شپش‌ دانش‌آموزان دختر گیلان را تهدید می‌کند

‌کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان گفت:ابتلا به شپش یکی از بیماری‌های شایع در همه سنین بویژه در سنین مدرسه است.

دکتر حمید قهرمانی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه گیلان گفت: اگر چه بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی به شپش داشته است، اما همچنان این انگل گستردگی جهانی دارد، به طوری‌ که در دهه گذشته در ایالات متحده آمریکا هر سال 6 میلیون مورد ابتلا به شپش گزارش می‌شود.

وی اضافه کرد: شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی نبوده و تمام افراد جامعه را مخصوصا در فصول سرد سال ممکن است، درگیر کند. شیوع این بیماری در کودکان بسیار بیشتر بوده و در جنس مونث شایع‌تر از جنس مذکر است.

‌قهرمانی با بیان اینکه ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده می‌شود و برای مثال در بچه‌های مدارس ابتدایی کانادا در هر زمان حدود 2 درصد ابتلا به شپش سر وجود دارد، به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشتهو در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی‌های مصر باستان هم رشک‌های مرده دیده شده است، ادامه داد: این حشره، به دنبال تماس‌های نزدیک بین فردی یا هنگامی که افراد خانواده در فصول سرد برای تامین گرما لباس‌های بیشتری می‌پوشند و به صورت دسته جمعی زندگی می‌کنند، از شخصی به شخص دیگر انتقال می‌یابد.

وی با اشاره به اینکه شپش حشره کوچکی به رنگ سفید مایل به خاکستری است که دارای دهانی مخصوص مکیدن خون، دو شاخک و سه جفت پای کوتاه است، خاطر‌نشان کرد: شپش یک انگل خارجی بدن انسان محسوب می‌شود و می‌تواند سر، بدن را آلوده کند. تخم شپش «رشک» نام دارد و بیضی شکل و سفیدرنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباس‌ها می‌چسبد.

شپش سر در کودکان مدارس ابتدایی شیوع بیشتری دارد

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان گفت: شپش در مو و لباس زندگی می‌کند و فقط به خاطر تغذیه روی سطح بدن می‌آید و خودش را به پوست بدن می‌چسباند و پوست را سوراخ کرده و بزاق خود را در زیر پوست تزریق کرده و با مکیدن خون، مواد زائدی را نیز از خود دفع می‌کند.

وی با بیان این همین تلقیح مواد زائد و بزاق به زیر پوست منجر به ایجاد برآمدگی قرمز رنگ خارش‌داری می‌شود، تصریح کرد: از نظر شدت و شیوع آلودگی به انواع شپش، عواملی چون سن، جنس، نژاد، وضعیت اقتصادی و اجتماعی موثر شناخته شده‌اند. آلودگی در تمام گروه‌های سنی دیده می‌شود، ولی شپش سر در کودکان (سنین مدارس ابتدایی) شیوع بیشتری دارد.

وی افزود: اگر چه به طور معمول شپش در جوامع فقیر و متراکم شایع‌تر است، ولی در شرایط همه‌گیری کلیه طبقات اجتماعی و اقتصادی جامعه را فرا می‌گیرد و حتی در جوامع چندنژادی مشاهده شده که شپش سر در سفیدپوستان شایع‌تر از سیاه‌پوستان است.

‌قهرمانی با بیان اینکه دختران بیش از پسران مبتلا می‌شوند و بچه‌ها در سنین مدرسه بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا هستند، افزود: طول عمر این مزاحم‌های کوچک کمتر از 30 روز است، اما هر شپش ماده‌ بین 50 تا 150 عدد تخم به جا می‌گذارد که هر کدام از این تخم‌ها در یک کپسول بسیار چسبناک قرار گرفته‌اند. این کپسول از فاصله تقریبا 5 میلیمتری ریشه مو به مو می‌چسبد و به راحتی جدا نمی‌شود.

وی ادامه داد: عامل مولد بیماری یکی از انواع شپش است که به طور اختصاصی موهای سر را درگیر می‌کند. شپش بالغ با حرکت روی سر روزانه ۴ تا ۶ تخم روی موها قرار می‌دهد که به وسیله یک اتصال محکم به موها متصل می‌گردند که ‌رشک نامیده می‌شوند و به رنگ سفید و چسبیده به ساقه مو مشاهده می‌شود.

‌قهرمانی گفت: شپش سر حشره‌ای بدون بال است که در سر انسان زندگی کرده‌، از آن تغذیه می‌کند و‌ تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می‌کند. دارای شش پا است که طوری طراحی شده‌ که قادر به چنگ زدن به مو باشد، ولی توانایی پریدن ندارد. شکستن هر پا (با شانه زدن‌) باعث مرگ شپش خواهد شد. اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است ، به عبارتی دیگر ریز، اما قابل مشاهده است.

وی ادامه داد: شپش ماده بالغ طی عمر حدودا یک ماهه خود‌، روزانه 4 تا 6 تخم می‌گذارد. این تخم‌ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست‌، می‌چسبند و پس از 7 روز‌ شپش‌ها از تخم سر بیرون می‌آورند و طی 3 بار پوسته ریزی به شپش بالغ تبدیل می‌شو‌ند.

خارش از علائم شپش سر است

قهرمانی با اشاره به اینکه اولین علائم بالینی در سر‌ موقعی اتفاق می‌افتد که شپش شروع به حرکت می‌کند که معمولاً از حاشیه دو طرف سر شروع شده و بعد به طرف مرکز سر گسترش می‌یابد، گفت: در این هنگام بیمار احساس خارش در سر می‌کند و به تدریج خارش سر افزایش یافته و در سر خراشیدگی با ناخن پیش می‌آید. گاهی در موارد پیشرفته غدد لنفاوی اطراف سر در ناحیه گردن برجسته می‌شود.

به گفته وی‌، شپش سر انگلی است که روی پوست سر و موی انسان زندگی می‌کند و از خون و لایه‌های سطحی پوست تغذیه می‌نماید. شپش سر با شپش بدن تفاوت دارد و فقط در ناحیه سر دیده می‌شود. شپش 2 تا 4 میلیمتر طول دارد و به ندرت در حین معاینه با چشم دیده می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: این تخم‌ها به راحتی با شوره و ذرات پوسته سر و همچنین پوسته‌های سیلندری دور مو که اغلب رسوب تافت و نرم کننده‌های مو هستند، اشتباه می‌شود. تخم شپش به یک سمت مو در نزدیکی ریشه مو بطور مایل می ‌چسبد و جدا کردن آن از موی سر با دست غیر ممکن است.

ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی ندارد

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان گفت: ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده می‌شود و ازدحام جمعیت باعث می‌شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه‌ها امری شایع است‌، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می‌افتد‌، هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است مبتلا شود.

وی ادامه داد: طول مو، جنس، سن و رنگ مو تاثیری در انتقال شپش نداشته و شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی‌شود و شستشو با سرکه هم تاثیری ندارد. تراشیدن موها اگر چه موثر است اما راه حل مناسبی به شمار نیامده و کاملا غیرضروری است.

به گفته این مسئول، شپش سر به هر حال از سر فرد دیگری به شما یا خانواده شما منتقل شده و شکستن زنجیره انتقال تنها با درمان موثر و برررسی تمامی موارد تماس میسر می‌شود.

انتقال شپش در افراد خانواده به سرعت رخ می دهد

‌قهرمانی هشدار داد: انتقال از یک فرد به فرد دیگر می‌تواند از طریق تماس مستقیم یا استفاده از وسائل شخصی دیگران مثل شانه، کلاه، شال، حوله و روسری صورت گیرد. انتقال در افراد خانواده به سرعت و سهولت رخ می‌دهد. ابتلا قبلی به شپش ایمنی ایجاد نمی‌کند. بنابراین یک فرد ممکن است بیش از یکبار به بیماری مبتلا شود.

وی با اشاره به اینکه بزاق و ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می‌شود، اما تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر می‌شوند، گفت: بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده‌، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود و خیلی از اوقات هم‌ مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی کنید.

وی تصریح کرد: شپش سر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می‌کند، ضمن آنکه از نور و گرما هم گریزان بوده و غالبا دور از تاج سر قرار می‌گیرد، لذا بیشتر مشاهده رشک‌های چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می‌انگیزد.

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان در خصوص تشخیص رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه گفت: شوره سر در واقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می‌شود. گاهی اوقات بقایای اسپری‌های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته ما را در تشخیص رشک کمک می‌کند.

وی با اشاره به این چند نکته گفت: رشک‌ها همیشه یک شکل و تخم مرغی شکل بوده‌ و به مو در نزدیکی پوست سر چسبیده‌اند و عمدتا در گیجگاه‌ها، بالای گوش‌ها و پشت گردن دیده می‌شوند و برای جدا کردن آن‌ها از مو استفاده از ناخن‌ها ضروری بوده و به راحتی جدا نمی‌شوند.

‌برای پیدا کردن تخم شپش منطقه به منطقه مو را باید گشت

‌قهرمانی گفت: برای پیدا کردن تخم شپش می‌بایست با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل‌، منطقه به منطقه مو را گشت و بهتر است این کار زیر نور مناسب انجام شده و البته استفاده از یک ذره بین هم می‌تواند کمک کننده باشد. ضمنا این دقت را هم باید معطوف داشت که نزدیکی زیاد سر به فرد مورد معاینه‌ می‌تواند باعث منتقل شدن شپش به سر فرد معاینه کننده شود.

‌به گفته وی، شک به بیماری اولین قدم تشخیص شپش سر است. همان‌طوری که پیشتر نیز ذکر شد موارد شپش سر در تمام افراد جامعه حتی در افراد با رعایت بهداشت فردی بالا نیز ممکن است دیده شود. خارش سر به خصوص خارش بدون علت در یک کودک در سنین مدرسه باید از این جهت مورد بررسی قرار گیرد. به احتمال کم ممکن است بتوان شپش را از سر جدا کرد و با احتمال بیشتر می‌تواند رشک‌های چسبیده به موی سر را یافت.

این مسئول ادامه داد: در افراد به‌خصوص کودکانی که ضایعات عفونی مثل زرد زخم یا ضایعات شبه اگزمایی در ناحیه سر و پشت گردن به کرات دیده می‌شود، احتمال وجود شپش را باید مدنظر داشت.

‌

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان افزود: وقتی شپش روی سر راه می‌رود یا از خون فرد تغذیه می‌کند، علائم اصلی بیماری یعنی خارش ایجاد می‌شود. معمولاً خارش در ناحیه پشت سر و اطراف گوش‌ها بوده و یا در این نقاط از شدت بیشتری برخوردار است. پس از چند روز تا چند هفته خارش تشدید می‌گردد. ‌

چگونه می‌توان از بروز بیماری پیشگیری کرد؟

‌قهرمانی ادامه داد: با جدا کردن بیماران درمان نشده از افراد سالم و درمان سریع آنها می‌توان از انتقال بیماری جلوگیری کرد. در مکان‌هایی همچون مدارس و پرورشگاه‌ها و... با رعایت بهداشت تا حد زیادی می‌توان مانع ایجاد بیماری شد، زیرا انگل بر اثر مواد شوینده از بین می‌رود، هر چند تخم انگل خیلی مقاوم است.

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان تصریح کرد: پیشگیری معمولاً با ارتقاء بهداشت کل جامعه است. درمان زودرس موارد با آگاهی دادن به والدین، آموزگاران و افراد دیگر جامعه می‌تواند با کنترل هرچه سریعتر موارد مبتلا به کاهش ابتلا سایرین کمک کننده باشد.

شپش سر از طریق انتقال مستقیم از انسان آلوده به انسان سالم ایجاد می‌شود

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان با اشاره به اینکه شپش از طریق لوازم شخصی آلوده مثل شانه، کلاه، روسری، ملحفه و غیره به سرعت منتقل می‌شود و این بیماری در سنین مدرسه (18-7 سالگی) بسیار شایع‌تر از سنین دیگر است و در هر دو جنس مذکر و مؤنث دیده می‌شود، گفت: ‌در دختران به علت موهای بلند و پر حجم شپش بیشتر دیده می‌شود. این بیماری اگر به مدت طولانی ادامه یابد‌، احتمال گسترش آن به قسمت‌های دیگر بدن وجود دارد.

وی گفت: سابق بر این تنها راه نجات از دست شپش‌ها، تراشیدن موها از ته بود، اما امروزه شامپوهای ضد شپش همه جا در دسترس هستند. فرد شپش‌زده باید یک دوره مشخص از این نوع شامپوها استفاده کند. این شامپو‌ها به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایی بخصوص باعث مرگ شپش‌ها می‌شوند و به مرور زمان با حل کردن کپسول تخم‌ها آنها را از مو جدا می‌کنند. شامپو‌های ضد شپش از شوینده‌های قوی به شمار می‌آیند و تا حدی نیز سمی هستند. اگر زخم‌های سر زیاد باشد، استفاده از این نوع شامپو‌ها می‌تواند تولید عفونت کند. بهتر است قبل از استفاده حتما با پزشک مشورت شود.

وی افزود: اولین نکته این است که درمان فرد بیمار در آلودگی به شپش تاثیرگذار نیست. حتی اگر با بهترین روش‌ها نیز درمان شود، چرا که اگر فردی در مجاورت و تماس نزدیک با یک فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداکثر تا 2 هفته بعد مجددا آلوده می‌شود. پس مهمترین اصل در مبارزه با شپش، انجام درمان دسته‌جمعی و همگانی و رفع آلودگی از کلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد به طور همزمان است.

قهرمانی در مورد مهمترین نکته در مهار شپش دانش‌آموزان گفت: بازدید روزانه موی سر و در صورت لزوم بازدید لباس و بدن آنها توسط معلمان و مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان وی مهمترین نکته در مهار شپش دانش‌آموزان است. پس از درمان ‌احتمال انتقال آلودگی از بین می‌رود و دانش‌آموز می‌تواند به مدرسه برگردد.

وی ادامه داد: در اوایل‌ که بیماری هنوز گسترش نیافته است با کوتاه کردن موها، استحمام روزانه و جوشاندن وسایل شخصی می‌توان آن را از بین برد.

نیازی به ضدعفونی کردن کل خانه وجود ندارد

وی تصریح کرد: اغلب بیماران توسط شامپوهای مخصوص و به ندرت داروهای خوراکی درمان می‌شوند. نکته مهم این است که باید تمام افرادی که ساعات زیادی را در کنار هم سپری می‌کنند مثل اعضای یک خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند که علامتی وجود نداشته باشد و حتی در معاینه توسط پزشک نیز علامتی دال بر دیگری در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد.

‌

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان گفت: بنابراین اگر یک فرد در یک خانواده مبتلاست تمامی اعضا باید درمان شوند. معمولاً علت شکست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نکته است. برخی موارد درمان نیاز به تکرار پس از یک هفته دارد که ضرورتاً باید انجام گیرد. روسری، شانه، برس، کلاه، شال و روبالشی و ملحفه باید در آب داغ شسته شوند. لوازم بهداشتی فردی باید در الکل خیسانده شده و یا در حرارت نسبتاً بالا شسته شوند. ضدعفونی و شست و شوی فرش و موکت و مبلمان ضرورتی نداشته و نیازی به ضدعفونی کردن کل خانه وجود ندارد. استفاده از شانه‌های با دندانه ریز جهت برداشتن رشک چسبیده به موها می‌تواند کمک کننده باشدف ولی تراشیدن موهای سر توصیه نمی‌شود.

‌قهرمانی در خصوص دارو درمانی در شپش سر افزود: نکته اول و مهمترین نکته این است که این داروها شدیدا سمی است . این داروها به هیچ عنوان خوراکی نیست، دارو را در حمام مصرف کنید و بعد از آلوده شدن دست به دارو هرگز دست را به دهن نگذارید و با دست آلوده چیزی نخورید. شامپوهای ضد شپش بسیار مؤثر هستند ولی برای اطفال و خانم های باردار توصیه نمی‌شود.

درمان شپش سر با استفاده از سرکه

وی راه دیگری نیز برای مبازه با شپش‌های سر را حل دو قاشق غذا خوری سرکه را در یک لیتر آب عنوان کرد و تصریح کرد: باید تمام سر و موها را با این محلول خیس کرده و بعد از چند دقیقه با یک شانه دندانه ریز موها را خوب شانه کنید. محلول آب و سرکه کپسول تخم‌ها را سست می‌کند و شانه دندانه ریز به جدا کردن آنها از موها کمک می‌کند. همه لباس‌ها و ملافه‌هایی که با فرد شپش‌زده در ارتباط بوده‌اند، باید تا حد ممکن با آب داغ شسته شوند. درجه حرارت بالاتر از 51 درجه شپش‌ها را از بین می‌برد. وسایلی که قابل شستشو نیستند را می‌توان به جای دور انداختن در یک پلاستیک در بسته به مدت دو هفته در یخچال قرار داد.

این کارشناس مسئول دارویی معاونت بهداشتی گیلان گفت: اگر فرد یا فرزندان وی دچار این مشکل شده‌ است، حتما دوستان و اطرافیان را از مشکل خود آگاه کنید. دلیلی برای ترس یا خجالت وجود ندارد. جلوگیری از گسترش بیماری از بازگشت آن به سوی فرد هم جلوگیری می‌کند، اما بهترین راه بیشگیری از شپش‌زدگی، استفاده از وسایل شخصی است. وسایلتان را به کسی قرض ندهید از کسی هم قرض نگیرید.

‌قهرمانی با اشاره به اینکه در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت‌، ادامه داد: دو بار درمان به فاصله 7 تا 10 روز لازمست‌، چرا که اگر چه با درمان نخست ‌شپش‌های سر و اکثر تخم‌های آن از بین می‌روند‌، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم‌ها وجود دارد‌، لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش‌های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند‌، از بین بروند و دوم اینکه تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند، در غیر این‌صورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.

دخترها بیشتر از پسرها به شپش سر مبتلا می‌شوند

وی افزود: دخترها بیشتر از پسرها به شپش سر مبتلا می‌شوند که علت آن تماس سر به سر بیشتر در این جنس است. این نکته مهم است که هر کسی می‌تواند بدون ارتباط با شرایط اجتماعی – اقتصادی خاص یا وضعیت خاص بهداشت فردی‌اش به شپش مبتلا شود‌. شپش در آب زنده نمی‌ماند، زیرا از طریق سوراخ‌های کوچکی که در اطراف بدنش بنام اسپیراکل دارد، تنفس می‌کند، به همین دلیل در مناطقی مثل استخر قادر به فعالیت نیست و از طریق شنا و استخر منتقل نمی‌شود.

‌قهرمانی تصریح کرد: اگر کودک شما مبتلا به شپش شد بدانید که بدترین اتفاق عالم برای او رخ نداده است و مهم‌ترین نکته آن است که در این خصوص والدین ترس به خود راه ندهند‌. البته شپش اگر برای مدتی بدون درمان بماند می‌تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد و دیگران ایجاد کند‌. بزرگ ترین مشکل ایجاد حس مشمئز کننده‌ای است که در دوستان و اطرافیان فرد مبتلا بوجود آمده و به مختل شدن روابط بین فردی می انجامد.

وی گفت: ابتلا به شپش یکی از بیماری‌های شایع در همه سنین بویژه در سنین مدرسه است. شپش علاوه بر ناراحتی‌هایی که در اثر گزش ایجاد می‌کند‌،‌ ناقل بیماری تیفوس و تب راجعه است. بنابراین آگاهی از علائم و نشانه‌های این بیماری در مدارس ‌ گامی مثبت در جهت کنترل بیماری محسوب می‌شود.

‌

انتهای پیام

ویدیو مرتبط :
حمایت از دانش آموزان ممتاز در هلال احمر گیلان