تاریخچه ظهور ریاضیات در فقه

به گزارش شیعه آنلاین ، حسن بن یوسف بن مطهر حلی معروف به علامه حلی در سال ۶۴۸ هجری در حله متولد شد از علمای شیعه قرن هشتم قمری است و در ۲۱ محرم سال ۷۱۱ یا ۷۲۶ هجری در همان جا درگذشت، به مناسبت سالگرد درگذشت وی مروری بر زندگی این اندیشمند مسلمان خواهیم داشت:

از خانواده علم و فقه و خواهر زاده محقق حلی است که ریاست شیعیان را به عهده داشت.

چنانکه نقل است مولای متقیان علی (ع) در مسیر حرکت از کوفه به صفین بر تپه‌های بابل روی تل بزرگی ایستاد و اشاره به بیشه و نیزاری نمود و این سخن را فرمود: اینجا شهری است و چه شهری!

اصبغ بن نباته از یاران نزدیک حضرت عرض کرد: یا امیرالمومنین! می‌بینم از وجود شهری در اینجا سخن می گویی، آیا در اینجا شهری بود و اکنون آثار آن از بین رفته است ؟

فرمود: نه! ولی در اینجا شهری به وجود می‌آید که آن را «حله سیفیه» می‌گویند و مردی از تیره بنی اسد آن را بنا می‌کند و از این شهر مردمی پاک سرشت و مطهر پدید می‌آیند که در پیشگاه خداوند مقرب و مستجاب‌الدعوة می‌شوند.

جمال الدین حسن، ستاره پر فروغ «آل مطهر» و شهر فقاهت حله هنوز مدت زمانی از تحصیلش نگذشته بود که با ذوق سرشار خدادادی و علاقه وافر، به تمام دانش‌های بشری در فقه، اصول، حکمت، کلام، طبیعیات، منطق و ادبیات عرب متبحر و از اعجوبه‌های روزگار شد. روش فکری او ترکیبی از مشاء و اشراق و از روح تصوف به دور بوده است. در عین اینکه پیرو استاد خود خواجه نصیر طوسی است استقلال رأی دارد و در پاره‌ای از موارد برخلاف استاد، نظر داد که در شرح تجرید موجود است. هم چنین کتاب مستقلی در بابا اختلاف خویش با استاد به نام المباحث السنیة فی المعارضات النصیریة نگاشته است.

او فلسفه را نزد خواجه نصیر، کاتبی، قزوینی، ابن میثم بحرانی، سید جمال الدین احمد بن طاووس و برادرش سید رضی علی بن طاووس و دیگران آموخت.

در بعد فلسفی اگر شرح تجرید او نبود، چه بسا فهم نظر خواجه برای دیگران مشکل بود به طوری که قوشچی، دوانی و لاهیجی از راه شرح تجرید علامه به فهم مطالب و منظور خواجه نایل آمدند.

او پس از رسمیت یافتن شیعه و به ویژه پس از ریاست شیعیان توسط محقق حلی، به دفاع منطقی از تشیع پرداخت و از این رو لقب علامه بر او اطلاق شد که به حق سزاوار آن بود، لذا متعصبین اهل سنت بر کتب او ردیه نوشتند. از این میان می‌توان به ابطال الباطل فضل بن روزبهان در رد نهج الحق علامه اشاره کرده.

ابن تیمیه نیز کتابی در رد دلائل الصدق علامه نوشته است و نیز بر کتاب منهاج الکرامة حلی ردیه نوشت که قاضی نورالله شوشتری در پاسخ آن، کتاب احقاق الحق را نوشت.

* عصر علامه

عصر علامه را باید زمان توسعه فقه و شیعه و حقانیت مذهب اهل بیت (ع) و در دوره پیشرفت تمدن و دانش در گوشه و کنار جهان اسلام نامید. چرا که وی تلاش و کوشش خستگی ناپذیری در نشر علوم و فقه اسلام بر طبق مذهب اهل بیت نمود و در فقه تحول و شیوه نوینی را ارائه کرد.

وی اولین فقیهی بود که ریاضیات را به عنوان دانشی در فقه وارد کرد و به فقه استدلالی تکامل بخشید. تاثیری که دیدگاه فقهی ، کلامی و آثار علامه گذارده بود محور بحث و تکیه گاه دانشمندان بر طبق نظرات فقهی فقها و دانشمندان شیعی بود.

درباره آثار علامه باید گفت که از صد تا هزار اثر را به او نسبت داده‌اند. سبک تألیف علامه به عنوان روشی روان و آسان مورد توجه علمای رشته‌های مختلف قرار گرفته به طوریکه که کتاب‌های او در طی قرون جزء کتب درسی بوده‌اند. از این میان می‌توان به شرح تجرید و کشف الفوائد در فلسفه و کلام، تذکرة و مختلف در فقه و آثاری نظیر خلاصة الاقوال در رجال و نهج الحق در کلام اشاره کرد.

برخی از آثار دیگر عبارت‌اند از: منتهی المطلب فی تحقیق المذهب در کلام، تلخیص المرام، ارشاد، مختلف الشیعه، تذکرة الفقها، القواعد، منهاج الیقین فی اصول الدین، منتهی الاصول، کشف المراد و کشف الفوائد، انوارالملکوت فی شرح الیاقوت، نهایة المرام، الاسرار الخفیة، حل المشکلات من کتاب التلویحات سهروردی، ایضاح التلبیس من کلام الرئیس، الجوهر النضید فی شرح تجرید، کتاب الفین فی الامامیة، الباب الحادی عشر و ...

البته کتب و رسالات او زیاد است و به شرح مختصر آن اکتفا شده است.

از ایوان طلای امیرالمومنین(ع) دری به رواق علوی گشوده است. پس از ورود به سمت راست، حجره‌ای کوچک دارای پنجره فولادی، مخصوص قبر شریف علامه حلی است. زائرین بارگاه علوی در مقابل این حجره توقفی کرده، مرقد شریفش را زیارت می‌کنند و از روح بلندش مدد می‌جویند.