآموزهای این آموزشگاه در بدو ورود علاقه مند به یادگیری سازهای غربی هستند. چون در رسانه ها این ساز را به وفور می بینند و صدایش را می شنوند. موسیقی که رسانه های ما پخش می کند، در بیشتر مواقع از ژانرهای خارجی است. رسانه ما باید از موسیقی بومی و ملی حمایت کند تا شاهد گرایش مردم به سازهای بومی باشیم.
سوال: به نظر شما نمایش موسیقی آشیقی می تواند از درصد علاقه مندی جوانان به سازهای غربی بکاهد و آنان را به موسیقی بومی سوق دهد؟
جواب: البته که رسانه تاثیرگذار است. ما باید فرهنگ خودمان را با همین رسانه صادرکنیم اما ساز قوپوز جایگاهی در شبکه های تلویزیونی ما ندارد ... باز مجبورم قبل از اینکه فراموشی، سوالی را مطرح کنم.
سوال: یعنی مشکل موسیقی آشیقی فقط پخش نشدن از رسانه است؟
جواب: تا حدود زیادی. این هنر برای انتقال به نسل های بعدی باید در دانشگاه ها تدریس شود. دولت هم باید از آن حمایت کند. برخی کنسرت های موسیقی که با فرهنگ بومی مردم مغایرت دارد در استان ما درآمد زیادی را نسیب هنرمندان می کند اما موسیقی آشیقی که یک هنر اصیل است کمتر مورد حمایت دولت قرار می گیرد. در همه جای دنیا کنسرت های موسیقی بومی و سنتی با حمایت های دولتمردها اجرا می شود تا در تقابل با موسیقی های مدرن از بین نرود.
سوال: با این اوصاف هنرمندان چه نقشی در تداوم این هنر دارند؟
جواب: کارهای زیادی از سوی آشیق ها برای حفظ و تقویت این هنر انجام شده است. گروه ' دالغای تبریز' در نوع خود در دنیا بی نظیر است. من برای نخستین بار برای ساز قوپوز حدود 20 سال پیش نت نوشتم و اکنون یادگیری این ساز از طریق نت امکان پذیر است. در زمان حاضر حفظ این هنر بر عهده هنرمندها است.
سوال: برخی از جوان ها معتقدند که موسیقی آشیقی تولید محتوای جدید ندارد. نظر شما در این ارتباط چیست؟
جواب: تولید وجود دارد فقط با توجه به ضعف امکانات در تولید محتوای جدید با ضعف روبرو هستیم. ریتم ها و ملودی های این موسیقی در دنیا بی نظیر است اما به لحاظ تکنیکی ضعف داریم. این ضعف، به کمبود منابع مالی بر می گردد. هزینه های تولید محتوای جدید بسیار بالاست و درآمد حاصل از کنسرت ها کفاف نمی کند. انتظار زیادی نباید داشت. با این امکانات و شرایط به همین میزان می توان تولید و تبلیغ کرد. شاید بسیاری از جوان ها حتی از تولید محتواهای جدید توسط هنرمندها بی خبر باشند.
سوال: ادامه همین رویکرد چه روندی را پیش روی موسیقی آشیقی می گذارد؟
جواب: اگر همین روند ادامه پیدا کند، زیاد به آینده موسیقی های اصیل و بومی نمی توان خوش بین بود. موسیقی آشیقی و فرهنگ نشات گرفته از این موسیقی در حال نابودی است. در واقع فرهنگی که به خوبی می تواند ارزش های دینی و انقلابی ما را تقویت کند، در حال زوال است.
در مجموع گزینش موسیقی در رسانه ها را می توان درعادت های شنیداری مردم تاثیرگذار دانست و آن را به عنوان یکی از عوامل گرایش مردم به یادگیری انواع سازهای موسیقی به شمار آورد.
مصاحبه کننده : علیرضا فولادی
3072/ 1495

انتهای پیام /*

ویدیو مرتبط :
بار سنگینی که آقا بر دوش خود احساس می کنند . . .